Microsoft Word antik yunan tiyatrosu
Yüklə 280,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BÖLÜM TARİH ETKİNLİK
7 dramanın Dionysos ile ilişkisi incelenecek. Bu bölümde festival mekanizması ve ayrıntıları ile bu festivallerde dramanın yeri irdelenecek. Festivaller tanrı Dionysos onuruna yapılırken ve oyunlar kutsal bir çevrede sahnelenirken, aynı zamanda Atina’nın kamu yöneticileri tarafından yürütülen, şehrin (polis) toplumsal yaşamının bir parçası olan devlet işlerini de sahneye taşıdı. Ayrıca Atina dramasının kelimenin çeşitli anlamlarıyla ne kadar “politik” olduğununun da üstünde durulacak. Dionysos Atina’da bir dizi kutlamayla onurlandırılıyordu: Kır Dionysiası (Attica çevresinde yerel toplulukların düzenlediği festivaller); Ocak sonunda Lenaia; Şubat ortasında Anthesteria (“Çiçek Zamanı”) ve Mart sonunda veya Nisan başında Kent Dionysiası. Attica’da çeşitli Kır Dionysialarındadaha önce oynanmış oyunların yeniden sahnelendiğine dair kanıtlar vardır, ancak Atina’da drama performansının iki önemli festivali Lenaia ve Kent Dionysiası olmuştur. Kent Dionysiası bizim takvimimize göre Mart ayının sonu veya Nisan ayının başına denk gelen Elaphebolion (“Geyik Avı”) ayında beş gün sürerdi. M.Ö. 540’lı yılların ortasından 510 yılına kadar yönetimde kalan tiranların geliştirdiği bir etkinlikti. Tüm kır festivallerini Atina’da bir araya getiren bu şehir festivali Dionysos adına yapılan muhteşem bir festivaldi. Tiranlar açıkça bir ulusal birliktelik duydusu ve merkezi kurumlara dayanan kültürel bir kimlik oluşturmaya çabalıyordu. Kent Dionysiası için tanrı Dionysos’un Attica’nın kuzey sınırındaki bir topluluk olan Eleutherai’den Atina’ya gelişini belgelemek için bir mit geliştirildi. Eleutherai kısa süre önce Attica’ya katılmıştı ve bu nedenle politik propaganda unsuru olabilecekti. Festival süresince kamusal tatil ilan edildi. Meclis (ekklesia) toplanmadı, yargı faaliyetleri en azından festivalin ilk gününde durduruldu, mahkûmlar hapishanelerden serbest bırakıldı ve M.Ö. dördüncü yüzyılda iki Obolus 3 giriş ücretini ödeyemeyenler için bir fon oluşturuldu. Festivalin başlangıcında Elaphebolion ayının 8’inde yazarların oyuncuları ve korolarıyla göründükleri ve oyunları hakkında ip uçları verdikleri bir “ön yarışma” (proagon) yapılırdı. 9 Elaphebolion’da Dionysus’un heykeli tapınaktan alınarak Eleutherai yolunun Atina’ya doğru yaklaştığı yer olanı şehrin kuzey‐batı eteklerindeki Akademi’ye götürülerek Dionysus’un takdimi
gerçekleştirilirdi. Festivallerdeki bu etkinliklerin ayrıntıları ve düzeni kesin olarak bilinmemektedir ancak M.Ö. 430’lu yıllarda aşağıdaki programa göre gerçekleşmesi olasıdır.
Başlangıç 8 Elaphebolion Proagon
Başlangıç 9 Elaphebolion Dionysos’un takdimi Etkinlikler 10 Elaphebolion Geçit alayı (pompe) Dithyram yarışması (yetişkin ve genç erkekler) Etkinlikler 11 Elaphebolion Komedya yarışması (5 yazardan birer oyun) Etkinlikler 12 Elaphebolion 1. Trajedi yazarı (3 trajedi ve 1 satir) Etkinlikler 13 Elaphebolion 2. Trajedi yazarı (3 trajedi ve 1 satir) Etkinlikler 14 Elaphebolion 3. Trajedi yazarı (3 trajedi ve 1 satir) Ödüllerin verilmesi, kazananların alayı
Festivalden sonra bir zamanda meclis (ekklesia) yapılan festival hakkında tartışmak için özel gündemle alışıldık toplantı yeri olan Pnyx yerine tiyatroda toplanırdı.
