Microsoft Word aliyeva gulsen docx
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
22
sığorta əməliyyatlarının maliyyə davamlılığının təmin edilməsinin başlıca iqtisadi alətidir. Sığorta tarifi sığorta haqqının hesablanması üçün aktuar hesablamalrına ə sasən müəyyən edilən dərəcədir.Aktuar hesablamalar sığorta tariflərinin və sığorta ehtiyatlarının hesablanması üçün istifadə edilən iqtisadi-riyazi metodların sistemidir.Aktuar hesablamalar bir sıra xesusiyətlərə malikdir: - Qiymətləndirilən hadisələr ehtimal xarakterinə malikdir, - Ayrı-ayrı illərdə ümumi qanunauyğunluq kütləvi sığorta hadisələri vasitəsilə yaranır. - Sığortaçı tərəfindən göstərilən sığorta xidmətlərinin maya dəyərinin hesablanması bütün sığorta obyektlərinə nəzərən aparılır, - Sığorta ehtiyatlarının yaradılması və onun optimal həcminin müəyən edilməsi zəruridir, - Sığortaçının və sığorta etdirənin maliyyə öhdəliklərinin ekvivalentliyi prinsipi, - Baxılan sığorta obyektləri çərçivəsində risl qruplarının seçilməsi. Aktuar hesablamalarının əsas məsələlərinə aiddir - Baxılan sığorta obyektləri çərçivəsində risk qruplarının seçilməsi və onların tədqiqi, - Sığorta hadisələrinin başvermə ehtimalının hesablanması və zərərin ağırlığının müəyyən edilməsi. - Sığorta əməliyyatlarının aparılmasına çəkiləcək xərclərin zəruri məbləğinin riyazi əsaslandırırlması və həmin xərclərin dəyişməsinin proqnozlaşdırılması, - Sığortaçının zəruri ehtiyat fondlarının riyazi əsaslandırılması və həmin metodların müəyyən edilməsi. cbari formada aparılan sığorta növləri üzrə sığorta tarifləri icbari sığorta haqqında qanunlarla , könüllü formada aparılan sığorta növləri üzrə sığorta tarifləri isə sığortaçılar tərəfindən müəyyən edilir. Sığorta tarifi brutto- stavka adlanır və o,iki hissədən ibarətdir:netto- stavka və yükləmə (əlavə). 23
Sığorta tarifi hesablanarkən ən mühüm məsələ netto –stavkanın hesablanmasıdır.Belə ki,netto-stavkanın hesablanması baxılan sığorta növünün həyat və ya qeyri-həyat sığortası sahəsinə aid edilməsindən asılıdır.Netto- stavkadan fərqli olaraq brutto-stavka eyni düsturla hesablanır.Brutto- dərəcə sığorta məbləği vahidi ilə hesablanır.Sığorta məbləği vahidi adətən 100 manat qəbul edilir. Netto-stavka sığorta tarifnin əsas hissəsini(70-80%) təşkil etməklə ,sığorta müqavilələri üzrə sığorta ödənişlərinin verilməsi üçün sığorta ehtiyyatlarının yaradılması təyinatı daşıyır.Netto-stavkaya əlavə brutto-stavkanın 15-20%-ni təşkil etməklə, sığorta əməliyyatlarının aparılmasına çəkilən xərcləri ödəmək və qarşısıalınma tədbirləri fondunun yaradılması təyinatını daşıyır.Yükləmənin tərkibində mənfəət də nəzərdə tutula bilər.Yəni, sığortaçının fəaliyyəti kommersiya xarakteri daşıyır və digər sahibkarlıq strukturları kimi onun da fəaliyyətinin başlıca məqsədi mənfəət əldə etməkdir.Lakin yükləmənin tərkibində tarif mənfəətinin nəzərdə tutulması mütləq deyildir.