Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti
Konsolidasiya Edilmiş Maliyyə Hesabatları üzrə Qeydlər (davamı)
(Xüsusi qeyd edilmiş hallar istisna olmaqla, məbləğlər milyon Azərbaycan Manatı ilə ifadə edilir)
(22)
2 Maliyyə hesabatlarının hazırlanmasının əsası və mühüm mühasibat uçotu prinsipləri (davamı)
Yenidən təsnifləşdirmələr (davamı).
Konsolidasiya edilmiş mənfəət və ya zərər
və digər məcmu gəlir haqqında hesabat
Təsnifləşdiril-
mədən əvvəl Təsnifləşdirilmə
Təsnifləşdiril-
mədən sonra
Satışların maya dəyərindən Sair əməliyyat xərclərinə,
Paylama xərclərinə və Sosial xərclərə, Sair əməliyyat
xərclərindən Ümumi və inzibati xərclərə, Paylama
xərclərindən Satışların maya dəyərinə və Ümumi və
inzibati xərclərdən Sair əməliyyat xərclərinə yenidən
təsnifləşdirilmə:
Satışların maya dəyəri 14,010
(61)
13,949
Sair əməliyyat xərcləri 564
18
582
Paylaşdırma xərcləri 412
40
452
Sosial xərclər 233
6
239
Ümumi və inzibati xərclər 672
(3)
669
Sair əməliyyat mənfəətindən gəlirlərə yenidən
təsnifləşdirilmə:
Gəlirlər 17,139
2
17,141
Sair əməliyyat gəliri 152
(2)
150
Qrup müəyyən növ məsrəflərin (məsələn, istehsal vahidlərinin müəyyən inzibati məsrəfləri və s.) təqdim
edilməsini dəyişmişdir. Nəticədə, əvvəlki dövrə aid müəyyən məsrəflər cari dövrün təqdimatına uyğunlaşmaq
məqsədilə yenidən təsnif edilmişdir.
3
Əhəmiyyətli uçot təxminləri və mülahizələri
Qrup hesabatlarda əks etdirilən aktiv və öhdəliklərin məbləğlərinə təsir göstərən təxminlər və fərziyyələr irəli
sürür. Həmin təxminlər və fərziyyələr müntəzəm olaraq rəhbərliyin təcrübəsinə və digər amillərə, həmçinin
rəhbərliyin fikrincə mövcud şəraitə uyğun olaraq əsaslandırılmış gələcək hadisələr üzrə təxminlərə əsasən
təhlil edilir. Uçot siyasətinin tətbiqi zamanı rəhbərlik həmçinin peşəkar mülahizələr irəli sürür. Konsolidasiya
edilmiş hazırkı maliyyə hesabatlarında əks etdirilən məbləğlərə daha çox təsir göstərən peşəkar mülahizələr
və hesabat tarixinə aktiv və öhdəliklərin balans dəyərinə əhəmiyyətli düzəlişlərin edilməsinə səbəb olan
təxminlərə aşağıdakılar daxildir:
Dayandırılmış əməliyyatlar. 22 oktyabr 2013-cü il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Qrupun
törəmə müəssisəsi olan Xəzər Dəniz Neft Donanmasının (XDND) Qrupun mülkiyyətindən çıxararaq yeni
yaradılmış dövlət müəssisəsi Azərbaycan Dövlət Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi QSC-nin (ADXDŞ) nəzarəti altında
olan digər dövlət müəssisəsi ilə birləşdirilməsi haqqında sərəncam imzalamışdır. Qrup XDND-nin xaric
edilməsini aşağıdakı səbəblərdən dayandırılmış əməliyyatlar kimi təsnif edilmək meyarına uyğun gəlməsini
hesab etmişdir:
ayrıca əsas fəaliyyət istiqamətini təqdim edir;
ayrıca əsas fəaliyyət istiqamətini xaric etmək üçün vahid koordinasiya olunan planın bir hissəsidir.
Neft və qaz ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi. Neft və qaz ehtiyatları Qrupun investisiya sahəsində qərar
qəbul edilməsi prosesində əsas elementlərdir. Onlar həmçinin dəyərsizləşmə üzrə yoxlanmanın mühüm
elementləridir.
