Microsoft Word antik yunan tiyatrosu
Yüklə 280,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Trygaios
25
bölündü. Bunlar antik tiyatronun ayırıcı özellikleridir. Ancak M.Ö. beşinci yüzyılda seyirciler tepedeki sıralara oturdu ve düzenleme oldukça sıradandı. Aristophanes’in Kurbağalar oyunundan bir pasajda Dionysos rahibinin seçkin bir yerde oturduklarını ve Dionysos karakterinin onları görüp korumasını isteyebileceğini öğreniyoruz. Daha önce de belirtildiği gibi tiyatroda ön sıra ayrıntılı biçimde işlenmiş taş koltuklardan oluşur ve “… rahibinin [koltuğu]” ibaresini taşır. Seyirci büyük oranda erkelerden oluşur. Komedyalar genellkle andres (erkekler) ifadesini kullanır ve bazı durumlarda erkek seyirciler alt sınıflara ayrılır: Şimdi sizler bizi cömertçe alkışlayan sorunlu yaşlılar, gençler, oğlanlar, erkeklerle üstünlüğümüzü gördünüz. 26
. . . Oğlanlara, genç erkeklere, yetişkin erkeklere, yaşlı erkeklere ve çok yaşlı erkeklere olay örgüsünü açıklarken. 27
eder ve Bulutlar’da Aristophanes rakiplerini karakterleri sallanan kırmızı falluslarla sahneleye getirmekle suçlar “buna ancak erkek çocukları güler”. Bu nedenle erkek çocuklarının tiyatroya geldiği kesinlikle söylenebilir. Aristophanes’in Akhalılar’ı tiyatroda yabancıların bulunduğunu kanıtlar. Başkaraktere göre, Kleon (önde gelen politik demagog) bir önceki yıl yapılan Dionysia’daki bir oyunda Aristophanes’in yabancıların önünde (xenoi) Atina kenti hakkında kötü şeyler söylediğini” iddia etmiştir. Ancak şimdi Akhalılar’da şöyle denilmektedir: Yarışma Lenaia’dadır ve yabancılar (xenoi) yoktur. O halde biz burada Atina’da yaşayan yabancıları bizden kabul ettiğimiz için açıkça konuşabiliriz. Ayrıca Atina’da yerleşik yabancıların Lenaia’da koroda oynamak için choregoi olabildiğini de biliyoruz. Ancak bu kişiler tabii ki tamamen yabancılar değil Atina’da yaşayan ve Atina toplumunun üyesi olan, kentin yaşamı ve zenginliği için çalışan kişilerdi. Dionysia’da başlangıç etkinliklerinden biri de armağanların (phoros) sunulması olduğu için, festivalde imparatorluğun diğer şehirlerinden katılımcı olarak gelen dikkate değer sayıda ziyaretçinin de olduğu söylenebilir. Mart ayının sonu itibariyle deniz yoluyla seyahat mümkün olur ve insanlar Atina’ya gelebilirdi. Ancak kadınlar ne yapardı? M.Ö. beşinci yüzyılda kadınlar tiyatroya gidebildi veya gitti mi? Bu konu hep tartışılır, ancak kabul edilebilen bir sonuca ulaşılamaz. Antik Atina’nın erkek egemen bir toplum olduğu doğrudur. Sadece ekklesia’da sadece erkekler oy verir ve devletin politik görevlerini sadece erkekler yapar. Kanıtların çoğu (bununla birlikte üst sınıfa ait kaynaklardan alınan) kadınların günümüzde bazı Ortadoğu ülkelerinde olduğu gibi gözden uzak bir yaşam sürdükleri yönündedir. Ancak kadınların devlet içinde hem agora’da ticaret erbabı hem de “din” olarak adlandırabileceğimiz alanlarda kamusal görevleri vardı. Kadınlar rahip olurdu ve festivallere katılırdı. Thesmophoria sadece kadınların katıldığı bir festivaldi, Adonia çoğunlukla kadınların kutlamasıydı ve Lysistrate’da başkarakter şöyle şikâyet eder:
