Microsoft Word aliyeva gulsen docx
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
7
-sovet (1917-1990-cı illər); -1990-cı illərdən başlayan müasir dövr. Sığorta sisteminin 1-ci mərhələsi Rusiya çar sistemini əks etdirdiyi üçün indi onun təhlilinə o qədər də ehtiyac yoxdur və onun təcrübəsi indiki şəraitdə bir o qədər də dəyərli deyildir,digər tərəfdən 1-ci mərhələ imperatorluq əlamətlərinə məxsus olduğu üçün müasir şəraitdə onun təcrübəsi zərərlidir. Azərbaycan Demokratik Respublikanın hakimiyyəti illərində respublikanın bank- maliyyə-sığorta sisteminin milli maraqlara uyğun olraq təkmilləşdirilməsi üzrə geniş layihələr hazırlanmış, lakin ölkəmizin Sovet imperiyası tərəfindən işğalı bu işə mane olmuşdur. Beləliklə, Sovet hakiyyəti qurulduqdan sonra 1922-ci ildə bütün SSR -də sığorta dövlət inhisarına alındı. Sovet imperiyası dövründə Azərbaycanda sığorta xidməti SSR Baş dövlət sığorta darəsinin tabeçiliyində olan Azərbaycan Baş Dövlət Sığorta darəsi və onun tabeçiliyində olan şəhər və rayon Dövlət sığorta darələri, SSR -nin Xarici Dövlət Sığorta Təşkilatlarının Bakı şöbəsi tərəfindən aparılmışdır. XXəsrin 90-cı illərində müstəqillik əldə etmiş ölkəmizdə sığorta işi də müstəqil inkişaf etməyə başladı, sığorta sahəsində mövcud olan dövlət inhisarçılığı ləğv edildi Milli sığorta bazarının formalaşması və onun qloballaşan dünya sığorta sisteminin layiqli üzvünə çevrilməsi üçün islahatlar aparıldı. Bazar infrastrukturunun yaranması ə mtəə istehsalçılarının müstəqilliyi istehsal münasibətlərinin inkişafında və maddi nemətlərin bölgüsündə dövlətin inzibati təsirinin kəskin surətdə azalması milli sığorta bazarının yaranması prosesini, onun tərkibini, fiziki və hüquqi şəxslərə göstərilən sığorta xidməti növlərini kəskin surətdə dəyişdirdi, təsərrüfat subyektlərinə və müəssisələrə sərbəstlik verildi və bu da könüllü sığortalanmanı zəruri etdi. Lakin ölkəmiz müstəqilliyinin ikl illərində bir çox iqtisadi çətinliklərlə üzləşmişdir.Belə ki, müstəqiliyyin ilk illərində dövlət qurluşunun əsasları formalaşdırılsa da dövlətin qüdrətini müəyyən edən iqtisadiyyat çox dərin böhran yaşayırdı. Əhalinin sosial durumu çox acınacaqlı vəziyyətdə idi, bir sıra mütərəqqi qanunvericilik aktlarının qəbul olunmasına, bəzi iqisadi və sosial islahatlarına
8
başlanılmasına baxmayaraq iqtisadi qüdrəti zəif olan, büdcəsi boş olan, xarici borclarının miqdarı milyardlarla ölçülən bir dövlət üçün bu islahatların heç bir səmərəsi yox idi. qtisadiyyatın ən aparıcı sahələrindən olan sığorta bazarında da analoji vəziyyət mövcud idi. Əhalinin milyon dollarla pullarının inflyasiyası nəticəsində keçmiş sığorta sisteminin əhalidə yaratdığı xəyal qırıqlığı və inamsızlıq, o cümlədən sığortadan daha vacib olan gündəlik tələbat problemləri yeni bazarın yaranmasının və müştəri bazasının qurulmasının qarşısında keçilməz bir sədd yaratmışdır.Sığorta bazarında “Dövlət Sığorta şirkəti”nin müasir standarlara heç cür ayaqlaşa bilməyən eyni adlı varisi qalmış və müstəqil sığorta bazarının yaradılmasına yeni qeyri-dövlət sərmayəsinin, o cümlədən xarici sərmayənin daxil olmasına ehtiyac var idi. Lakin ölkə daxili çəkişmələri vüsət aldığı, qeyri-stabilliyin hökm sürdüyü sərmayə təhlükəsizliyi üçün zəmanətinin olmadığı halları xarici sərmayəçilərin ölkəyə axına ciddi maneçilik törədiridi. Millli sərmayəçilərin qoyduğu investisiyalarla çox az şeyə nail