3
8 Pelopenes Savaşı (M.Ö. 431‐404) sırasında komedilerin sayısının beşten üçe indirilmesi ve her bir komedinin tragedyalara ayrılan üç günde satir oyunlarının ardından oynanarak festivalin dört günde gerçekleştirilmesi hakkında dikkate değer tartışmalar yaşanmıştır. Aristophanes’in Kuşlar (M.Ö. 414) oyunundaki bir bölüm dikkate değerdir: Kanatların olmasından daha iyi ve daha mutluluk verici bir şey yoktur. Eğer siz seyircilerden birinin kanatları olsaydı, acıktığınız veya tragedya korosundan sıkıldığınız zaman, uçup evinize gidebilir ve iyi bir yemek yiyebilirdiniz ve karnınızı doyurduğunuzda, bizim için geri dönerdiniz. (785–9) Eğer alıntıdaki “bizim için” ifadesi “komedya” anlamına geliyorsa o halde M.Ö. 414 yılında komedyanın tragedya ile aynı günde oynandığı sonucuna ulaşılabilir. Komedyanın beşten üçe indirilmediğini iddia edenler ise “bizim için” ifadesinin genel anlamda tiyatro olarak kabul edilmesi gerektiğini söyler. Ancak her ne zaman komik koro “biz” ifadesini kullandıysa, genel tiyatro topluluğundan değil, komik koro olarak kendi kimliğinden söz etmiştir. Genellikle komedya sayısının azaltılmasının nedeni olarak Savaşın ekonomik etkisi gösterilir, ancak komedya M.Ö. 430’lu ve 420’li yıllarda tartışmalı bir türdür. Örneğin M.Ö. 439 ile 436 yılları arasında komedyada kişisel esprileri yasaklayan bir yasanın varlığı ve Kleon’un Aristophanes’e iki kere saldırdığı bilinmektedir. Komedi sayısının indirilmesi o zamanlarda komedyanın tehlikeli olmaya başlayan doğası ve ekonomik nedenler olabilir. Ayrıca komedya korosu daha fazla kişiden oluştuğu için iki oyun daha gerçekleştirmek elli kişinin askerlikten uzaklaşması demekti. Bir sonraki yüzyılda dramatik yarışmalar değişti ve gelişti. Çeşitli yazıtlar M.Ö. 340’lı yıllardaki festivalle hakkında festivallerin hangi talihlerde düzenlendiği gibi değerli bilgileri günümüze taşımıştır. M.Ö. 340 yılına gelindiğinde satir oyunları tragedya gösteriminden çıkarıldı ve festivalin sadece açılışında bunun gibi bir oyun oynandı (M.Ö. 340 yılında Timokles’in Lykourgos 4 oyunu ve 339 yılında bilinmeyen bir yazarın Phorkos’un Kızları 5 in 339). M.Ö. 386 yılında “eski tragedya” festivale kabul edildi. Bunlar arasında M.Ö. 341’de Euripides’in Iphigeneia ve M.Ö. 340 yılında Orestes ve M.Ö. 339’da başka bir oyununun oynandığını biliyoruz. M.Ö. 341 yılında üç tragedya yazarının her biri, her biri ayrı oyunda oynamak üzere üç oyuncu kullanarak, üç tragedya sundu, ancak M.Ö. 340’da tragedya ve oyuncu sayısı ikiye indirildi. Başrol oyuncularının yarışan yazarlar arasında ortak olarak kullanılması olasılıkla oyuncuların yorumlamak zorunda kaldıkları dramatik metin bağlamının ötesinde becerilerini ve oynadıkları oyun yazarının yeteneklerini göstermesine olanak sağladı. M.Ö. 339 yılında ilk defa komik oyun yazarlarının “eski” komedi sahneledikleri bildirilmiştir. Bir başka yazıt M.ö. 332‐328 yıllarında yetişkin ve genç erkekler için dithyramb yarışmalarının hala yapıldığını gösterir ve kazananların listesini dithyramb, komedya ve tragedya sıralamasıyla verir. Bu düzenin M.Ö. dördüncü yüzyılda da değişmeden sürdüğü düşünülmelidir, ancak dramatik yapımlarda belli değişimler de meydana gelmiştir.
4 Dionysos'a kafa tutan Thrakia'lı kral. 5 Antik Yunan mitolojisinde Phorcys ezeli deniz tanrısı genellikle (ilk önce Hesiod tarafından) Pontus ve Gaia’nın oğlu olarak kabul edilir.
Yüklə 280,12 Kb. Dostları ilə paylaş:
|