Microsoft Word 2017 esas 15 sayi doc
Yüklə 3,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 15 2017
21 bəhs olundu. Şübhə yoxdur ki, dilimizdə işlənən belə sözlər zənginliyi ilə diqqəti cəlb edir. Onların hamısı haqqında bir məqalədə söhbət açmaq bir qədər çətindir. Araşdırılan aforizmlərdə mövcud olan və məqalədə tədqiqata cəlb edilən arxaik leksik vahidlərin hamısı milli mənşəli olmaqla zəngin ümumtürk leksikasının mühüm laylarından birini təşkil edir. Belə sözlərin müasir dilçilik aspektindən etnolinqvistik təhlilinin aparılması bir sıra maraqlı faktların ortaya çıxarılmasına imkan verir. Həmin sözlərin milli aspektdən, ümumtürk mədəniyyəti, dilçiliyi kontekstində öyrənilməsi, onların xalqımızla, bu torpaqla bağlılığının sübut olunması günümüzdə ərazilərimizə qarşı irəli sürülən əsassız erməni iddialarına tutarlı cavab verə biləcək əhəmiyyətli bir mənbə olduğunu göstərməkdədir. Fikrimizcə, belə tədqiqatların aparılması günün tələblərindən irəli gələn və dilçiliyimiz üçün olduqca vacib olan problemlərdəndir.
Ədəbiyyat 1. Atalar sözü /İ.Abbaslının redaktəsi ilə. Bakı: Öndər, 2004, 264 s. ; 2. Atalar sözü və məsəllər. Bakı: Azərnəşr, 1971, 152 s. 3. Azərbaycan folkloru antologiyası. Naxçıvan folkloru. 3 c., II cild. Naxçıvan: 2011, 496 s. 4. Caferoğlu A. Sivas və Tokat illeri ağızlarından toplamalar. Ankara, 1994, 276 s. 5. Cavad Heyət. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. Bakı,1990, 160 s. 6. Əfəndiyeva T. Azərbaycan dilinin leksik üslubiyyatı. Bakı: Elm nəşriyyatı, 1980, 251 s. 7. Əhməd Yəsəvi. “Divani-hikmət”. Bakı: Çaşıoğlu, 2004, 128 s. 8. Füzuli M. Əsərləri. I c., Bakı: Azərnəşr, 1988, 581 s. 9. Gemalmaz E. Erzurum ili ağızları. III cilt, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1995, 381 s. 10. Xətai Ş.İ.Keçmə namərd körpüsündən. Bakı: Yazıçı, 1988, 365 s. 11. Kaşğarlı M. “Divani lüğət-it-türk”. Dörd cilddə, IV c., Ankara: Türk Dil Kurumu, 2006, 885 s. 12. Kərkük folkloru antologiyası. Bakı: Azərnəşr, 1990, 367 s. 13. Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı: Yazıçı, 1988, 265 s. 14. Mirzəzadə H.Azərbaycan dilinin tarixi qrammatikası. Bakı, 1990, 376 s. s.130 15. Rüstəmov R. Quba dialekti. Bakı: Azərnəşr, 1954, 282 s. 16. Sağır M. Erzincan ve yöresi ağızları, Ankara: 1995, 435 s. 17. Şirəliyev M. Bakı dialekti. Bakı: Azərnəşr, 1957, 321 s.
