13
Cədvəl 3. Bədənin müxtəlif sahələrində qansızmaların rastgəlmə
tezliyi
28
Bədən sahələri Rastgəlmə tezliyi
Hemartroz
Daha çox aşıq-baldır, diz,
dirsək oynaqları
Daha az bazu, bilək və bud-
qalça oynaqları
70-80%
Əzələlər 10-20%
Digər iri qansızmalar 5-10%
Mərkəzi sinir sistemi
<5%
MÜALİCƏ
Hemofiliyalı xəstələrin müalicəsinə kompleks yanaşma fiziki və
psixoloji sağlamlığı, həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırır, ağırlaşmaların,
ölüm hallarının azalmasına səbəb olur (C)
82
.
Hemofiliyalı xəstələrin
müşahidəsi və müalicəsi müxtəlif profilli mütəxəssislər qrupu ilə
aparılmalıdır, o cümlədən hematoloq, pediatr, ortoped, stomatoloq,
fizioterapevt, müalicəvi bədən tərbiyə (MBT) həkimi, psixoloq (C)
82
.
Hematoloq, ortoped və stomatoloq baxışı ildə 2 dəfədən az, digər
mütəxəssislər – ildə 1 dəfədən az olmamalıdır. Bu mütəxəssislərin
əsas məqsədi hemofiliyalı xəstələrin fiziki və psixi sağlamlığını
saxlamaqdır.
Hemofiliyalı xəstələrin müşahidəsi ixtisaslaşdırılmış mərkəzə
bağlı olmalıdır (D)
82
.
Klinik formasından asılı olmayaraq xəstənin və
onun gün ərzində müraciət etdiyi digər ixtisas həkimlərinin
hemofiliyalı xəstələrlə iş təcrübəsi olan hematoloqla əlaqə yaratmaq
imkanı olmalıdır.
Tibbi xidmətin təşkili
Ambulator-poliklinik yardım – xəstəliyin aşkar olunması,
diaqnostikası, müalicəsi və xəstələrin dispanser nəzarətini, həmçinin
ailədə yeni xəstə uşaq hallarının olmaması üçün tibbi-genetik
məsləhətləri əhatə edir (Əlavə 1). VIII və IX faktorların venadaxili
yeridilməsi ambulator-poliklinik müəssisələrdə tibb işçiləri, təcili
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
14
yardım mütəxəssisləri, həmçinin ev şəraitində xəstənin özü və ya
ailənin müvafiq təlim keçmiş üzvləri, valideynləri tərəfindən həyata
keçirilir.
Stasionar müalicə –
hematoloji mərkəz və çoxprofilli
xəstəxanaların cərrahi, ixtisaslaşmış ortopedik şöbələrində, həmçinin
hemofiliyanın klinik əlamətlərindən asılı olaraq müalicə-profilaktik
müəssisələrinin profil şöbələrində aparılır.
Təcili hospitalizasiya –
həyati vacib orqanlarına qansızması olan
xəstələrə (başın travması, baş beyin, onurğa beyinə qansızma, bel,
boyun nahiyəsində travma, mədə-bağırsaq qanaxması, peritonarxası
hematomalar, massiv hematuriya) və kəskin cərrahi patologiyaları
olan xəstələrdə (kəskin appendisit, deşilmiş xora, peritonit, dalağın
cırılması və s. kimi hallarda) hematoloq baxışı, əvəzedici terapiya və
lazımi müayinələr imkanı olan müalicə müəssisələrinin profil
şöbələrində aparılır. İnstrumental müayinə üsulları VIII və ya IX
laxtalanma faktorunun 50%-dən az olmamasını tələb edir.
Planlı stasionar müalicə – hemofiliyanın inhibitor forması,
residivləşən hemartrozu, ağır artropatiyası olan xəstələrdə
rekonstruktiv-bərpaedici əməliyyatlar, ortopedik və cərrahi
reabilitasiya aparılması məqsədini güdür.
