Microsoft Word antik yunan tiyatrosu

 

5 

 

Resim 2 Antik Yunanistan Haritası 

İşte bu ortamda drama gelişir. Geleneksel olarak ilk önce M.Ö. 534 yılına tarihlenen tiranlığın kültürel 

programının  bir  parçası  olan  tragedya  daha  sonra satir  oyunu  ve  en  sonunda  komedi  gelişir.  İleride 

göreceğimiz  gibi  drama  şarkı  ve  dansın  karışımı  olan  (iddialara  göre  dithyramb’dan  tragedya,  satir 

danslarından  oyunu  ve  belki  de  hayvan  koroları,  fallus  dansçılarından  komedya)  bazı  koro 

performansından gelişmiştir. Bu gelişimin kesin ayrıntıları bilinmemektedir ve “neden Atina?” soruna 

sağlam  bir  cevap  verilemez.  Örneğin,  Corinth  M.Ö.  altıncı  yüzyılda  çok  daha  zengin  bir  şehirdir  ve 

kendi tiranlığında gelişmiştir. M.Ö. 520’li yıllarda Tiran Polykrates yönetiminde Samos sanat açısından 

oldukça parlaktı, ancak drama Atina’da belirgin bir sanat biçimi olarak ortaya çıktı.  

Kronoloji 

Geleneksel olarak drama biçiminin (tragedya) kesin olarak ortaya çıkışı  M.Ö. 534 tarihi verilir ve bu 

ortaya çıkış Thespis’in belirsiz figürüyle ilişkilendirilir. Döneme ait bazı kesin kanıtlar daha eski yılları 

(yaklaşık M.Ö. 500’leri) işaret eder. Tragedyanın bir gecede “icat” edilmediği kesindir. Böylece M.Ö. 

altıncı  yüzyılda  bazı  koro  performanslarının  “tragedya”  adı  verilen  dramatik  biçime  dönüştüğünü 

varsayabiliriz.  Bu  bağlamda  dersimizin  Antik  Yunan  tiyatrosu  bölümüne  ilk  bütünlüklü  oyun 

(Aeschylus’un  Persliler  adlı  oyunu)  M.Ö.  472  yılına  ait  olsa  bile  M.Ö.  altıncı  yüzyıldan  başlayacağız. 

Tüm sanat biçimleri gibi dramanın da stil ve önde gelen yazarlar açsından farklılıklar gösteren kendine 

ait dönemleri vardır. En iyi bildiğimiz dönem Atina’nın Antik Yunan dünyasına hükmettiği M.Ö. 479‐

404 yıllarıdır. Bu dönemden otuz tragedya, bir satir oyunu, bir yarı satir oyunu ve dokuz komedinin 

yanında  kayıp  oyunlar  ve  oyun  yazarları  hakkında  kanıtlar  ve  parçalar  günümüze  ulaşmıştır.  Ancak 

drama M.Ö. dördüncü yüzyılda sürmüş ve üçüncü yüzyılda devam etmiştir. M.Ö. dördüncü yüzyılda 

yeni tragedyalar yazılmış ve oynanmıştır, ancak eski duyulan hayranlığın artmasıyla birlikte yarışmalar 

“eski”  temsilleri  de  kapsayacak  biçimde  genişletilmiştir.  M.Ö.  Üçüncü  yüzyılda  trajedi  İskenderiyeli 

---

 

6 

bilim adamları ve şairlere geçti, ancak burada tragedyaların sahnelenmeyerek sadece okunduğu veya 

sahneleniyorsa ne kadar geniş bir seyirciye hitap ettiği tartışmalı bir konudur.  

Satir oyunlarının dramatik festivallere daha sonra eklendiği yolunda güçlü kanıtlar vardır. Çoğu tarihçi 

satir  oyunlarının  M.Ö.  501  yılında  kabul  edildiğini  bildirir.  Bu  nedenle  satir  oyunları  tragedyanın 

kökenini oluşturabilecek ilkel bir dramatik yapıya sahip değildir.  M.Ö. beşinci  yüzyılda satir oyunları 

birbiriyle  yarışan  üç  oyun  yazarının  üç  trajedisinden  sonra  sahnelenirdi,  ancak  M.Ö.  340’lı  yıllara 

gelindiğinde  satir  oyunları  tragedya  yarışmalarından  çıkarıldı  ve  festivalin  açılışında  sadece  bir  tane 

sahnelendi.  Böylece  M.Ö.  dördüncü  yüzyılda  satir  oyunları  bir  yere  kadar  kendi  ayrı  biçimine  sahip 

oldu.  

Komedya tragedya ve satir oyunlarından daha sonra başladı. İlk komedyanın Dionysia’da yer alma yılı 

M.Ö.  486  olarak  kabul  edilir.  Antik  Yunan  eleştirmenleri  Atina  komedisini  kronolojik  olarak  üç 

döneme ayırır: M.Ö. beşinci yüzyıl klasik dönemiyle (M.Ö. 486‐385) anılan Eski Komedi; Orta Komedi 

(yaklaşık M.Ö. 385–325 veya “Aristophanes ve Menander arası”); Yeni Komedi (M.Ö. 325 sonrası). Bu 

dönemlerin  birinci  ve  üçüncüsünden  günümüze  kadar  ulaşan  oyunlar  vardır.  Aynı  zamanda  Antik 

Yunanlılar  M.Ö.  beşinci  yüzyılda  Syracuse  komedisini  ve  aynı  yıllarda  “Megara

1

  komedisi”ni  de 

biliyorlardı.  

Antik Yunan Tarihi Kronolojisi 

YIL (M.Ö.) 

OLAY 

y. 600 

Arion dithyramb’ı buldu 

534 

Atina’da ilk bütünlüklü tragedyanın sahnelenmesi (Thespis) 

y. 501 

Festivallerin yeniden tasarlanması, satir oyunlarının festivallere kabulü 

498 

Aeschylus’un tanınması 

486 

Komedyanın ilk resmi temsili 

468 

Sophokles’in tanınması 

456 

Aeschylus’un ölümü 

455 

Euripides’in tanınması 

y. 440 

Lenaia’da dramatik yarışmaların başlaması

2

 

427 

Arsitophanes’in tanınması 

407 

Euripides’in ölümü 

406 

Sophocles’in ölümü 

y. 385 

Arsitophanes’in ölümü 

y. 330 

Atina’da taş tiyatronun inşa edilmesi 

325 veya 321 

Menander’in tanınması 

290 

Menander’in öllümü 

Dramatik Festivaller 

Atina’da  drama  temelde  Dionysus  onuruna  düzenlenen  iki  festivalde,  Lenaia  ve  Kent  Dionysiası 

sahnelendi.  Bu  bölümde  dramanın  (özellikle  tragedyanın)  “dini”  bir  ifade  biçimi  olma  durumu  ve 

                                                            

1

 Antik Yunan’da bir şehir.  

2

 

Lenaia dramatik yarışmaların yapıldığı her yıl düzenlenen bir festivaldir. Ancak Atina ve İyonya’da 

düzenlenenlerden daha küçüktür. Lenaia, Atina’da aşağı yukarı Ocak ayına rastlayan Gamelion ayında yapılırdı. 

Festival Dionysus Lenaius’un onuruna düzenlenirdi. Lenaia olasılıkla lenai kelimesinden gelir ve Dionysus’un 

kadın savaşçıları Maenad’ın diğer bir adıdır. 

 

---