Filologiya məsələləri, № 15 2017
22 F.Valiyeva Archaic words as an important source in forming of the aphorisms and Proverbs Summary
The article has been devoted the learning of some archaic lexical units used in aphorisms and proverbs. These lexical units have been comparative investigated with the examples used in ancient written monuments, classic poets` creative works and “Kitabi-Dada Gorgud” epos. Studying these words from the national aspect, in the context of general Turkish linguistics and their linguistics, proving that they are connected with our people, this land is a significant source that can answer the baseless Armenian claims against our territories today. In our opinion, such research is one of the most important issues that arise from the demands of the day and is of great importance to our language.Result of the investigation it is proved that some words used in aphorisms and proverbs are archaic for Azerbaijan literary language. But majority of these words are exist in our folklore, also in the dialects and accents of our language. In the article those lexical units have been ethnolinguistic investigated. Ф.Велиева Архаические слова как важный источник в формировании пословиц и афоризмов Резюме
единиц, употребляемых в пословицах и афоризмах. Эти лексические единицы изучены в сравнении с древними надписями, с примерами из творчества классических поэтов, эпоса «Китаби-Деде Коркут». Изучая эти слова из национального аспекта, в контексте общей турецкой лингвистики и их лингвистики, доказывая, что они связаны с нашим народом, эта земля является значительным источником, который может ответить на безосновательные претензии Армении на наши территории сегодня. На наш взгляд, такие исследования являются одним из наиболее важных вопросов, которые возникают в связи с треб ованиями дня и имеют большое значение для нашего языка.В результате исследований доказано, что некоторые слова, употребленные в афоризмах и пословицах для азербайджанского языка, являются архаическими. Но большинство этих слов до сих пор существует в диалектах и говорах нашего языка.
Rəyçi: Əbülfəz Quliyev Filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Filologiya məsələləri, № 15 2017
23 TƏRANƏ XƏLİLOVA Filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin dosenti (UNEC) txalilova1962@gmail.com
PARONİMİYA VƏ PARONOMAZİYA Açar sözlər: paronim, məna, söz, funksiya, fərq Ключевые слова: пароним, значение, слово, функция, различие Keywords: paronym, meaning, word, function, difference
Deyilişi və yazılışı eyni, lakin leksik mənaları müxtəlif olan sözlər omonimlər adlanır. Məsələn, «qaz balası» və «qaz iyi» ifadələrində fonetik tərkibi eyni olan qaz sözü müxtəlif leksik mənaları bildirir. Omoninlər bir- biri ilə heç bir əlaqəsi olmayan sözlərdir. Omonimlər həm eyni nitq hissəsinə, həm də müxtəlif nitq hissələrinə aid olur. Məsələn, qaz, xal sözləri bütün mənalarına görə isim, yaş sözü isə bir mənasına görə sifət (yaş paltar), digər mənasına görə isə isimdir. Omonimlik iki formada olur: leksik omonimlər, qrammatik omo- nimlər.
Leksik omonimlər belə omonimlər müxtəlif leksik mənaları ifadə edir. Haqqında danışdığımız omonimlər məhz leksik omonimlərdir: yaş, yol, daş, şam və s. Qrammatik omonimlər leksik omonimlər kimi eyni cür yazılır, eyni cür tələflfüz olunur, lakin mənalarından biri əsas nitq hissəsi, digəri isə köməkçi nitq hissəsi olur. Bu sıraya həm söz, həm şəkilçi kimi işlənən sözlər də daxildir. Məsələn, nə – həm əvəzlik, həm bağlayıcı, həm də ədatdır. - ma 2 – həm inkar şəkilçisi, həm də feldən isim düzəldən leksik şəkilçidir və s. Dilimizdə zahirən omonimə bənzəyən, lakin omonim olmayan sözlər də var. Dilçilikdə belə sözlər omonimliyin müxtəlif formaları (omofon, omoqraf, omoform) olsa da, əsl leksik omonim kimi qəbul oluna bilməz. Deyilişinə görə bir-birinə oxşar olan, lakin yazılışları fərqli olan sözlərə paronim deyilir. Məsələn, mətn – mətin, atlaz – atlas, şahid – şəhid, xeyir – xeyr və s.
Paronimlər eyni köklü sözlər olub, səslənmə cəhətdən yaxın, mənaca müxtəlif sözlərdir. Paronimlər eyni nitq hissəsinə mənsub olaraq, cümlədə eyni analoji funksiyanı yerinə yetirirlər. Bəzi müəlliflər paronimiya anlayışına daha geniş yanaşaraq, səslənmə cəhətdən demək olar ki, eyni olan bütün sözləri paronim kimi qəbul edərək, onların eyni köklü olmadıqlarının fərqinə varmırlar : lanset – pinset , farş –fars və s.
Yüklə 3,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|