Oynaqların cərrahi müalicəsi – hemofiliyalı xəstələrdə daha
çox sinovektomiya, korreksiyaedici osteotomiya və diz, bud-çanaq
və digər oynaqların ümumi endoprotez əməliyyatları aparılır.
Sinovektomiya aparılmasına göstəriş (açıq, artroskopik)
artropatiyanın II-III mərhələsində olmasıdır. Bu zaman qığırdaq
toxuması dağılmış olur, oynaq səthinin kənar destruksiyası müşahidə
olunur. Korreksiyaedici osteotomiyaya göstəriş kontraktura, valqus
və varus deformasiyasının olmasıdır.
Ümumi endoprotez əməliyyatı statik gərginlik və hərəkət zamanı
oynaqlarda kəskin ağrılar, patoloji sınıqlar zamanı göstərişdir.
Hemostatik terapiya – hemofiliyalı xəstələrə hemostatik
terapiya yalnız diaqnoz dəqiqləşdirildikdən sonra və hemorragik
əlamətlər müşahidə olunduğu zaman təyin olunur. Hemofiliyalı
xəstələrin müalicəsində əsas prinsip VIII və IX qan laxtalanma
faktorları ilə (plazmatik və rekombinant) vaxtında adekvat əvəzedici
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
15
hemostatik terapiyanın həyata keçirilməsidir ki, məhz bu müalicə
sayəsində plazmada faktorların səviyyəsi yüksəlir (А)
81
.
Ağır formalı hemofiliya A-da preparatın dozası aşağıdakı
düsturla hesablanır:
X = M x L x 0,5
Orta ağır və yüngül formalı hemofiliyada:
X= M x (L - P) x 0,5
Hemofiliya B üçün preparatın dozası belə hesablanır:
Ağır formada: X = M x L x 1,2
Orta ağır və yüngül formada: X = M x (L - P) x 1,2
Burada: X – qan laxtalanma faktorunun yeridilmə dozası (BV)
M – xəstənin bədən çəkisi (kq)
L – xəstənin plazmasında faktorun tələb olunan
səviyyəsi
P – preparatın yeridilməsinə qədər plazmada faktorun
səviyyəsi
Bu zaman nəzərə almaq lazımdır ki, xəstənin hər 1 kq çəkisinə
yeridilmiş 1 BV VIII faktor konsentratı onun plazmasında VIII
faktorun səviyyəsini 1,5-2% artırır, 1 BV IX faktor konsentratı isə
faktorun səviyyəsini təxminən 1% artırır.
Yüngül formalı hemofiliya A zamanı desmopressin preparatının
venadaxili və dərialtı inyeksiyalar şəklində tətbiq olunması effektiv
nəticələr verir (В)
81
.
Sanator-kurort müalicə –
hemofiliyanın ağırlaşmaları zamanı
xəstələrin əlillik hallarını azaltmağa, bəzən də tam qarşısını almağa
imkan verir (B)
81
. Konkret növ müalicə hematoloq və fizioterapevt
tərəfindən təyin olunmalıdır. Müəyyən
hallarda fizioterapevtik
prosedurlar hemostatik dərmanların köməyilə aparılmalıdır. Əzələ
sistemini möhkəmləndirmək üçün həmçinin müalicəvi gimnastika,
masaj, üzgüçülük göstərişdir.
Ev şəraitində hemofiliyanın müalicəsi daha məqsədəuyğundur.
Ağır və orta ağır formalı hemofiliyalı xəstələr, eləcə də inhibitor
formalı hemofiliyalı xəstələr həkim-hematoloqun təlimatlarına
əsasən qanaxmanın ilkin əlamətlərini bilir və ev şəraitində
laxtalanma faktorunun konsentratlarını və ya inhibitor əleyhinə
preparatların yeridilməsini inkişaf etmiş qanaxmaların
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.