Təsdiqlənmiş neft və qaz ehtiyatlarında, xüsusilə də təsdiqlənib işlənilmiş ehtiyatlarda baş vermiş
dəyişikliklər mənfəət və ya zərər və digər məcmu gəlir haqqında hesabatda əks olunan istehsal həcmindən
asılı olaraq amortizasiya xərclərinə təsir göstərir.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti
Konsolidasiya Edilmiş Maliyyə Hesabatları üzrə Qeydlər (davamı)
(Xüsusi qeyd edilmiş hallar istisna olmaqla, məbləğlər milyon Azərbaycan Manatı ilə ifadə edilir)
(23)
3
Əhəmiyyətli uçot təxminləri və mülahizələri (davamı)
Neft və qaz ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi (davamı). Təsdiqlənmiş neft və qaz ehtiyatları mövcud
iqtisadi və əməliyyat şəraitində (yəni qiymətləndirmə tarixinə qiymətlər və xərclər) geoloji və mühəndislik
məlumatlarının gələcək illərdə məlum yataqlardan məsrəflərin ödənilməsini kifayət qədər əminliklə göstərdiyi
xam neft və təbii qazın qiymətləndirilmiş miqdarıdır. Təsdiqlənib işlənilmiş ehtiyatlar dedikdə mövcud
quyularda mövcud avadanlıqlar və onların istismar üsulları vasitəsi ilə bərpa edilməsi gözlənilə bilən
ehtiyatlar başa düşülür. Neft və qaz ehtiyatlarının ilkin qiymətləndirmələri mahiyyət etibarı ilə qeyri-
müəyyəndir, mülahizələrin tətbiq edilməsini tələb edir və gələcəkdə yenidən baxılmalıdır. Müvafiq olaraq,
təsdiqlənib işlənilmiş və ya təsdiqlənmiş ehtiyatlara əsaslanan maliyyə və uçot ölçüləri də (tükənmə və
amortizasiya xərcləri və aktivlərin ləğv olunması üzrə öhdəliklər üçün ehtiyatlar) dəyişə bilər.
Təsdiqlənmiş ehtiyatlar rezervuarlara və quyulara dair mövcud məlumatlara istinadən qiymətləndirilir. Yeni
məlumatlara (misal üçün, məhsulun qiymətləri, müqavilə şərtləri və ya işlənmə planları daxil olmaqla, qazma
və hasilatla bağlı fəaliyyət və ya iqtisadi amillərdə dəyişikliklər) əsasən təsdiqlənmiş ehtiyatlarla bağlı bütün
qiymətləndirmələrə (artırılması və ya azaldılması istiqamətində) yenidən baxılmalıdır. İşlənmə planları
haqqında yeni məlumatların əldə edilməsi nəticəsində karbohidrogen ehtiyatlarının texniki istismar
müddətində baş verən dəyişikliklər illik yenidən qiymətləndirmələrin aparılmasının əsas səbəbidir. İşlənmə və
hasilat fəaliyyəti haqqında yeni məlumatların əldə edilməsi nəticəsində karbohidrogen ehtiyatlarının texniki
istismar müddətində baş verən dəyişikliklər illik yenidən qiymətləndirmələrin aparılmasının əsas səbəbidir.
Ümumiyyətlə, işlənməmiş və ya qismən işlənmiş yataqlarla bağlı ehtiyatlar üzrə qiymətləndirmələr,
işlənməmiş və ya tükənən yataqlara nisbətən, gələcək istismar müddəti ərzində daha böyük qeyri-
müəyyənliyə məruz qalır. Yataqda hasilat işləri başlandıqda, əlavə quyuların qazılmasına və ya hasilat
şəraitində olan rezervuarın uzunmüddətli fəaliyyətinə dair əlavə məlumatlar əldə etdikdən sonra,
təsdiqlənmiş ehtiyatların miqdarına gələcəkdə yenidən baxılmalıdır. Bu yataqlar işləndikcə, yeni məlumatlar
dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər.
1 yanvar 2014-cü il tarixinə ARDNŞ-nin təsdiqlənmiş ehtiyatları Neft Mühəndisləri Cəmiyyətinin qaydalarına
uyğun olaraq müstəqil rezervuar mühəndisləri tərəfindən hazırlanmış hesabatlara əsaslanır.
