Microsoft Word aliyeva gulsen docx
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.3. Sı ğorta xidm əti qiym ətl ərinin v ə tarifl ərinin hesablanması metodları
19
verilməməsinə yönəldilmiş maliyyələşdirmə və s.kimi tədbirlər kompleksinin əhatə edir.Bu funksiyanın reallaşdırılması məqsədilə sığortaçı xüsusi pul fondu yaradır. Bu funksiya ilə həmçinin sığortalının sığorta müqaviləsinin şərtlərinə əsasən sığortalanmış obyektə mühafizəkar münasibət göstərməsinə yönəlmiş hüquqi təsirlər də müəyyən edilir.Məs,bir çox sığorta müqavilələrində aşağıdakı formada şərtlərə rast gəlinir: -sığortalı zərərin qarşısının alınması və azaldılması üçün tədbirlər görməlidir -sığortalı oğurluq və ya iğtişaş zamanı polis orqanlarınaməlumət verməli və məsuliyyət daşıyanşəxs və şəxslərin kimliyinin müəyyən edilməsində və eləcə də itmiş əmlakın və ya əvəzinin qaytarılmasında köməklik göstərməlidir, -sığortalı yanğın zamanı yanğın söndürmə orqanlarına təcili məlumat verməlidir və s. Yuxarıda qeyd olunan bu şərtlərinin pozulması nəticəsində sığoryaçı sığorta ödənişini verməkdən imtina edə bilər.Lakin bu tələblərə heç də hamı əməl etmir.Bunun üçün sığortalılara sığortalanmış obyektə mühafizəkar münasibət bəsləmələri üçün baş verə biləcək hadisələr zamanı dəymiş zərərin bir hissəsinin sığortalının özü tərəfindən ödənilməsi üzrə tələblər qoyulur. Dəyimiş zərərin bir hissəsinin sığortalının özü tərəfindən ödənilməsi üçün sığorta məbləğlərinə franşiza tətbiq edilir. Franşiza dedikdə dəymiş zərər məbləğinin sığortaçı tərəfindən ödənilməyən, əvvəlcədən müqavilə ilə müəyyən edilən hər hansı tam məbləğ və ya sığorta məbləğinə faiz nisbətində olan hissə başa düşülür. Məsələn hər hansı bir avtomobil sığortalanarkən sığortaçı tərəfindən 100-200 ABŞ dolları məbləğində franşiza müəyyən edilərsə bu məbləğədək baş verən zərərlər sığortalının özü tərəfidən ödənilir. Zərər franşiza məbləğindən çox olduqda isə sığortaçı franşiza məbləğini çıxmaqla ödəniş veriri. Bütün bunlar isə tək sığorta şirkətinin deyil, həm də sığortalının xərcə düşməsinə səbəb olduğundan sığortalını öz əmlakına daha mühafizəkar yanaşmasını məcbur edir. Sığorta yığım (əmanət) funkiyasını da yerinə yetirir. Bu funksiya özünü həyat sığortasında biruzə verir.Həmin funksiya həyat sığortasından bağlanmış sığorta müqaviləsi üzrə əvvəlcədən şərtləşdirilmiş sığorta məbləğinin yığılmasını 20
xarakterizə edir.Göstərilən məbləğ birdəfəlik,illik və ya aylıq ödənilən sığorta haqlarının netto-hissələrinin və onların investisiyasından alınan gəlirlərin hesabına yaranır. Sığortanın başqa bir funksiyası nəzarət funksiyasıdır. Bu funksiya sığorta fondu vəsaitlərinin məqsədli şəkildə formalaşması və bu vəsaitlərdən məqsədli şəkildə olunmasına əsaslanır. Bu funksiya yuxarıda dediyimiz funksiyaların fəaliyyəti nəticəsində yaranan və onlar ilə eyni zamanda konkret sığorta münasibətləri və sığorta şəraitində təzahür olunur. Ümumiyyətlə , nəzarət funksiyası müvafiq normativ-hüquqi sənədlərlə reallaşır.Sığortaçının daxili strukturunda bu funksiyanı onun işçiləri tərəfindən həyata