139
Третьего не дано
Türkçe anlamı = üçüncü verilmedi;
Türkçe karşılığı = üçüncü bir seçenek yor; ya o, ya bu;
Aslı = “Tertium non datur” Latince’den alınmış bir taklit.
lk önceleri üçüncü bir seçeneğe olanak tanımayan mantık formülü idi: eğer
iki seçenekten biri olumlu, diğeri olumsuz ise üçüncü bir seçenek olamaz.
151
(Örneğin; “insan ölümlüdür” ve “insan ölümsüzdür”. Bunların dışında üçüncü
bir alternatif yoktur.)
G.Ya Sloganik «Толковый словарь:
Язык газеты, радио,
телевидения: Около 6000 слов и выражений» (Tolkovıy slovar’: Yazık gazetı,
radio, televideniya: Okolo 6000 slov i vırajeniy) – Ansiklopedik Sözlüğü: Gazete,
Radyo ve Televizyon Dili: Yaklaşık 6000 sözcük ve ifade
adlı kitabında «Третьей
возможности нет» (Tret’yey vozmojnosti net) – Üçüncü alternatif yoktur deyimin
Çeçero’ya ait olduğunu ifade etmektedir.
152
Örnek tümceler;
a)
Одно из двух – третьего не дано: две легли дороги перед вами, а какая
лучше выбирите сами.
153
Ya o, ya bu, üçüncüsü yok: önümüzde iki yol var, hangisinin daha iyi
olduğunu ise kendiniz seçin.
151
N.M Şanskiy, 1987, s. 146
152
G.Ya. Sloganik, Tolkovıy slovar’: Yazık gazetı, radio, televideniya: Okolo 6000 slov i vırajeniy,
Moskva, Astrel, 2002, s. 752
153
Ya.M. Borovskiy, 2003, s. 648-649
140
b)
Другие господа добывали себе богатство мечём или при содействии
обручального кольца. Третьего не дано.
154
Diğer beyler varlıklarını ya kılıçla ya da alyansla elde ediyorlar. Üçüncü bir
seçenekleri yok.
Bu deyim edebi (kitap) dilde karşımıza çıkmaktadır.
Tümce içinde yüklem (örnek a, b) olarak kullanılır.
Deyim tekil halde kullanılmaktadır.
Хлеба и зрелищ
Türkçe anlamı = ekmek ve gösteri;
Türkçe karşılığı = ekmek ve gösteri;
Cahil insanların sadece karnını doyurmak ve eğlenme ihtiyaçlarını gidermek
için kullanılan bir deyimdir.
Aslı = “Panem et circenses” Latince’den alınmış yarı taklit.
“ mperatorluk döneminde Roma halkının ana ihtiyaçlarını ifade eden
slogandır. Roma halkı kaybettikleri politik hakları karşısında, kendilerine dağıtılan
ekmek (her ay 200 000 kişiye bedava buğday dağıtılırdı), para ve ücretsiz düzenlenen
sirk gösterileri ile sessiz kalıyordu.”
155
154
a.g.e. s. 648-649
155
Ya.M.Borovskiy, 2003, s. 464
141
Örnek tümceler;
a)
Всё очень просто: современные патриции вспомнили старый лозунг
«хлеба и зрелищ!» и решили его внедрить. (пресса)
156
Her şey çok basit: çağdaş patrikler eski “ekmek ve gösteri” sloganını
hatırladılar ve onu hayata geçirmeye karar verdiler.
b)
А вот дальше наступила беспробудная серость. Ни хлеба! Ни зрелищ! В
основном мучились, а не играли. (пресса)
157
Ve işte bitmeyen monotonluk başladı. Ne ekmek, ne de gösteri! Aslında
oynamıyor, eziyet çekiyorlardı.
c)
Лозунг «Хлеба и зрелищ!» никогда не потеряет своей актуальности.
(пресса)
158
“Ekmek ve gösteri” sloganı hiçbir zaman güncelliğini kaybetmez.
Bu deyim edebi (kitap) dilde karşımıza çıkmaktadır.
Tümce içinde hem niteleyici (örnek a, c) hem de dolaylı nesne (örnek b)
olarak kullanılır. Olumlu (örnek a, c) ve olumsuz (örnek b) olabilmekte.
Deyin sadece çoğul halde kullanılmaktadır.
156
www.left.ru
157
www.football-hockey.ru
158
www.pobeda.ru
142
3. 7. Eski Slavca’dan geçen bazı deyimler.
В мгновение ока
Türkçe anlamı = göz açıp yummadan, göz yumup açıncaya kadar;
Türkçe karşılığı = göz açıp kapayıncaya kadar; bir anda, şimşek gibi; bir
çırpıda;
Aslı = Eski Slavca’dan alınmış bir taklit.
Bu ifade Rus diline Eski Slavca’dan geçmiştir. Eski Slavca’da “мгновение”
(mgnoveniye) – an sözcüğü çağdaş Rusça’da «мигание» (miganiye) – göz çırpma,
“око” (oko) ise “глаз” (glaz) – göz anlamına gelmektedir. Göz açıp kapama
hareketi bilim adamları tarafından da kabul edildiği gibi insan vücudunun yaptığı en
hızlı harekettir. Bu yüzden bu deyim en çabuk yapılan hareketleri ifade etmektedir.
159
Örnek tümceler;
a)
В мгновение ока машина скрылась за углом.
Araba
göz açıp kapayıncaya kadar köşeyi döndü.
b)
Новые технологии в мгновение ока преврашают прежние технологии в
устаревшие.
160
Yeni teknolojiler bir anda önceki teknolojileri eskiye dönüştürüyor.
c)
В мгновение ока он выхватил пистолет, взвёл курок, приставил дуло ко
лбу Малек-Аделя, выстрелил.(Тургенев)
161
Tabancayı bir anda
çekti, tetiği kurdu, namluyu Malek-Adel’in alnına dayadı
ve ateş etti.
159
V.M. Mokiyenko, 2005, s. 424
160
N.V. Basko, 2002, s. 25
161
R. . Yarantsev, 1981, s. 266
Dostları ilə paylaş: |