olmaq olardı, Lakin bütün bunlar sığorta sahəsində olan yeganə əngəl deyildilər. Vacib problemlərdən biri büvafiq hüquqi-normativ olmaması idi. Bilidiyimiz kimi hər sahənin inkişafı və sarmayə qoyluşu üçün hüquqi- normativ bazanın mövcudluğuda ən az stabillik qədər əhəmiyyətlidir. Həmin dövrdə sığorta sahəsində bir sıra qanunvericilik aktları qəbul olunmuşdur. “Sığorta fəaliyyətinin dövlət tərəfidən tənzimlənməsi tədbirləri haqqında” 1991-ci il “Vətəndaşlara məxsus olan tiklilərin dövlət icbari sığortası haqqında “ 1992-ci il AR prezidentinin fərmanları və ” Sığorta haqqnda” 1993-cü il qanunu həmin normativ aktlara misal ola bilər. Həmçinin ilk milli sığorta şirkətlərinin yaranmasıda həmin dövrə təsadüf etdi. Lakin sığorta sektorunun müştəri bazasını təşkil edəcək güclü infrastrukdur nəinki formalaşmamışdır, hətda sığorta şirkətlərində adicə sığorta ə məliyyatlarını aparacaq kadrlar yox idi, əhalinin sosial rifah səviyyəsinin aşağı olması sığortanının inkişafını ləngidən amil idi. Müstəqil Azərbaycan tarixində iqtisadi dirçəlişin başlanğıcı kimi dəyərləndirilən
9
1994-cü ildə sonrakı dövr sığorta bazarının daha da təkamülü ili səciyyələnir. Belə ki, 1994-cü ildən başlayaraq müxtəlif dövrlərdə bağlanan neft kontraktlarından sonra böyük şirkətlər və dünya maliyyə instutları AR-na investisiyalar yönəltməyə başladılar. Belə ki, neft sektoruna sərmayələr qoyulduqca, iri şirkətlər ölkəyə axışdıqca həmin şirkətlərə xidmət etmək üçün beynəlxalq sığorta şikətlərinin təmsilçilikləri ölkəyə gəldi. Bu da öz növbəsidə milli sığorta şirkətərinin benəlxalq təcrübə qazanmasına və rəqabətə dözmək üçün xidmət səviyyələrini və kapitallarını yüksəltmələrinə müsbət təsir göstərdi. Bu hadisələrdən sonra sığorta bazarı yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. Belə ki, sığortanın müxtəlif sahələrini əhatə edən 10-a yaxın qanun qəbul edildi, fərman və sərəncama qol çəkildi. MDB ölkələri arasında qabaqcıl olaraq, 1996-cı ildə qəbul olunan “Nəqliyyat sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası haqqında “qanun sığorta bazarının,xüsusilə avtomobil sığortası bazarının inkişafına təkan verdi. 1997-ci ildə əhalinin əmək haqlarının qorunması və müavinətləri verilməsi, vətəndaşların sosial təminatının yaxşılaşdırılması üçün “ Sosial sığorta haqqında”qanun qəbul edildi. Onun qəbulu gələckdə pensiya və həyat sığortaları üçün irəliyə doğru atılmış bir addım idi. Həmin ildə (1997) hərbi qulluqçuların social müdafiəsini gücləndirmək məqsədi ilə qəbul olunun “Hərbi qulluqçuların dövlət icbari şəxsi sığortası haqqında” AR qanunu hərbiçilərin həyat və sağlamlığının qorunması, hər hansı bir hadisə baş verdikdə onların ailələrinin sosial təminatı məsələlərinin tənzimlənməsində mühüm irəliləyişə səbəb oldu. Aparılmış islahatlar nəticəsində 1999-cu ildə “ Sığorta haqqında “ AR qanunu qəbul edildi və 1993-cü il qanunu qüvvədən düşdü. Dünya standartlarına uyğun olaraq hazırlanan sığorta işinin inkişafına, sığortalıların hüquq və mənafelərinin qorunmasına, sığorta bazarının peşəkar iştirakçılarının fəaliyyətinin tənzimlənməsinə yönəldilən qanun sığorta bazarının konustitusiyasına çevrildi, bu sahədə olan boşluqları müəyyən dərəcədə doldurdu. 1999-cu ildə daha 2 qanun qəbul edili – məhkəmə və hüquq-mühafizə orqanları işçilərinin sosail müdafiəsini gücləndirmək
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|