Microsoft Word antik yunan tiyatrosu
Yüklə 280,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Resim 3 Choregos Lysikrates anıtı.
11
Choregos kelimesi (çoğulu: choregoi) “koro getiren” anlamına gelir ve bunlar görevi koro toplayan, eğitmen çalıştıran, prova mekânı sağlayan, koro üyelerin iaşesini sağlayan, kostümleri ve maskları bulan ve diğer gerekli tüm “özel efektleri” sağlayan zengin Atinalılardır. Böylece choregos hem koroyu hem de koro üyelerinin iaşesini temin eder. Koro temin etmek en zengin Atinalıların görevidir ve bu görev donanmaya gemi vermek kadar vatanseverlik göstergesi olarak kabul edilir. Burada popüler eğlencenin meydana getirilmesi için devletin talepleri ve choregoi’nin bu eğlenceyi sağlayan üstün birey olarak kendini yüceltmesi arasında bir gerilim vardır. Mahkemelerde konuşmacılar choregoi olarak yaptıkları hizmetleri demokratik duyarlılığın ve iyi karakterin bir kanıtı olarak sunar. Buna benzer bir örnek Antiphon’da 13 meydana gelir. Benim yaşamımda yaptığım işlere baktığınız zaman, hiç kimsenin kuyusunu kazmadığımı veya benim olmayanın peşinde koşmadığımı göreceksiniz. Aksine, çok miktarda mülkiyet vergisi verdim, kamu hizmetinde bulundum, muhteşem koroların destekçisi oldum, birçok insana borç verdim, bir çoğuna da kefil oldum. Zenginliğimi, mahkeme yoluyla değil, çok çalışmamla, tanrıdan korkmamla ve yasalara uymakla elde ettim. Böyle bir yaratılışta olduğum için beni hiçbir melun ve utanç dolu şeyle suçlamayın. 14
Lysias 15 21 choregos olarak normal birinin yapabileceğinden dört misli daha fazla hizmet etmiş olan genç bir adamın gurunu gösterir. Bununla birlikte tüm chregoi’nin aynı biçimde coşku ile göreve sarıldığı da söylenemez. Vatan görevinden muaf tutulmak mümkündür ve bunun için antidosis adı verilen bir yöntem bilinmektedir. Bu yöntemle kendisine “vatani” bir görev verilen kişi bu görevi yapmak için kendisinden daha varlıklı olduğuna inandığı başka birini davet edebilir. Aristophanes Akhalılar (Acharnians, M.Ö. 425) adlı oyununda Antimachos adında bir choregos’u festivalden sonraki dostane olmayan davranışları nedeniyle yerden yere vurur ve Barış adlı oyununda komedisinin choregos’unun hiçte cömert olmadığını ima eder. Eupolis’in 16 329 parçasında biri “ömrü hayatında daha cimri bir choregos ile karşılaştın mı?” diyerek yakınır Burada cömert olmayan komik bir karakteri tespit etmek olasıdır. Bir koro üyesi (choregia) choregos’un bulunduğu yerden hoşnut kalmasını sağlar. Bu zefer anı dramatik performansın masraflı konularıyla ilgilenmenin kazancıdır. Alkibiades’in (M.Ö. 451–403) özel bir mor giysi giyerek choregos hizmetini yerine getirdiğini ve M.Ö. 340’larda Demosthenes’in dithyramb choregos’luğu için altın taç ve altınla dikilmiş bir tunik hazırlattığını biliyoruz. Kazananlar listesinde choregos’un ismi yazardan önce yazılırdı: [M.Ö. 473/2 için] komedi: Xenokleides choregos idi, Magnes oyun yazarı; tragedya: Cholargai’li Perikles choregos idi, Aeschylus oyun yazarı. Belki de OSCAR ödüllerinde en iyi film ödülünü yüksek yetenekli yönetmenin veya başrol oyuncusunun yerine neredeyse hiç bilinmeyen yapımcının ödülü alması bu duruma eşit kabul
13
Antiphon: Gregorian ilahilerde söylenen cevaptır. Bu anlamıyla müzikal bir cevap tarzı olan “'antiphony”nin gelişmesine neden olmuştur.
14
15
Lysias (doğum y. M.Ö 445; ölüm y. 380) Antik Yunan’da konuşma yazarı (logographer) 16
Eupolis (y. M.Ö 446 ‐411) Atinalı eski komedi yazarı. Pelopenes Savaşı zamanında ünlenmiştir. Hiçbir eseri tam olarak günümüze ulaşmamıştır. Sadece eserlerinden bölümler vardır.
