Microsoft Word 4 Urszula Sobek Najconalizm doc



Yüklə 202,53 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/7
tarix26.11.2017
ölçüsü202,53 Kb.
#12522
  1   2   3   4   5   6   7


ZNZE WSIiZ 3/2008 (8), ISSN 1689-9229, s. 75-103 

 

 



Urszula Sobek 

 

Nacjonalizm – wybór czy fatalizm Europy 



  

 

Wstęp 

Wbrew  przewidywaniom  F.  Fukuyamy,  przełom  wieków  nie 

uchronił  świata  przed  widmem  nacjonalistycznych  wojen,  przyno-

sząc oŜywienie etnicznych i narodowych emocji, jako odpowiedź na 

postępujące  procesy  globalizacyjne  i  lęk  przed  utratą własnej toŜsa-

mości.  Odpowiedzialny  za  najkrwawsze  konflikty  XX  i  XXI  wieku 

nacjonalizm,  dzięki  swojej  wielopostaciowości  przenika  niepostrze-

Ŝenie  do  świadomości  nie  tylko  jednostek  czy  grup,  ale  całych  spo-

łeczności,  powodując  destabilizację  zarówno  w  zachodnich  demo-

kracjach jak i świeŜo ukształtowanych państwach Europy Środkowej 

i  Wschodniej.  Będąc  niejako  przeciwwagą  dla  uniwersalizmu  pań-

stwa  terytorialnego  oraz  płaszczyzną  kształtowania  poczucia  toŜsa-

mości  narodowej  i  własnych,  narodowych  interesów,  stanowi  siłę 

zdolną  zachwiać  fundamentami  niemal  kaŜdego  ze  współczesnych 

społeczeństw 

 

1. Nacjonalizm jako źródło konfliktów 

Współczesne  nauki  społeczne  uznają  nacjonalizm  za  jedno  z 

kluczowych  zjawisk  składających  się  na  fenomen  nowoczesności  i 

następstwo  przejścia  od  społeczeństwa  tradycyjnego  do  nowocze-



 

76 


 

snego


1

, a zwłaszcza za „reakcję na nowoczesny świat wykorzenienia 

i alienacji”

2

.  



Uaktywnienie  się  tendencji  nacjonalistycznych  w  Europie  jest 

takŜe  wynikiem  wieloaspektowej  integracji i postępującej globaliza-

cji,  w  wyniku  których  „uwolniona  zostaje  dynamika  regionalizmu, 

blokowanego  wcześniej  przez  państwo  narodowe”

3

.  Dodatkowo 



kryzys koncepcji państwa narodowego i przepływ władzy na poziom 

ponadnarodowy  w  kierunku  organizacji takich jak Unia Europejska, 

pozostawia  przestrzeń  dla  aktywności  na  płaszczyźnie  lokalnej,  a 

więc ruchów regionalistycznych

4

.  


Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem w Sztokholmie w 

raporcie  z  1996  roku  stwierdza,  Ŝe  „najpowaŜniejsze  ryzyko  dla 

bezpieczeństwa  (…)  w  Europie  wynika  nie  z  konfliktów  między 

państwami,  ale  z  konfliktów  wewnątrz  państw”

5

  a  więc  zbudowa-



nych na niezadowoleniu grup społecznych, w znakomitej większości 

grup  etnicznych  inspirowanych  ideologią  nacjonalistyczną.  Tezę  tę 

potwierdza  zestawienie  wszystkich  światowych  konfliktów  zbroj-

nych,  które  miały  miejsce  w  1997  roku,  a  więc  krótko  po  wydaniu 

raportu. OtóŜ spośród 25 wielkich konfliktów aŜ 24 były konfliktami 

                                                 

1

 E. Gellner, Narody i nacjonalizm, PIW, Warszawa 1991, s. 48-57. 



2

 J. Szacki, Nacjonalizm, [w:] A. Jasińska-Kania (red.), Trudne sąsiedztwa w socjolo-



gii konfliktów narodowościowych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 

2001, s. 30. 

3

 T. Gabiś, Regiony w Imperium Europejskim, [w:] R. Piekarski (red.), Lokalna 



wspólnota polityczna a zagadnienia toŜsamości zbiorowej, Towarzystwo Autorów i 

Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2002, s. 102. 

4

 TamŜe, s. 103. 



5

 SIPRI, Przyszłe bezpieczeństwo Europy – katalog problemów. Raport NiezaleŜnej 



Grupy utworzonej pod auspicjami Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu 

Badań nad Pokojem (SIPRI), Sztokholm 1996, „Sprawy Międzynarodowe”, 1/1997, s. 

115. 



 

77 


 

wewnętrznymi,  wynikającymi,  zdaniem  W.  Malendowskiego,  z 

„patologicznej nienawiści o podłoŜu etnicznym i religijnym”

6



Wyniki  badań  wskazują  równieŜ na ogólnoświatowy wzrost nie 

tylko  liczby,  ale  i  gwałtowności  konfliktów  na  tle  narodowościo-

wym.  Tylko  pierwsza  dekada  po  II  wojnie  światowej  cechowała  się 

zmniejszeniem liczby rebelii, a od lat 50. XX wieku nastąpiło nasile-

nie  wszystkich  form  konfliktów,  aŜ  do  apogeum  w  połowie  lat  70. 

Szybki  obiegu  informacji,  przekazywanie  i  naśladowanie  wzorców 

oraz  eskalacja  antagonizmów  spowodował  czterokrotny  wzrost  licz-

by  konfliktów  z  wykorzystaniem  siły w ciągu 40 lat XX wieku (po-

między  rokiem  1950  a  1990).  Większość  z  tych  konfliktów  miała 

miejsce  w  systemach  niedemokratycznych  (przede  wszystkim  w 

reŜimach  autokratycznych  i  przejściowych),  zaś  tylko  1/5  w  demo-

kracjach, gdzie ich przebieg był stosunkowo łagodny

7

.  


Wbrew  prognozom  amerykańskiego  politolog  F.  Fukuyamy 

przełom XX i XXI wieku nie przyniósł oczekiwanego „końca histo-

rii”, a więc zniknięcia wojen, zagroŜeń i sporów. Wręcz przeciwnie, 

pomimo  definitywnego  zakończenia  walki  komunizmu  ze  światem 

demokracji, optymistyczne prognozy bardzo szybko zostały obalone 

przez  nowe  wstrząsy,  którymi  okazały  się  nierozwiązane  problemy 

narodowe  i  kwestie  etniczne

8

.  Pomimo  doświadczeń  minionego 



stulecia,  równieŜ  w  początkach  XXI  wieku  społeczna  świadomość 

nie  jest  wolna  od  prądów  i  idei  nacjonalistycznych,  które  zgodnie  z 

                                                 

6

 W. Malendowski, Spory i konflikty międzynarodowe. Aspekty prawne i polityczne, 



Alta2, Wrocław 2000, s. 12. 

7

 A. Jasińska-Kania, Trzy podejścia do źródeł konfliktów etnicznych i narodowych, 



[w:] A. Jasińska-Kania (red.), dz. cyt. s. 22-23. 

8

 Por.: J. Kiwerska, Świat w latach 1989-2004. Wydarzenia – konflikty – procesy, 



Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2005, s. 5-6. 


Yüklə 202,53 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə