Microsoft Word aliyeva gulsen docx

 

86 

 

qaydalarının təkmilləşdirilməsi yolu ilə sığorta resurslarının hərəkətinin səmərəli 

dövlət tənzimlənməsi mexanizminin işlənib hazırlanması, 

 -beynəlxalq sığorta münasibətlərinin və dünya sığorta bazarının qloballaşması 

meyllərinin təhlili əsasında milli sığorta şirkətlərinin maliyyə sabitliyinin amili 

kimi təkrarsığorta institutunun inkişaf prespektivlərinin müəyyənləşdirilməsi, 

 -liaenziyalaşdırma və cari nəzarət funksiyalarının bir-birindən ayrılması,eləcə də 

sığorta,investisiya və təkrarsığorta fəaliyyətinə dövlət zəmanəti verilməsini 

nəzərdə tutan Milli Sığorta Ehtiyatlarını yaradılması, 

 -Milli sığorta təşkilatalarının maliyyə strategiyası,planlaşdırılması və 

büdcələşdirilməsi sisteminin işlənib hazırlanması,uçot və hesabatın beynəlxalq 

standartlara uyğunlaşdırılması , 

  - beynəlxalq sığorta və sığorta nəzarəti təşkilatları ilə inteqrasiyanın dərinləşməsi 

üçün tədbirlərin görülməsi , 

  -sığorta ehtiyatlarının və nizamnamə kapitalarının investisiyaya yönəldilməsinin 

artımı və səmərəliliyinin yüksəldilməsi, 

  - sığorta təşkilatlarında qanunvericiliklə müəyyən olunmuş müddətdə və 

səviyyədə daxili audit yoxlamalarının aparılmasının təmin edilməsi, 

  -sığorta ödənişlərinin vaxtında verilməsi,dəymiş zərərin düzgün müəyyən 

edilməsi,sığorta təşkilatlarında süründürməçiliyə yol verilməməsi üçün radikal 

tədbirlərin görülməsi, 

  - əhali arasında sığorta sahəsində maarifləndirmə işlərinin aparılması, 

  - sığorta şirkətlərinə  lisenziyanın müddətsiz verilməsi. 

  - ipoteka kreditinin inkişafı üçün ipoteka sığortasının həyata keçirilməsi 

məqsədilə lazımi tədbirlərin görülməsinin sürətləndirilməsi, 

  - icbari sığorta növləri üzrə fəaliyyətin aparılmasında inhisarçılığa yol 

verilməməsi,özəl şirkətlərin də iştirakına əlverişli şəraitin yaradılması, 

  - sığorta bazarını inkişaf etdirmək məqsədilə Azərbaycanın Beynəlxalq  Sığorta  

Nəzarəti Assosiasiyasına üzv qəbul edilməsi və bu yolla xarici təcrübənin 

öyrənilməsinə daha əlverişli şəraitin yaradılması, 

---

 

87 

 

   -  Azərbaycan Respublikasının Beynəlxalq Yaşıl Kart bürosuna tam hüquqlu 

üzvlüyü ilə  əlaqədar təşkilati məsələlərin həll edilməsi , 

   - Vergi Məcəlləsinin və sosial sığorta ayırmalarının sığorta fəaliyyəti ilə 

ə

laqələndirilməsi, 

   -  sığorta sahəsində əhalinin stimullaşdırılması məqsədilə Vergi Məcəlləsində 

vergi güzəştlərinin nəzərdə tutulması, 

   - milli təkrarsığorta şirkətlərinin yaradılması, 

   - milli sığorta bazarının inkişafı məqsədilə xaricdən təkrarsığortaya risklər qəbul 

edilməsi praktikasına başlanması, 

   - əhalinin sığorta sahəsində maarifləndirilməsinin təmin edilməsi məqsədilə 

kütləvi informasiya vasitələri ilə təbliğat və izahat işlərinin daha intensiv 

aparılması. 

   - sığorta işi üzrə tədris mərkəzlərinin yaradılması, 

   -  mütəxəssislər tərəfindən sığorta sahəsi üzrə elmi tədqiqat işlərinin müdafiə 

edilməsi,Azərbaycan dilində sığortaya dair dərsliklərin , metodiki vəsaitləri və 

digər dərs vəsaitlərinin hazırlanması ,tədris istiqamətində tədbirlərin həyata 

keçirilməsi, 

   - sığorta və sığorta-broker fəaliyyətinin lisenziyalaşdırılması prosedurlarının 

dəqiqləşdirilməsini,sadələşdirilməsini,şəffaflığın artırılmasını ,lisenziya 

verilməsinin sığorta fəaliyyəti ilə məşğul olanlara təzyiq vasitəsinə çevrilməsini 

isisna edən mexanizmlər yaradılmasının təmin  edilməsi. 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

88 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

stifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısı 

1.”Sığorta fəaliyyəti haqqında “ Azərbaycan Respublikasının 25 dekabr 2007-ci il 

tarixli N 519-III Q saylı Qanunu. 

2.Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi, Bakı Hüquq ədəbiyyatı 2010. 

3. Azərbaycanın statistik göstəriciləri  2010.  Azərbaycan Dövlət Statistika 

Komitəsi. 

4. Bağırov D.A. Vergi nəzarəti . dərslik. Bakı , 2006, 412s  

5. B.A.Xankişiyev   Sığorta hamı üçün .Bakı ,2005, 73s 

6. B.A.Xankişiyev  Sığorta fəaliyyətinin əsasları Bakı,2006 , 274s 

7.B.A.Xankişiyev,P.N.Abdullayev Sığorta işi (dərs vəsaiti) Bakı,2004, 185s 

8.Kərimov A.Ə.Sığorta (sığortaçının stolüstü kitabı) Bakı,2000 

9.Həsənli M.X və başqaları. Maliyyə.Bakı,2006 

10. Məmmədov S.M. Maliyyə .Bakı,1997 

11.Xudiyev N.N. Sığorta işi .Bakı ,2003 

12.Xudiyev N.N. Dövlət sığortası və sığorta münasibətlərinin 

təkmilləşdirilməsi.Bakı,1993 

13.Sığorta jurnalı “Azərbaycan Qarant”N 4.2004, N5.2005 

14.Finans jurnalı . N1-12.2006,N3-4.2007 

15.Sığorta bələdçisi .Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi .Bakı-2009 

---

 

89 

 

16.Гвозденко А.А. Финансово-экономические методы страхования .Учебник. 

Москва

,2000 

16.Сплетухов Ю.А.,Дюжиков Е.Ф. Страхование .Учебное пособие.Москва 

,2002. 

17.Г.В.Чернова. Страхование.Учебник. Москва,2009 

18.www.allinsurance.ru 

19.exo-az.com 

20.www.maliyye.gov.az 

21.www.taxes.gov.az 

22.www.economy.gov.az 

Az.D U-nun MM-nin magistrantı ƏL YEVA GÜLŞƏN ELŞƏN qızının maliyyə 

ixtisası üzrə yazdığı

“Sığorta  təşkilatlarının maliyyə resursları və onların 

artırılması yolları” mövzusunda 

dissertasiya işinin 

 

REFERATI 

          Mövzunun aktuallığı. Bazar  iqtisadiyyatı şəraitində sığorta fəaliyyəti bir 

sahibkarlıq obyekti kimi  nəinki gəlirlər hesabına xərclərin örtülməsi ,eyni 

zamanda müəyyən mənfəət yaradılmasını nəzərdə tutur.Lakin sığorta şirkətləri 

eyni sosial mahiyyət daşıdığından onlar yüksək mənfəət ardınca 

qaçmamalıdırlar.Çünki bu sığortaçı  ilə sığortalılar arasında ekvivalentlik 

prinsipinin pozulması olardı. kinci tərəfdən sığorta təşkilatlarında yaranan 

mənfəət şərti xarakter daşıyır.Çünki sığorta sistemində mənfəət yaradılmır,ancaq 

bölüşdürülür.Məhz buna görə də sığorta sistemində mənfəət dedikdə müsbət 

maliyyə nəticələri başa düşülür. 

         Sığorta şirkətləri nəinki sığorta fəaliyyətindən ,eyni zamanda qeyri-sığorta 

fəaliyyətindən mənfəət əldə edə bilərlər.Yəni sığorta ehtiyatlarını və öz xüsusi 

vəsaitlərini investisiyaya yönəldə bilərlər. Onu da qeyd edək ki,sığortaçının 

sığorta fəliyyətinin məqsədi yalnız böyük sosial mahiyyət kəsb edən xidmət 

göstərilməsindən ,investisiya fəaliyyətinin məqsədinin isə ancaq mənfəət əldə 

---

 

90 

 

edilməsindən ibarət olmayaraq onlar arasında qarşılıqı əlaqə vardır. Belə ki,bir 

tərəfdən əgər investisiya fəaliyyətinin mənbəyi kimi mənfəət çıxış edirsə,digər 

tərəfdən investisiya fəaliyyətindən əldə edilən mənfəət sığorta əməliyyatlarının 

maliyyələşdirilməsinə yönəldilə bilinər.Yəni yeni sığorta növlərinin və 

məhsullarının mənimsənilməsinə,kadr hazırlığına yönəldilə bilinər. 

Beləliklə,bazar iqtisadiyyatı şəraitində sığorta təşkilatları iqtisadi və sosial həyatın 

başlıca təminatıçısı kimi böyük əhəmiyyətə malikdirlər. Məhz bu baxımdan 

müasir dövrə sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşması istiqamətləri aktual 

olub dissertasiya işinin mövzusunun seçilməsini şərtləndirmişdir. 

         Mövzunun öyrənilmə vəziyyəti.Tədqiqat göstərir ki, keçid iqtisadiyyatı 

şə

raitində sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşması 

istiqamətləri,N.N.Xudiyev və başqaları tərəfindən araşdırılmışdır. Lakin  bütün 

bunlara baxmayaraq sığorta, o cümlədən sığorta təşkilatlarının maliyyəsi  

respublikamızda  hələ də  kifayət  qədər   tədqiq olunmamışdır. 

       Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri.Tədqiqatın əsas məqsədi keçid iqtisadiyatı 

şə

raitində sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşması əsas istiqamətlərinin 

müəyyən edilməsi,sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşmasının dövlət 

tənzimlənməsi və dünya təcrübəsi istiqamətləri əsasında elmi cəhətdən 

ə

saslandırılmış təklif hazırlamaqdan ibarətdir. 

Dissertasiya işində qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı vəzifələr 

yerinə yetirilmişdir: 

-Azərbaycan iqtisadiyyatında sığortanın yeri və rolu ,sığortanın mahiyyəti və 

prinsipləri,sığorta xidməti  qiymətlərinin və tariflərini hesablanması 

metodları,sığorta münasibətlərinin təşkili formaları araşdırılır, 

- Sığorta təşkilatlarının gəlir və xərcləri təhlil edilir, 

-Sığorta təşkilatlarının maliyyə fəaliyyətinin  nəticələrinin mövcud vəziyyəti  

təhlil edilir, 

-Sığorta təşkilatlarının ödəmə qabiliyyəti və onun mövcud vəziyyəti təhlil edilir, 

---

 

91 

 

- Müasir dövrdə sığorta ehtiyatlarının formalaşması və onların yerləşdirilməsi 

istiqamətləri araşdırılır, 

-Bazar iqtisadiyyatı şəraitində dövlət tənzimlənməsi və dünya təcrübəsi əsasında 

sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşması və təkmilləşdirilməsi 

istiqamətləri müəyyən edilir. 

        Tədqiqatın predmeti.Keçid iqtisadiyyatında sığorta təşkilatlarının 

maliyyəsinin formalaşması istiqamətləridir. 

       Tədqiqatın obyekti.Sığorta təşkilatlarının maliyyə münasibətləri  seçilmişdir. 

    Tədqiqat işinin informasiya bazası.Tədqiqatın informasiya bazasını  “ Sığorta 

fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu, Dövlət Statistika 

Komitəsinin ,Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən sığorta 

təşkilatlarının materialları,Nazirlər Kabinetinin və Milli Məclisin sığorta bazarı 

haqqında normativ –hüquqi aktları, sığorta haqqında dərsliklər (azərbaycan və rus 

dillərində) təşkil etmişdir.Tədqiqat işində internet şəbəkəsininin informasiya 

bazasından da istifadə edilmişdir. 

       Tədqiqatın elmi yeniliyi və praktiki əhəmiyyəti.Tədqiqatın elmi yeniliyi 

aşağıdakılardan ibarətdir: 

-Müstəqillik əldə etdikdən sonra respublikada sığorta işinin inkişafı mərhələli 

şə

kildə təhlil edilir, 

- ölkə iqtisadiyyatının spesifik xüsusiyyəti nəzərə alınaraq sığorta təşkilatlarının 

maliyyəsinin formalaşmasının nəzəri-metodoloji məsələləri araşdırılır, 

-sığorta təşkilatlarının maliyyə fəaliyyətinin nəticələri  və onlardan istifadə 

istiqamətləri təhlil edilir, 

-sığorta təşkilatlarının ödəmə qabiliyyətinin təmin edilməsində xüsusi vəsaitlərinin 

və sığorta ehtiyatlarının rolu araşdırılır, 

- sığorta ehtiyatlarının investisiya yönəldilməsi prinsipləri və hədləri araşdırılır, 

-sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşması sahəsində dövlət tənzimlənməsi 

istiqamətləri təhlil edilir, 

---

 

92 

 

- ölkəmizin sığorta sisteminin dünya sığorta sisteminə harmonik inteqrasiyasına 

nail olunması, sığorta  təşkilatlarının maliyyəsinin beynəxalq standartlara 

uyğunlaşdırılması üçün təkliflər verilir. 

Tədqiqatın təcrübi əhəmiyyəti tədqiqatın nəticələrindən və təkliflərindən sığorta 

təşkilatlarının maliyyəsinin formalaşmasında istifadə etməkdən ibarətdir. 

   şin həcmi və strukturu.Dissertasiya işi giriş , üç fəsil, nəticə və 22 istifadə 

edilmi ədəbiyyat siyahısından ibarət olmaqla 94 səhifədir.Dissertasiya işində 9 

cəvdəl verilmişdir. 

Dissertasiya  işi  giriş,  üç  fəsil  və  hər  fəsildəüç  sualdan  ibarətdir.Birinci  fəsildə 

sığorta  işinin  nəzəri-metodoloji  əsasları  yəni,  sığortanın  iqtisadi  mahiyyətindən 

və  iqtisadiyyatda  rolundan,  Respublikada  sığorta  işinin  təşkilindən  və  sığorta 

sektorunun  koorporativ  idarə  edilməsindən,  Azərbaycan  Respublikasında 

fəaliyyət göstərən sığorta şirkətlərindən bəhs olunur. 

İkinci fəsildə sığorta təşkilatlarının maliyyəsinin müasir vəziyyətindən yəni, 

gəlirlərinin formalaşma mənbələri və xərclərinin əsas istiqamətlərindən və sığorta 

təşkilatlarının maliyyə sabitliyini şərtləndirən amillərdən bəhs olunur. 

 

Üçüncü  fəsilə  gəldikdə  isə  buradabazar  iqtisadiyyatışəraitində  sığorta 

təşkilatları  maliyyəsinin  yaxşılaşdırılması  yollarından  yəni,  qlobal  maliyyə 

böhranının  sığorta  təşkilatlarına  təsirindən,  sığorta  təşkilatlarının  fəaliyyətinə 

dövlət  nəzarətindən,  sığorta  təşkilatları  maliyyəsinin  təkmilləşdirilməsi  və 

Azərbaycanda sığorta bazarının inkişaf etdirilməsi yollarından bəhs olunur. 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

93 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

РЕЗЮМЕ

 

Уровень

 развития сферы страхования в нашей стране пока нельзя считать 

удовлетворяющим

. Существует большая необходимость в усовершенствовании 

этого

  уровня  количественно  и  качественно.  С  этой  точки  зрения  изучение 

вопросов

,    системы  страхования  и  страховой  рынок    является  актуальном. 

Разные

  авторы  исследовали  аспекты  страхования  в  нашей  стране.  Основным 

объектом

 исследования в данных исследовательских работах являются разные 

виды

  страхования,  проблема  управления  страховых  ресурсов,  но  вопросы 

регулирования

 страховых отношений в целом и в комплексе не исследовались. 

Следовательно

,  представляемая  диссертационная  работа  может  считаться  

актуальной

 в этой сфере.  

Цель

  исследовательской  работы  является,  на  базе  исследования  научно-

методологических

 

и

 

практических

 

основ

 

страховой

 

деятельности

 

представление

  предложений  и  рекомендаций  для  развития  страхового  дела  и 

усовершенствование

  его  законодательной  базы  в  условиях  формирования 

национальной

  экономики.  Для  достижения  поставленной  цели  в  работе: 

---

 

94 

 

определены

  роль  и  место  страхования  в  формировании  национальной  модели 

развития

  экономики;  была  изучена  практика  в  области    проблем  в  системе 

деятельности

  страхования  зарубежных  стран;  была  изучена  законодательная 

база

  системы    страховой  деятельности;  определен  и  оценен  процесс 

формирования

  и  специфические  особенности  регулирования  национального 

страхового

 рынка. 

 

 

 

 

 

 

 

 

SUMMARY 

The  current  development  level  of  insurance  sector  in  our  country  is  not 

satisfactory. There is a big necessity of qualitatively and quantitatively improvement 

of  this  sector  and  therefore  the  study  of  issues  regulating  the  insurance  market  are 

considered an actual. Some aspects of insurance were researched by various authors. 

The  problem  of  the  management  of  insurance  resources,  some  types  of  insurance 

were researched in those works, but the matters of insurance relations in general and 

in the complex were not researched. 

The  purpose  of  the  dissertation  work  is  of  the  basis  of  research  of  scientific 

methodology  and  practical  base  of  insurance  activity  to  provide  proposals  and 

recommendations for the development of insurance and improvement its legal basis 

within the conditions of the foundation of the national economy. 

In  order  to  achieve  this  aim  the  following  works  were  done:  the  role  and 

position  of  insurance  in  the  formation  of  the  national  model  of  development  of 

economy  were  determined;  the  practice  of  regulation  of  insurance  activity  in  the 

---

 

95 

 

foreign  countries  was studied; the legal  basis of  insurance  activity  was studied; the 

process of the establishment of the national insurance market and its specific features 

of regulation was identified and assessed.