Microsoft Word 2017 esas 15 sayi doc
Yüklə 3,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 15 2017
33 hallarda isə sözün semantik həcminin genişlənməsi və daralması alman dilinin lüğət tərkibinin kəmiyyətcə zənginləşməsinə səbəb olur. Bu isə sözün yeni məna variantlarının, söz birləşmələrinin əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunur. Məsələn, alman dilində Ehe ismindən bir sıra düzəltmə, mürəkkəb sözlər və söz birləşmələri yaranmasına diqqət yetirsək, bunları aşkar şəkildə görə bilərik. Məs.: ehelich, ehelichen, Ehebett, Ehebruch, Ehekontakt, Ehefrau, Ehemann, Eheleute, Ehepaar, Ehering, eine Ehe schliessen, Ehescheidung, Ehestand, Eheversprechen, Ehevertrag və s. Söz mənasının dəyişməsinin ən mühüm növlərindən biri də sözün mənasının yaxşılaşması və pisləşməsi ilə bağlıdır. Məsələn, Arbeit (o.a.d.: arebeit) ismi ilk əvvəllər zəhmət, əziyyət; ehtiyac, eyni zamanda qədim slavyan mənşəli rabu, rabü Knecht -- nökər, qul, Leibeigener – təhkimçi qul mənasında işlənmişdir. Orta alman dili dövründə həmin sözün mənası məqsədyönlü məşğuliyyət kimi işlənmiş, daha sonralar isə onun mənfi çalarlı Mühsal (məşəqqət), Not (səfalət, fəlakət, korluq, zillət) mənalarını sıxışdırıb aradan çıxarmışdır. İş sözünün mənasının yaxşılanması prosesinə Azərbaycan dilində də rast gəlirik. Belə ki, iş sözünün mənfi məna çalarlarına biz aşağıdakı nümunələrdə hələ də rast gəlirik. Məs.: Məni işə saldın; gör, başımıza nə iş gəldi?; yenə də işə düşdük; kiməsə iş kəsmək, kimisə həbs etmək və s. Eyni zamanda bu sözün məna həcmi genişlənərək bir sıra digər məqamları da əks etdirə bildirir. Məs.: iş adamı, işgüzar dairələr, işgüzar əməkdaşlıq, işgüzar mü- nasibətlər, iş sahibi olmaq, iş icraçısı, iş yeri, işçi qüvvələr, işlər vəkili, işçi qüvvələrin çatışmazlığı, iş stajı, iş şəraiti, işin gedişi, işə qəbul, işbaz, işba- caran, işəyararlı və s. H.Sperber qeyd edir ki, danışan şəxs üçün söz təkcə onunla digər individium (fərd) arasında anlaşıq vasitəsi deyil, həm də ən azı emosiya və həyəcanın ifadə vasitəsi rolunu oynamalıdır, çünki dil fasiləsiz olaraq dəyişir və daim inkişafdadır (8, 37). Nəticə etibarı ilə qeyd etmək olar ki, dildə sözlərin mənasının dəyişməsi, sözə yanaşma mövqeləri, mənalandırma məqamları, onu qiymətlən- dirmə yolları birbaşa xalqın ictimai şüurunun inkişafı, ümumi intellektual inkişaf səviyyəsi ilə sıx bağlıdır. Tarixi inkişaf nəticəsində insanın sosial həya- tında, məişətində, dünyagörüşündə dəyişikliklər, yeni anlayışlar meydana gəldikcə, bəzi anlayışların köhnələrək dildən çıxması, bəzi anlayışların mə- nasının genişlənməsi, daralması, yaxşılaşması və pisləşməsi kimi faktorlar üzə çıxır ki, onlar da eyni ekspressiv ifadə zonasında müxtəlif idiomatik ifadələrdən istifadə etməklə fikrin daha da gözəlləşdirilməsinə xidmət edir. Bu kimi amillər söz mənasının dəyişməsi yolu ilə dilin lüğət tərkibinin keyfiyyət və kəmiyyətcə zənginləşməsinə səbəb olur.
Filologiya məsələləri, № 15 2017
34 Ədəbiyyat
1. Abdullayev S.Ə. Qeyri-səlis dilçilik təcrübəsi. Bakı, 2013, 595 s. 2. Məmmədov A., Məmmədov M. Diskurs təhlilinin koqnitiv perspektivləri. Bakı, 2010 3. Behaghel O. Von deutscher Sprache, S.219-220 4. Erdmann K. Die Bedeutung des Wortes. Leipzig, 1925, S. 126-131 5. Kronasser H. Handbuch der Semasiologie. 2.Auflage, Heidelberg, 1968, S.192
6. Paul H. Prinzipien der Sprachgeschichte. Halle, 1937, S. 87-103 7. Richter E. Über Homonyme. Festschrift für P.Kretschmer, 1926, S.174 8. Sperber H. Einführung in die Bedeutungslehre, Bonn u. Leipzig, 1923, S. 28-31 9. Sütterlin L. Die deutsche Sprache der Gegenwart. Leipzig, 1907, S. 117 10. Weise H. Unsere Muttersprache, Ihr Werden und Ihr Wesen, Leipzig- Berlin 1907, S. 227 11. Ullmann St. Semantic universals. – In: Greenberg J. Universals of Language. London, 1963, S.217 ff. 12. Пизани В. Этимология, Изд. Иностр. Лит., М., 1956, стр. 143
Э.Юсифов Экстралингвистические и интралингвистические причины изменения в значение слова в немецком языке
Резюме
В статье речь идет об обогащения словарного запаса немецкого языка, об улучшение и ухудшение значение слов и о таких факторов как расширение значения слов. В том числе об обогащения словарного запаса с путем расши- рение семантического значения и изучения экстралингвистических и интралингвистических причин изменения слов. Изменение значения слов в языке, отношение к слову, путь его оценивания взаимносвязано с общественным мнениям и с интеллектуальным уровнем народа. Эта статья посвящена тоже одной из актуальных проблем совре- менной лингвистики. Здесь также дается информация о словосоче- таниях и интерпретации метафор в предложении в частности неме- цкоязычной литературе.
Filologiya məsələləri, № 15 2017
35 E.Yusifov Extralinguistic and intralinguistic causes of the changing of word meaning in the German language
Summary The article deals with the ways of enriching of the German language by means of the changing of word meaning, the factors like the negative and positive meaning of the word, the tightness and the broadness of the word. At the same time the enriching of the vocabulary by means of the broadness of the semantic volume of the word and the extralinguistic and intralinguistic causes of the changing of word meaning are investigated. It should be mentioned that the meaning of the word cannot be stable and constant for all periods. The changing of the word meaning happpens by changing the substance and events. The linguists have been thinking about the word and its connection with the meaning. The changing of the words in the language, their approach, the moments of explaining, the ways of its appreciating are closely connected with the developing of the people’s public conscience, with the general intellectual depeloping level. The metaphor on word combinations and interpretation of metaphors in sentences are also identified in the article.
Filologiya elmləri doktoru, professor
Yüklə 3,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|