Microsoft Word Adilli Ayt?kin 869M. docx

44 

 

dövrə aid olmasına baxmayaraq yeni modalı zamanla əlaqədar köhnə modalıya qarşı 

kəskin  mövqe  turur.  I  «indidə»,  II  «keçmişdə»  yerləşdirilir,  lakin  buna  baxmayaraq 

real  yeni modalı təmamilə köhnə modalıdan da köhnə ola bilər. Bu radikal zaman - 

dəyər  qarşıdurması  modalı  standart  və  obyektlərin  müxtəlif  tərəflərinin  dərk 

edilməsinin düzgün qiymətləndirilməsidir. Göstərilən qarşıdurma bilavasitə modanın 

strukturundakı dəyər və müasirliyə əsaslanır. Bu həmçinin standart və obyektlər üçün 

müxtəlif  zamanlarda  yerləşdirilməsinə  nəzərən  əks  dəyər  qaydalarına  əsaslanır. 

Beləliklə, moda yalnız indi modalı olduqda qəbul edilir. 

Bütün  bu  deyilənlər  heç  də  o  demək  deyildir  ki,  modalı  innovasiyalar  əsaslı 

texniki və digər innovasiyalarla müşayət edilə bilməz. Sonuncu elmlər ya da modalı 

standart  və  obyektlərdə  dəyişilmə  faktoru  surətindəiştirak  edir.  Bu  arada  modalı 

innovasiyalara xas olan müxtəlif nümunələrin «keçmişə tullanması» bu nümunələrin 

real  dəyişməsini  stimullaşdırır.  Məsələ  ondadır  ki,  modalı  və  qeyri-  modalı 

informasiyalar  qarşılıqlı  avtonomdurlar,  onlar  heç  də  həmişə  zamanına  görə  bir- 

birinə uyğun gəlmirlər və əslində müxtəlifdirlər. 

Modalı  innovasiyalar,  geniş  məlum  olan  mənəvi  köhnəlmə  hadisəsi  ilə  sıx 

ə

laqədədir.  Əslində  moda  və  modalı  innovasiya  mənən  köhnələn  bir  medalın  iki 

tərəfidir:  fiziki  aşılanmadan  əvvəl  məmulatın  modalı  standart  və  obyektlərinin 

potensial  innovasiyalar  ilə  əlaqəsi  köhnəlir.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  modalının 

köhnəlməsi  mənəvi  köhnəlmənin  müxtəlif  görünüşlərindən  biridir,  onları  çox  vaxt 

qeyri- modalı innovasiyalar müşahidə edirlər. 

O  ki  qaldı  kütləvi  istehlak  mallarının  innovasiya  sahələrinə,  bu  malların  real 

yeniliyinin ilk baxışdan müəyyən edilməsi çox çətindir. Yalnız rənginə, ölçüsünə və 

ya  stil  nyuansının  seçilməsinə,  fərqli  olmasına  görə  onu  yeni  məmulat  adlandırmaq 

olarmı?  Və  ya  yeni  konstruksiyalı  əvvəlki  məmulat  işlək  xassəli  ola  bilərmi? 

Yeniliyin  ümumi  görünüşdə  həll  edilməsinə  çoxlu  cəhd  göstərilməsi  halları  vardır. 

Onların  görünüşlərinin  təsnifatı  və  dərəcələrini  göstərmək  mümkündür.  Marketinq 

sahəsinin  ixtisasçısı  Ç.Uosson  məmulatların  yeniliklərinin  görünüşlərinin  geniş 

təsnifatını tərtib etmişdir. «Yeni məhsulda yeni nədir?» adlı məqaləsində o, istənilən 

---

45 

 

məmulatda ona daxil edilən və istehlakçı tərəfindən qəbul edilən xidmət toplusunun 

mövcudluğunu qeyd edir. Bununla əlaqədar olaraq müəllif yeniliyi 13 varianta ayrır. 

A)  Məmulatın  bazarda  irəliləməsini  təmin  edən  altı  yeni  pozitiv  xassə 

aşağıdakılardan ibarətdir: 

1)

 əgər məmulatın qiyməti nisbətən aşağıdırsa, yeni qiymətin tələbi; 

2)

 yüksək rahatlığı təmin edən yeni istifadə şəraiti; 

3)

 əgər ona etibar edilirsə, nisbətən yüksək məhsuldarlığı; 

4)

 ilin  zamanından  asılı  olmadan  istifadə  edilməsinin  yeri  və  vaxtının  yeni 

ə

lverişliliyi; 

5)

 status– simvolik imkanların zərurəti; 

6)

 nəzərdə tutulan əlverişliliyə olan etimadın yüngüllüyü; 