Aktivlərin ləğv olunması üzrə öhdəliklər. Bundan sonra Qeyd 21-də müzakirə edildiyi kimi, rəhbərlik neft
və qaz hasilatı obyektlərinin, kəmərlərin və köməkçi avadanlıqların istismardan çıxarılması və bu aktivlərin
gələcək dəyəri və faydalı istifadə müddətinə dair təxminlərə əsasən ətraf mühitin bərpası məqsədilə gələcək
xərclər üçün ehtiyatlar yaradır. Gələcək aktivlərin dəyərsizləşməsi üzrə öhdəliklərin müəyyənləşdirilməsi
mürəkkəb məsələdir və rəhbərlikdən uzaq gələcəkdə baş verəcək öhdəliklərin silinməsinə dair təxminlərin və
mülahizələrin yaradılmasını tələb edir. Mövcud öhdəliklərin ölçüsündə baş verən dəyişikliklər təxmin edilmiş
vaxt, gələcək xərclər və ya qiymətləndirmədə istifadə edilmiş diskont dərəcələrində baş verən dəyişikliklər
nəticəsində yarana bilər.
Qrup, aktivlərin silinməsi üzrə öhdəliklərini Beynəlxalq Maliyyə Hesabatları Şərhi Komitəsi (BMHŞK) 1,
İstismardan Çıxarılma, Bərpa üzrə Mövcud və Oxşar Öhdəliklərdə Dəyişikliklər haqqında qaydalara uyğun
olaraq qiymətləndirir. Ehtiyat kimi uçota alınmış məbləğ mövcud öhdəliyin hesabat tarixinə qüvvədə olan
qanunvericiliyə və qaydalara uyğun olaraq yerinə yetirilməsi üçün tələb olunan məsrəflər üzrə ən dəqiq
təxminləri əks etdirir və həmçinin qanunvericilik, qaydalar və onlara dair müvafiq şərhlərin dəyişdirilməsi və
yenidən işlənməsi ilə əlaqədar olaraq dəyişə bilər. Hökümət orqanları ətraf mühitlə bağlı qanunvericiliyi və
onun tətbiqini davamlı olaraq nəzərdən keçirir. Bu səbəbdən Qrupun aktivlərin silinməsi üzrə əsas öhdəlikləri
uçota alınmış məbləğlərdən fərqli ola bilər. Bu ehtiyatlar subyektiv xarakter daşıdığına görə belə xərclərin
məbləği və yaranma müddəti ilə bağlı qeyri-müəyyənlik mövcuddur. Neft və qaz hasilatı obyektlərinin
istismardan çıxarılması, o cümlədən ləğv etmə və sahənin bərpası xərcləri ilə bağlı təxmin edilmiş öhdəlik
31 dekabr 2013-cü il tarixinə 371 AZN (2012-ci il: 621 AZN) təşkil etmişdir. Bu şərtlərdən hər hansı birinin
dəyişməsi Qrupun ayırdığı ehtiyatlar üzrə düzəlişlərin aparılmasına gətirib çıxara bilər.
Rəhbərlik ləğv etmə və sahənin bərpa xərclərini diskontlaşdırmaq üçün istifadə edilən diskont dərəcələrini
pul vəsaitlərinin vaxt dəyəri üzrə cari bazar qiymətlərini və lazım gəldikdə müvafiq öhdəliyə xas olan riskləri
əks etdirən vergidən əvvəl faiz dərəcəsi kimi müəyyən edir. 31 dekabr 2013-cü il tarixinə istifadə edilmiş
diskont dərəcəsi 6.33 faiz dərəcəsindən 7.96 faiz dərəcəsinədək (2012-ci il: 5.97 faiz) təşkil etmişdir.
Rəhbərlik hesab edir ki, bu diskont dərəcəsi hesabat tarixinə Azərbaycanda neft və qazın kəşfiyyatı,
qiymətləndirilməsi, işlənməsi və paylanması sahəsinə aid olan bütün risk və qeyri-müəyyənlikləri müvafiq
olaraq əks etdirir.
Hesablama zamanı istifadə edilmiş təxmin edilən diskont dərəcəsi rəhbərliyin təxminlərindən 1 faiz çox /az
olsaydı, ehtiyatın balans dəyəri, müvafiq olaraq, 64 AZN az /97 AZN çox olardı.