Microsoft Word aliyeva nigar docx
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
9 Ə mək ehtiyatlarına əmək qabiliyyəti yaşından xaric olan, lakin faktiki olaraq işləyən şəxslər də, yəni 63 və yuxarı yaşda olan kişilər, 60 və yuxarı yaşlı qadınlar, 16 yaşdan az olan yeniyetmələr daxil edilirlər. Ə mək ehtiyatları 2 qrupa – iqtisadi fəal və qeyri fəal hissəyə bölünür. qtisadi fəal əhali hər hansı bir əmək fəaliyyətini icra etmək üçün öz iş qüvvəsini təklif edə bilmək imkanı olan əhali hissəsinə iqtisadi fəal əhali və yaxud işçi qüvvəsi deyilir. Qeyri iqtisadi fəal əhaliyə daxildir: 1) Əyani şöbələrdə oxuyan tələblər; 2) Yaşa görə və güzəştli pensiya alanlar; 3) Əlilliyə görə pensiya alanlar; 4) Ev təsərrüfatında çalışanlar, uşaq və xəstələrə qulluq edənlər; 5) ş axtarmağı dayandıran, buna artıq maraq göstərməyənlər; 6) şləməyi zəruri hesab etməyən digər şəxslər və s. Ə
Cəmi
4685,8 5098,9 5444,5 5696,5 5866,0 o cümlədən:
ə mək qabiliyyətli yaşda əmək qabiliyyətli əhalinin sayı
4530,8
4942,4
5287,5
5539,6
5723,6
qtisadiyyatda məşğul olan əmək qabiliyyətli yaşdan yuxarı şəxslər
142,8
143,0
143,2
143,8
133,9
qtisadiyyatda məşğul
olan yeniyetmələr
12,2
13,5
13,8
13,1
8,5
Ə halinin əsas hissəsi əmək qabiliyyətli yaşında olan əhali təşkil edir. Əhalinin minimum və maksimum əmək qabiliyyəti həddi fizioloji və ictimai-iqtisadi amillərlə müəyyən edilir. Ona görə də əhalinin təqaüd yaş dövrü ümumi halda və
10 konkret iş sahələri üçün ayrılıqda müəyyənləşdirilir. Məsələn, ağır və zərərli iş sahələrində işləyənlər üçün təqaüd yaşı güzəştli qaydada, yəni, kişilər üçün 50-55 yaşında, qadınlar üçün isə 45-50 yaşında nəzərdə tutulmuşdur. qtisadi fəal əhali Cədvəl 3 2000 2005 2008 2009 2011 qtisadi fəal əhalinin sayı – cəmi, min nəfər 1)
3748,2
4168,0
4318,2
4331,8
4587,4
Kişilər 1956,7 2181,5 2190,7 2201,8 2345,1 Qadınlar 1791,5 1986,5 2127,5 2130,0 2242,3 qtisadi fəal əhalinin ümumi sayından məşğul olanlar – cəmi, min nəfər
3704,5
3850,2
4056,0
4071,6
4329,1 ş sizlər 2) – cəmi, min nəfər - 317,8
262,2 260,2
258,3
Məşğulluq iqtisadi kateqoriya olub, insanların iş yerləri ilə təmin edilməsi və ə mək fəaliyyətində iştirakı ilə əlaqədardır. Onların arasında yaranan münasibətlər sistemini ifadə edir. Məşğulluq anlayışının hüququ tərəfi məşğulluq haqqında Azərbaycan Respublikası qanunun birinci maddəsində verilmişdir. Həmin maddədə deyilir: Məşğulluq – vətəndaşların Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinə zidd olmayan və bir qayda olaraq onlara qazanc gətirən hər hansı fəaliyyətdir. Tam məşğulluğa kömək – hər bir dövlətin iqtisadi sosial siyasətinin ən mühüm məqsədidir. şçi qüvvəsi iqtisadiyyatın ən əsas ehtiyatıdır, ehtiyatlardan səmərəli istifadə edilməsi isə iqtisadiyyatın vəziyyətinin mühüm göstəricisidir. Digər tərəfdən məşğulluq ölkə əhalisinin həyat fəaliyyətinin və maddi rifahının ə sasını təşkil edir. Məşğul əhali üç qrupa bölünür: sayca ən böyük qrup (inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatı ölkələrində bu qrupun xüsusi cəkisi 80-85%) muzdlu işçilərdən, ikinci qrup sahibkarlar, bankirlər və muzdlu iş qüvvəsindən istifadə edən digər şə xslərdən, nəhayət üçüncü qrup özünə məşğulluqla, yani əmtəə istehsalı və
11 xidmətlər göstərməsilə bağlı müstəqil əmək fəaliyyətilə məşğul olan və muzdlu iş qüvvəsindən istifadə etməyən şəxslərdən ibarətdir. Həm nəzəriyyədə həm də praktikada məşğulluğun bir neçə növü və ya forması fərqləndirilir. lk növbədə tam məşğulluq anlayışını nəzərdən keçirək. Ə mək və məşğul olmaq əmək qabiliyyətli hər bir şəxsin birinci dərəcəli vətəndaşlıq vəzifəsi hesab edilir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində isə tam məşğulluq dedikdə cəmiyyətin əmək qabiliyyətli hər bir üzvünün ictimai faydalı əməkdə iştirak etməsinin mümkünlüyü başa düşülür. Bu halda işsizliyin “təbii işsizlik” adlanan müəyyən səviyyənin mövcud olması istisna edilmir. Natamam və yarımcıq məşğulluğun səciyyəvi cəhəti natamam iş vaxtı; natamam iş günü və ya iş həftəsi müdiriyyətin təşəbbüsü ilə məcburi məzuniyyətlər rejimində işlə bağlıdır. Çevik məşğulluğun ən geniş yayılmış formasında işçi işi başlanma və qurtarma vaxtını, nahar fasiləsinin vaxtını və müddətini müdiriyyətlə razılaşmaq şə rtilə özü seçir. Bu halda işçinin iş günü və ya həftə üçün müəyyən edilmiş iş vaxtı fonunda riayət etməsi zəruridir. Çevik iş vaxtı rejimində adətən müəyyən saatlar təyin edilir ki, həmin saatlarda işçinin iş yerində olması zəruridir. Bundan ə lavə iş günün ortasında uzun müddətli nahar fasiləsindən də istifadə edilə bilər. Təkrar məşğulluq. Məşğulluğun bu növü onunla bağlıdır ki, işçinin əlavə gəlir ə ldə etmək zərurəti və ya istəyi nəticəsində o, başqa təşkilatda (müəssisədə) və ya ə sas iş yerində əlavə ödənişli iş görməyə məcbur olur. Müvəqqəti məşğulluq ticarət, xidmət sahəsi və inşaat işçiləri arasında geniş yayılmışdır. Sənayedə məşğulluğun bu növü əsasən ixtisassız yardımçı fəhlələr üçün tətbiq edilir. Bir sıra yüksək ixtisaslı mütəxəssislər də müvəqqəti kontraktlar üzrə işə cəlb edilir. Müvəqqəti məşğul şəxslər arasında natamam iş rejimi şə raitində işləyən qadınlar çoxluq təşkil edir. Mövsümi məşğulluq. Məşğulluğun bu növü kənd təsərrüfatında, tikintidə, meşə tədarükündə, istirahət zonalarında, balıqçılıqda, şəkər sənayesində və digər sahələrdə mövsümi işlərlə bağlıdır. Bu cür işçilər ilin çox vaxtını işsiz qalırlar. Mahiyyət etibarilə mövsümi məşğulluq – müvəqqəti məşğulluğun bir növüdür, Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|