Çünki sığortaçı mənfəətini birbaşa olaraq sığorta tarifinini strukturu üzrə deyil,konkret fəaliyyətlə əlaqədar yaranan gəlirlər və xərclər əsasında müəyyən edir. Qeyri-həyat sığortası sahəsinə aid olan sığorta növləri üzrə netto-dərəcənin tərkibi əsas hissə və risk üstəliyindən ibarətdir.Əsas hissə orta sığorta ödənişinə uyğundur.Risk üstəliyi isə ayrı-ayrı illər üzrə sığorta hadisələrinin sayının onların orta qiymətini aşmasını nəzərə almaq məqsədi daşıyır.Yükləmənin tərkibinə isə işlərin (sığorta ilə əlaqədar) aparılması xərcləri (ştat işçilərinin və sığorta vasitəçilərinin əməyini ödənilməsi xərcləri ,inzibati-təsərrüfat xərcləri, sığorta işinin reklamı xərcləri və s.),qaşısıalınma tədbirlər fondu və tarif mənfəəti daxildir. şlərin aparılması xərcləri dəyişən və sabit ola bilər.Dəyişən xərclər ayrıca sığorta növünə və ya sığorta şəhadətnaməsinə aid edilə bilər. Sabit xərclər isə ayrıca sığorta növünə aid edilə biməz,bu xərclər bağlanmış sığorta müqavilələrinin bütün portfeli üzrə bölüşdürülməlidir. şlərin aparılması 24
xərclərinin tərkibində sabit xırclərin çəkisi dəyişən xərclərlə müqayisədə kiçikdir.Sığortaçının fəaliyyətində dəyişən xərclər mühüm yer tutur. Qarşısıalınma tədbirləri fondu baş verə biləcək sığorta hadisələrinin qarşısını almaq məqsədi ilə həyata keçirilən tədbirlərin maliyyələşdirilməsi üçün yaradılır.Bu fond sığorta tarifinin strukturunda nəzərdə tutulduğu halda yaradılır(sığorta müqaviləsi üzrə daxil olmuş sığorta haqqından sığorta tarifinin strukturunda nəzərdə tutulmuş faiz qədər birbaşa ayırma yolu ilə). Həyatın qarışıq sığortasında netto-dərəcə sığorta müqaviləsinin müddətinin sonuna kimi yaşamaq və ya həmin müddət ərzində ölmək hadisələri üzrə netto- dərəclərin cəmindən ibarətdir. Bu növ sığortanın şərtlərində əlavə olaraq həm də bədbəxt hadisə nəticəsində əmək qabiliyyətinin itirilməsi üzrə sığorta təminatının verilməsi nəzərdə tutulduqda həmin hissəyə uyğun netto-dərəcə ümumi netto-dərəcənin tərkibinə daxil edilir. Bundan başqa,həyatın qarışıq sığortasının şərtlərində əlavə olaraq həm də müəyyən xəstəliklərdən sığorta təminatının verilməsi nəzərdə tutula bilər. Qeyri-həyat sığortası üzrə tarif dərəcəsi hesablanarkən əvvəlcə netto-dərəcə hesablanır. Netto-dərəcənin əsasını sığorta məbləğinin zərərlilik göstəricisi təşkil edir.Bu göstərici müəyyən tarif dövrü üçün mövcud olan sığorta statistikası əsasında hesablanır və sığortanın növü üzrə ümumi sığorta ödənişinin ümumi sığorta məbləğinə faiz nisbətini xarakterizı edir.Tarif dövrü keçmişə aid olan illəri əhatə etməklə müəyyən ərazi (respublika, şəhər və.s.) üzrə adətən 5 il götürülür.Lakin bəzi sığorta növləri ( kənd təsərrüfatı bitkilərinin sığortası) üzrə tarif dövrü 10 il qəbul edilir. Bu sığorta sahəsinə daxil olan sığorta növləri üzrə tarif dərəcəsi hesablanarkən aşağıdakı statistik məlumatlardan istifadə edilir: -bir sığorta müqaviləsi üzrə sığorta hadisəsinin baş verməsi ehtimalı (q ), -bir sığorta müqaviləsi üzrə orta sığorta məbləği (S), -bir sığorta hadisəsi üzrə orta sığorta ödənişi (S ö ). Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|