keçirilirsə,xaricdən həmin funksiya ölkədə sığortaya nəzarət edən orqan tərəfindən həyata keçirilir. Nəzarət funksiyası əvvəlcədən cari və sonradan nəzarət formalarında olur. Əvvəlcədən nəzarət plan və proqnozlar mərhələsində aparılır. Cari nəzarət sığorta münasibətlərinin realizasiyası zamanı aparılır. Sonradan nəzarət dedikdə isə təftiş ,yoxlamar və.s nəzərdə tutulur. Beləliklə,bazar iqtisadiyyatı şəraitində sığortanın ölkə iqtisadiyyatında rolu aşağıdakılarda təzahür edir: - Əməliyyatın mənfi nəticəsində risk dərəcəsinin azaldılmasında - Zərər və itkilərin ödənilməsi hesabına iqtisadi sabitlikdə - Sığorta fondunun müvəqqəti azad pul vəsaitlərinin investisiya fəaliyyətində iştirakında - Dövlət büdcəsi gəlirlərinin sığorta təşkilatlarının mənfəətinin bir hissəsi hesabına tamamlanmasıda Beləliklə, sığorta iqtisadi və sosial sferanın ayrılmaz tərkib hissəsi, bazar infrastukdurunun mühüm elementidir. O cəmiyyətin və təsərrüfat subyektlərinin mənafelərini qorunmasını təmin etməklə məşğul olur.
21
Sığorta tarifi dedikdə il ərzində sığorta məbləğinin müəyyən vahidinə düşən sığorta haqqı başa düşülür.Yəni sığorta tarifləri vasitəsilə sığortaçılara ödənilən sığorta haqqları hesablanır.Sığorta haqqları əsasında isə sığorta fondu formalaşır . Sığorta fondu təbii qüvvələrin ,təsadüflərin təsiri nəticəsində yarana biləcək dağıntıların ,zərərlərin aradan qaldırılması üçün yaradılır ki,bunun da hesabına sığorta ödənişlərinin verilməsi,sığortaçının saxlanması xərcləri ödənilir. Sığorta tariflərinin düzgün müəyyən edilməsi sığortaçının maliyyə potensialının yaradılmasında ,sığorta əməliyyatlarının rentabelliyinin təmin edilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.Əgər sığorta tarifi həddən artıq yüksək müəyyən edilərsə ,bu sığorta fondu vasitəsilə artıq vəsaitin yenidən bölgüsünə ,yəni sığortalıların artıq vəsaitinin cəlb edilməsinə səbəb olar.Əksinə tariflər aşağı müəyyən edilməsi isə sığorta fondunun lazımi həcmdə yaradılmamasına səbəb olar .Bu isə sığorta fondunda defisitin əmələ gəlməsinə və sığortaçının sığortalılar qarşısında götürdüyü vəzifələrin yerinə yetirə bilməməsinə səbəb olar.Deməli,sığorta tarifləri elə təyin edilməlidir ki,o sığorta fondunun optimal həcmini təmin etməklə həm sığorta ödənişlərinin verilməsinə, həm də sığorta işinin aparılması xərclərinə kifayət etmiş olsun. Bunun üçün aşağıdakı prinsiplər əsas götürülməlidir: -tariflərin ekvivalentliliyi.Bu o deməkdir ki,tariflər elə müəyyən edilməlidir ki,sığorta fonduna toplanan vəsaitlər tarif dövrü ərzində zəruri çıxılmalar həyata keçirildikdən sonra sığortalılara qaytarılmış olsun, -sığorta tariflərinin stabilliyi,yəni həcminin dəyişməz qalması, -sığorta tariflərinin əlçatan olması,yəni geniş əhali kütləsi üçün imkan daxilində olması, -sığorta tariflərinin sığortaçının özünüödəmə və rentabelli fəaliyyətinə zəmanət verməsi. Beləliklə,sığorta tarifləri sığorta fondunun lazımi səviyyəsinin müəyyən edilməsində hər bir sığorta olunanın iştirak səviyyəsinin dəqiqləşdirilməsinin, Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|