12
edilebilir. Ancak Atina atmosferinde choregos herkes tarafından tanınan biriydi. Sonuçların açıklanmasından sonra coşkulu bir geçit alayı kazananları zaferin kutlanmasına ve kurbanlara yöneltir. Bir choregos’un başarısının görsel işareti kazanan choregos’a verilen bronz üçayaklı sehpanın (tripot) gösterilmesidir. Bu üçayaklı sehpalar oldukça büyük (bazıları üç metrenin üstünde) ve pahalıydı (1,000 drahmiden fazla) ve taş bir kaidenin üstüne dikilerek sergilenirdi. Altında etkiliği hatırlatan bir yazıt bulunurdu. Acropolis’in kuzeydoğu eteklerinden doğuda tiyatronun ana girişine kadar giden ana yolun “Tripotlar Yolu” olarak anıldığını ve buranın Atina’da en önde gelen ve sevilen yürüyüş yollarından biri olduğunu biliyoruz. Bu anıtlardan biri günümüze kadar oldukça iyi bir konumda ulaşmıştır. Bu anıt M.Ö. 334 yılında kazanan
Atina’da Vironos Caddesinin hemen sonunda bulunmaktadır. Thrasyllos anıtı (M.Ö. 319) tiyatronun üstünde tepenin içinde muhafaza altına alınmıştır. Demosthenes’in dithyramb sponsorluğunun tragedyadan daha pahalı olduğu yönündeki iddiasına rağmen, Dionysia’daki üç performans türünden tragedya sponsorluğu en prestijli olanıdır. Demosthenes burada
kendisinin dithyramb sponsıorluğu ile rakibi Meidias’ın tragedya sponsorluğunu karşılaştırmaktadır. Vatani görevler skalasının en üst mevkide bulunan sponsorluk türü tragedyadır. M.Ö. 406/405 yıllarındaki Kent Dionysia’larında iki choregoi yapımların masrafını paylaşmıştır. Bu yıllar saldırganların Attica tarlalarını yağmalaması, Atina donanmasının yeniden inşası ve donatılması sonucunda gümüş madenlerinden elde edilen gelirin düşmesi ve yiyecek ithali zorunluluğu nedeniyle Atina için ekonomik kriz yılardır. Choregoi ve oyun yazarının nasıl eşleştirildiğini bilmiyoruz. Dithyramblarda choregos yarışan erkek ve gençlerin geldiği kabileden olurdu, ancak dramada choregos’un eşleştirmede herhangi bir söz hakkı olup olmadığını bilmiyoruz. Dithyrambların gerçekleştirildiği Thargelia festivali hakkındaki bazı sağlam kanıtlar choregos’un oyun yazarını kura ile seçtiğini gösterir, ancak bu kurayı kazanan choregos’un ilk önce seçim yapacağını gösterir. Bazı durumlarda oyun yazarı ve choregos arasında yakın bir ilişki olduğu düşünülebilir. M.Ö. 480’da Perslilere karşı zaferin mimarı Themistokles M.Ö. 476’da aralarında Atinalıların Perslileri yenme öyküsünün anlatıldığı Finikeli Kadınlar da olmak üzere Phrynichos’un oyunlarına sponsorluk yaptı. M.Ö 472’de malzemesinin büyük oranda Phrynichos’dan alan Aeschylus’un Persliler oyununun choregos’u Themistokles’in politikalarının mirasçısı genç Perikles oldu. M.Ö. 458’de Aeschylus’un Oresteia üçlemesinin choregos’u Aphidnalı Xenokles merak konusudur. Üçlemenin üçüncü oyununda Aeschylus dönemin politik durumunu ve sorunlarını sahneye getirir. Bu sorunlara karşı Xenokles’in tutumu neydi? M.Ö. 415 yılında Euripides Troyalı Kadınlar oyununda Sicilya’ya gidecek donanmanın hazırlanmasının Troya’nın çöküşünün gösterilmesine dahil olmasına izin vermiştir. Acaba Euripides’in choregos’u onun savaş karşıtlığını destekliyor muydu? Yeni zenginler Aristophanes veya Eupolis’in tutucu politik komedilerinin desteklenmesine nasıl tepki veriyordu? Resim 3 Choregos Lysikrates anıtı. Yüklə 280,12 Kb. Dostları ilə paylaş:
|