B)  Bazarın  inkişafını  aşağı  salan  və  malın  irəliləməsini  çətinləşdirən  yeni 

xassələr: 

7)

 istifadə edilməsinin nisbətən mürəkkəb üsulları; 

8)

 adətəd alan üsullardan istifadə edilməsi (prosesin yerinə yetirilməsi üçün yeni 

alətlərə yiyələnmə ehtiyacı); 

9)

 adət edilmiş xeyir və onun başa düşülməsinin mümkünlüyü; 

10)

  istifadə edilməsi zamanı mümkün olan səhv və yüksək qiymət; 

C)  Qeyri-  müəyyən  nəticələnən  üç  yeni  xassənin,  onların  bazarını  inkişafına 

göstərdiyi  təsir  təkcə  öz  mahiyyətindən  deyil,  həm  də  indiki  zamanda  mədəni 

iqlimdən asılıdır: 

11)

  yeni  zahiri  görünüşün  və  ya  müxtəlifliyin  digər  təzahürdə  qəbul  edilməsi 

(məsələn, stil və ya faktura); 

12)

  müxtəlif müşayət və ya təklif edilən xidmətlər; 

13)

  yeniticarətkanallarınındaxiledildiyiyenibazar. 

Ç.Uosson  14-cümümkünolmayanxassəni–  məmulatınyenikonstruksiyasınıbilə- 

bilənəzərdənkeçirərəkonuneytralhesabetmişdir, 

yəniistehlakçıüçünheçbirəhəmiyyətininolmadığınıqeydetmişdir. 

Göstəriləntəsnifatmarketinqinnəzəriyyəsivətəcrübəsindəgenişrəğbətləqəbuledilmişdir. 

Bəziseçilənxassələr, əslindəbir- birinəuyğungəlirvəyatəkraredilir (məsələn, 7- civə 8- 

---

46 

 

ci), 

digərləriçoxgümanki, 

məmulatlarınözünəaiddir 

(məsələn, 

13- 

cü), 

lakinbütünlükdəo, özşübhəsizdolğunluğunagörəmaraqoyadır. 

«Yeniliyin» 

digərtəsnifatıdavardır. 

TədqiqatçıQ.N.Lyubimovayeniliyidörddərəcəyəbölür: 

1)

 yeniməmulatlar – yenitəlabatınformalaşdırılması; 

2)

 yeniməmulatlar – təlabatınyeniüsuldaödənilməsinintəşəkkültapması; 

3)

 yeniləşdirilmişməmulatlar – təlabatınödənilməüsulunundəyişməsi; 

4)

 yeniləşdirilmişməmulatlar  –  təlabatınödənilməüsulununtəkmilləşdirilməsi 

(məmulatmodelininmodernləşdirilməsi). 

Qərbölkələrininmarketinqüzrəixtisasçılarıarasında, 

mallarınyeniliyinədairaparılançoxsaylıdisskusiyalarnəticəsində, 

marketinqlüğətindənyenitermininçıxarılmasıvəonunhərhansıdigəriiləəvəzedilməsitəkl

ifləriirəlisürülmüşdür.  

Çoxgümanki, 

yeniliyinmüəyyənedilməsiüçünhansısaməmulatınbütünlükdəyaradılmaşəraiti, 

işlənməsivəistehlakınınmüəyyənedilməsitələbolunur. 

Hərhalda, 

yeniliyinmüxtəlifgörünüşlərişübhəoyadır, 

ümumiyyətləyeniliyindərəcəsivardır. 

Yənistandartvəobyektlərinkütləvitanınmasınınvəqəbuledilməsininsürətivəmiqyasıtəm

amiləmüxtəlifdirvəbununlabeləyeniliyinistehlakçıtərəfindənqəbuledilənbəzispesifikxa

ssələrindənasılıdır. 

Buxassələrinidrakı, 

müvafiqsahədəəsaslandırılmışproqramlarıntərtibedilməsinəimkanverəbilər.  Yeni  – 

xassələrinsayındanasılıolaraqonlarınyayılmatezliyivəmiqyasıiləbağlıinnovasiyalarınq

ə

buluvəyayılmasınadairaşağıdakılarqəbuledilmişdir: 

1)

  nisbiiqtisadivəsosialüstünlüklər; 

2)

  fəaliyyətdəolandəyərlərləistehlakçılarınəvvəlkitəcrübəsininuyğunlaşdırılması

; 

3)

  yeniliyin (vəyaonundərəcəsinin) çətindərkedilməsi; 

4)

  «bölünməsi» 

(yeniliyinməhdudmiqyasdasınaqdankeçirilməsininmümkünlüyü); 

---