Microsoft Word antik yunan tiyatrosu

 

9 

M.Ö. 340 Yılında Dionysia Sonuçları 

SINIF 

OYUN 

YAZAR 

BAŞ OYUNCU 

Satir Oyunu 

Lykourgos 

Timokles 

 

“Eski” tragedya 

Orestes 

Euripides 

Neoptolemos 

Birincilik 

Parthenopaios  

Astydamas 

Neoptolemos 

Lykaon 

Astydamas 

Thettalos 

İkincilik 

Phrixos 

Timokles 

Thettalos 

Oedipus 

Timokles 

Neoptolemos 

Üçüncülük 

Euaretos 

Euaretos 

Thettalos 

e (bilinmiyor) 

Euaretos 

Neoptolemos 

Oyuncu 

 

 Thettalos

 

 

Lenaia  bizim  takvimimizde  Ocak  ayına  denk  gelen  Atina’nın  Gamelion  (“Evlilik”)  ayında  yapılırdı.  Bu 

festival  Atinalıların  ait  olduğu  etnik  grup  olan  İyonya  Yunanlılarının  eski  bir  festivaliydi.  Lenaia 

ritüelleri ve yapılma nedenleri hakkında çok az bilgi sahibiyiz. Mistik öğeler Dionysos’un doğumunun 

kutlanması veya sparagmos

6

 ritüelini işaret eder. Bu etkinlikte “arabalardan yapılan şakalar”, seyirciyi 

direk olarak aşağılama ve genel bir Dionysiak kendinden geçme durumunun yaşandığı bir geçit ayalı 

gerçekleştirilir.  Kanıtlar  Lenaia  kutlamalarının  aslında  agoranın  güneydoğusundaki  Dionysos 

çevresinde  değil  agora  gerçekleştirildiğini  gösterir.  Tiyatro  da  burada  kurulmuştur.  Kent  Dionysiası 

Atina’nın  önde  gelen  devlet  görevlisinin  (archon  eponymous)  kontrolündeyken,  Lenaia  festivali  ilk 

dönem krallarının geleneksel dini rolünü üstlenen görevlinin (archon basileus) elindeydi.  

Lenaia’da  tragedya  ve  komedya  yarışmaları  M.Ö.  440  yılında  yapılmaya  başlandı.  Bu  daha  düşün 

seviyede  bir  festivaldi  ve  bazen  acemilerin  ilk  önce  Lenaia’da  kendilerini  gösterdikten  sonra  daha 

önemli  Dionysia’ya  katılmaları  beklenirdi.  M.Ö.  üçüncü  yüzyılda  İskenderiyeli  bilim  adamı 

Eratosthenes, Lenaia’nın Dionysia düzeyinde kabul edilmemsi gerektiğini önermiştir

7

.  

Acharnaeliler’de  (M.Ö.  425)  baş  oyun  kişisi  “Bu  Lenaia  yarılmasıdır  ve  biz  kendi  başımızayız” 

açıklamasını  yapar.  Yani,  sadece  Atinalılar  ve  oraya  yerleşmiş  yabancılar  (metoikoi)  oradadır.  Buna 

karşın  Dionysia  denizden  gelenlerin  ve  elçilerin  katılımına,  Atina’nın  müttefiklerinin  getirdiği 

armağanlara  ve  bu  nedenle  çok  daha  fazla  uluslararası  seyirciye  sahne  olur.  Lenaia’da  Atinalı 

olmayanlar dansçı olabilir ve daha resmi Dionydsia’da izin verilmeyen choregoi görevini üstlenebilirdi.  

Lenaia’da klasik dönemde dithyramb veya satir oyunu yapıldığına dair bir kanıt yoktur. Bu festivalde 

resmi olarak sadece komedya ve tragedya gerçekleştirilirdi. Sahnelenen oyunların sayısı hakkında da 

kesin  bir  kanıt  yoktur.  M.Ö.  418  yılına  ait  bir  yazıt  iki  tragedya  yazarının  ikişer  tragedya  yazdığını 

göstermekteyken,  M.Ö.  363  yılına  ait  bir  başka  yazıt  tragedya  yazarlarının  sayısını  üç  olarak  verir. 

Komedilerden Acharnaeliler (M.Ö. 425), Savaşçılar (M.Ö. 424, Eşek Arıları (M.Ö. 42) ve Kurbağaların 

(M.Ö.  405)  girişinde  sadece  üç  oyun  kayıtlıdır.  İki  Roma  yazıtından  elde  edilen  kanıtlar  Lenaia’da 

Pelopenes Savaşından önce ve sonra (M.Ö. 431‐404) beş komedinin sahnelendiği yönündedir.  

                                                            

6

 

Sparagmos: Canlı hayvanın veya hatta bazen insanın organlarının ayrılarak kurban edilmesini içeren antik 

Dionysos ritüelidir. Sparagmos ritüelini sıklıkla omophagia (parçalara ayrılmış olanın çiğ etini yemek) izlerdi. Bu 

ritüel Dionysos’a inananlar Maenads veya Bacchantes ile ilişkilendirilir. 

 

7

 Oxyrhynchos Papyrus. 2737. ii. 10–17, alıntının yapıldığı eser Ian C. Storey ve Arlene Allan, A Guide to Ancient 

Greek Drama, Blackwell Publishing, Malden, MA, 2005, s. 31.  