26 Menander, Yaşlı Cadı 794 27 Aristophanes, Barış 50–3 26
Eğer kadınları Dionysos, Pan veya başka bir aşk ve tutku tanrısının tapınağına davet etmemiş olsalardı hiç kimse sokaklarda yürümeyecek, tef çalmayacaktı. Eğer dramatik yarışmalar Dionysos’da olduğu gibi dini festivallerin bir parçasıysa, bir yere kadar dini bir ayinden neden dışlandı veya dışlandığı düşünüldü? Madalyonun öteki yüzünde dramatik festivallerin dini festivallere göre çok daha fazla din dışı ve “politik” etkinlikler olduğu vardır. Bu tür etkinlerin kadınlara göre olmadığı düşünülebilir. Plato, M.Ö. beşinci yüzyılın parlaklığından sonra dördündü yüzyılda açıkça tragedyanın “erkek çocuklarına, kadınlara ve erkelere, kölelere ve özgür vatandaşlara ayırım gözetmezsizin hitap eden bir tür retorik olduğunu” 28 açıkça yazar. Ayrıca Platon kendi ideal devletinde “insanların tragedya yazarlarına içinde bulundukları durumları pazara çıkartmalarına ve kadınların, çocukların, daha geniş anlamıyla halkın karşısında göstermelerine izin vermeyeceklerini” 29 düşler. Bir başka yerde Platon ergenler komediyi tercih ederken, yetişkin erkek ve kadınların tragedyayı tercih ettiğini iddia eder. 30
Bu pasajlar Platon’un zamanında kadınların seyircilerin doğal bir parçası olduğunu gösterir. Diğer taraftan, yukarıda sözü edilen komik pasajlar sadece erkeklere yönelir. Eğer M.Ö. beşinci yüzyılda kadınlar seyirciyse bile ya sayıları çok azdı ya da Henderson’un ifadesinde olduğu gibi “seyircinin kavramsal olarak erkek olduğu” farz edilmişti. Komedi kökenli diğer kanıtlar karşıt yorumları şaibeli hale getirir. Thesmophoria’da Kadınlar oyununda bir kadın Euripides’in tragedyalarında kadınları karşı tutumundan şikâyet eder: Biz kadınlara nerede kara çalmadı, seyircinin ve tragedya korosunun olduğu her tiyatroda... kocalarımız sıralarından kalkıp eve gelir gelmez, bize imalı bir bakış fırlatıp gizli aşığımızı aramaya başladı. İlk önce bundan kadınların normal olarak tiyatroya gitmedikleri sonucuna ulaşılabilir. Diğer taraftan kadınlar Euripides’in kadınlara nasıl davrandığı konusunda son derece iyi bilgilere sahiptir. Tabii ki bir oyunu Atina’nın gerçek yaşamına açılan bir pencere gibi değerlendirilmesi olanaklı değildir, ancak komik olanın yaratılması için bir yapaylık olarak düşünülmelidir. Aristophanes’in Barış’ından (962–7) bir başka pasaj seyircilerin arasında kadınların varlığı hakkında hem kanıt hem de karşı kanıt olabilir. Trygaios: Seyircilere biraz arpa tanesi (krithai) fırlat. Slave: tamam. Trygaios: Hala bitirmedin mi? Slave: Hermes adına, bitirdim. Ve arpa tanesi (krithe) almayan hiçbir seyirci kalmadı. Trygaios: Kadınların yok ama. Slave: Ama erkekler onlara bu gece biraz verir. Bu pasaj çoğunlukla kadınların kölenin fırlattığı arpa tanelerinin ulaşmadığı theatron’un arka sıralarında oturduğu biçiminde yorumlanır Ancak krithe (arpa tanesi) kelimesi argoda erkeklik organı anlamına da gelir ve pasaj şöyle de yorumlanabilir: Trygaios: Seyircilere biraz arpa tanesi (krithai) fırlat.
28 Gorgias 502d. 29 Yasalar 658d. 30 Yasalar 658d. Yüklə 280,12 Kb. Dostları ilə paylaş:
|