---

 

10 

Kır Dionysiası Attica’nın çeşitli bölgelerinin hakları tarafından gerçekleştirilirdi

8

. Özellikle en büyükleri 

Acharnai,  Eleusis  ve  Ikaron’dan  başlamak  üzere  en  az  on  beş  demos’ta  dithyramb,  tragedya  ve 

komedya  performansının  yapıldığına  dair  kanıtlar  vardır.  Attica’nın  güneydoğusunda  Thorikos’da 

küçük bir demos tiyatrosu günümüze kadar ulaşmıştır ve liman şehri Peiraieus’un önemli bir tiyatrosu 

olduğu  bilinmektedir.  Bu  tiyatroda  Euripides  oyun  sahnelemiş  ve  Sokrates  seyirci  olarak  katılmıştır. 

Plato  bir  Kır  Dionysiasından  diğerine  giden  tiyatro  delisi  seyircilerden  söz  eder.  M.Ö.  405’te  hem 

Aristophanes  hem  de  Sophokles’in  Eleusis’de  Dionysos  kutlamalarında  oyun  sahnelediği 

kaydedilmiştir.  Bu  temsillerin  Atina’da  daha  önemli  festivallerde  sahnelenen  oyunların  yenilenmesi 

olduğu  düşünülebilir.  Böylece  şehre  gelerek  oyunları  izleme  olanağı  bulamayanlara  oyun  izleme 

imkanı  sağlanmış  olur.  Bunlarda  tıpkı  kentlerdeki  gibi  yarışma  biçiminde  yapılırdı.  Kanıtlara  göre 

çeşitli  demos  tiyatroları  farklı  türleri  tercih  etmekteydi:  Aixone,  Rhamnous  ve  Anagyros  sadece 

komedya sahneliyorken, Paiania’da sadece tragedya sahnelenirdi. Üç yarışma (dithyramb, tragedya, 

komedya) Eleusis için geçerliydi. M.Ö. beşinci yüzyıla ait çok ilginç bir yazıt Eleusis’e aittir. Bu yazıtta 

iki choregeia ile Sophokles ve Aristophanes zaferi doğrulanır: 

Timokedes’in  oğlu,  Timagoros’un  oğlu  Anaxandrides  komedya  choregoi’si 

olarak  kazandılar.  Aristophanes  yönetmendi  (didaskalos

9

).  Onlar  ayrıca 

tragedyada da kazandılar. Yönetmen Sophokles idi.

10

  

Aristophanes’ten öğrendiğimize göre temsilin başlaması için verilen komut “Koronu göster”dir. İstekli 

yazarlar festival aylarında görevli memura koro için başvurur ve kabul edildiğini birdiren teknik terim 

“koro verildi”dir. Lenaia’da archon basileus ve Dionysia’da archon eponymous olan görevli memurlar 

görevlerine  bizim  takvimimizde  Temmuz  ayına  denk  gelen  Atina  resmi  yılının  başlangıcında  göreve 

gelirler  ve  olasılıkla  yaklaşan  festivaller  için  hemen  çalışmaya  başlarlar.  Archon’a  ne  kadar  tragedya 

veya  komedya  yazarının  başvurduğu  veya  geçmiş  başarıların,  gençliğin  veya  kişisel  bağlantıların 

seçimde ne  kadar rol oynadığı konusunda kesin  bilgimiz yok. Komedi  daha aşağı bir  Gnesippos’un

11

 

lehine Sophocles’i geri çeviren bir archon hakkında oldukça sert ifadeler kullanır: 

Sophocles’e koro vermeyen [archon], Kleomachos’un [Gnesippos] oğluna verdi. 

Onu ne benim için ne de Adonia için oyunlar koymaya değer bulmuyorum.

12

 

Burada konuşan bir choregos, bir başka archon veya sadece tragedyanın kendisi olabilir.  

Yazarlar seçilince archon’ların bir sonraki görevi dithyramb koroları için yirmi, tragedya için üç (her bir 

oyun  için  bir  tane)  ve  komedi  için  beş  tane  (yine  her  bir  yarışmacı  için  bir  tane)  choregoi  bulmaktı. 

                                                            

8

 Demos: Kentten farklı olarak kırsal bölge veya köy. Cleisthenes’in gerçekleştirdiği demokratik reformlarda 

(M.Ö. 508‐507) Attica’da demos bölgesel ve devlet yönetiminde söz sahibi oldu. Atticanın demosları kendi polis 

gücüne, ibadet biçimlerine ve devlet memurlarına sahipti. 18 yaşına gelen erkekler demosların kayıtlı üyesi 

olurdu. Üyeler demosların meselelerini karara bağladı ve emlak vergilerinin kayıtlarını tuttu. Her demos Atina 

soylular meclisine büyüklüğü oranında temsilci gönderdi. Bu terim Helenistik ve Roma dönemlerinde de yerel 

bölgeleri tanımlamak için kullanıldı. Kayıtlara göre klasik dönemde Atina’da 139 demos vardı.  

9

 Didaskalos kelimesi “öğretmen” anlamına gelir ve oyunu sahneye kolay kişi için kullanılır. Bu kişi genellikle, 

ancak asla her zaman değil, yazardır. Bu kelimenin açıklaması için “yönetmen”den çok “yapımcı” kelimesi daha 

uygundur, ancak yönetmen olarak tanımlamak modern oyunların ve sinemanın yönetmenleriyle karıştırılması 

tehlikesini doğurur.  

10

 J. Kirchner, Inscriptiones Graecae: voluminum ii et iii editio minor (2 vols; Berlin: 

Reimer, 1916–35), s. 3090.  

11

 Tragedya yazarı.  

12

 Kratinos parça. 17 

---