Microsoft Word Antol-18-Seki
Yüklə 3,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
516
- Qulluğunda duraram. 98 Aşıq Sirac (Sirac Abuzər oğlu Həbibullayev) 1930-cu ildə Şəkinin Baş Layisqi kəndində dünyaya göz açıb. Atası Abuzər Şə- kidə ən savadlı pedoqoqlardan biri olub, anası isə Molla Cumanın öz şeirlərində dəfələrlə alqışladığı Hatəm səxavətli, ziyalıların və sənətkarların arxası-hamisi Hacı Surxay yüzbaşının qızı idi. Bibisinin uşağı olmadığından 4 yaşında onu atasından alıb öz həyat yoldaşı ilə Qaxın Qovağan kəndində boya-başa çatdırır. Yeri gəlmişkən, deməliyəm ki, Abuzər kişi sonralar kommunistlər tərəfindən (“NKBD”) vəhşicəsinə öldürülüb (qulağına civə töküb- lər). 1948-ci ildə sovxoz texnikumunda sənət öyrənən Sirac siyasi rejimi tənqid edən şeir yazır və üstü açıldığından qaçıb gizlənir. Həmin ildə o, çox tanınmış Göycə ustadları, Şişqayalı aşıq Rəhim (1873-1979) və onun qardaşı aşıq Əliyə rast gəlir. Onun fitri iste- dadını görən ustadlar 5 ildən sonra aşıq Siraca yekə bir “sillə çək- dilər”. Aşıq Sirac qısa zamanda həm ifaçı, həm şair, həm sazbənd, həm dindarlara dərs deyəcək səviyyəli bir şəxs kimi tanınır, onu bütün bölgələrdə olduqca yüksək dəyərləndirirlər. Həmin səbəb- dən o, 1960-cı ildə Gəncəyə köçəsi olur. Aşıq Sirac 1973-cü ildə, qızı yanğında həlak olduqdan sonra geniş aşıqlıq fəaliyyətini dayandırır. Lakin bir şair kimi o indi də əsil sənət möcüzələri yaradır, həm aşıq şeirinin ən çətin formala- rında, həm sazın hazırlanması və sədəflənməsində demək olar ki, misilsizdir. Aşıq Sirac saz havalarını da gözəl bilir, “Şəki dübeyti”, “Şəki bayramısı”, “Hirək gözəlləməsi”, “Hirək gəraylısı”, “Molla Cuma gəraylısı”, “Molla Cuma gözəlləməsi” yalnız onun yaddaşında qorunub saxlanıb. Molla Cuma yaradıcılığını onun kimi bilən yox- dur, ümumiyyətlə, istənilən dastandan tutmuş şəriət və Quranadək onun cavablandırmadığı sual olmayıb. Aşıq Sirac həm də bir neçə şagird yetişdirib. 99 Molla Cuma ilə Aşıq Ələsgərin deyişməsi. 517
- Qismən fərqli variantdır (bax: Molla Cuma. Əsərləri, “Maa- rif”, Bakı-1995, Toplayıb yazıya alanı və tərtib edəni prof. Paşa Əfəndiyev, s. 179) “Gəlirəm” rədifli bu təcnis qıfılbənddir. Qeyd olunan variantda onun açması verilməmişdir. İndiki variantda qıfılbəndin açmasını Şərif Umarovun dilindən M.Cumanın nəti- cəsi Elman Mövlud oğlu Əzizov lentə alaraq bizə təqdim etdi. Deyişmənin K.Vəliyevin “Elin yaddaşı, dilin yaddaşı” kitabında verilmiş bir neçə beytlik nümunədə də açması verilməsə də bu rəvayətdən bəhs olunur.
Ağalar xəbər alsanız, Bilin mən hardan gəlirəm. Cəsədim od tutub yanır, Çıxıban nardan gəlirəm. - Cəhənnəmdən, od-alovun içindən azad olmaq, qurtarmaq mənasında verilir.
Mənsur təki müsəxxərdim, Qurtarıb dardan gəlirəm. - Zəbt olunmuş, silah gücünə ələ keçirilmiş, alınmış, dara düşmüş mənasında.
Bir şəhərə yolum düşdü, Sultanı çıxmış başa da. - Qurani-Kərim nəzərdə tutulur. 103 Qabağında əl bağlayıb, Qalmış yüz on dörd paşa da. - Quranın 114 surəsi.
Altı min ики yцz отуз доггуз, Bayraг var yanaşada. - Quranda ayələr. 105 Йетмиш йедди min доггуз йцз отуз дюрд qoşun Nizam oynar tamaşada. - Quranda kəlmələrin sayı. 106 Otuz qapıdan keçibən, Mən o şəhərdən gəlirəm. - Quranda 30 güz (hissə). 518
107 Bir qarıynən bir qoca, Əyləşmişlər xanasında. - Gecə-gündüz. 108 İyirmi dörd gəlin vardır, Həm onların binasında. - Sutkanın 24 saatı. 109 Hər gəlinin altmış uşaq Düzülübdür sinəsinə. - Saatın 60 dəqiqəsi. 110 On beş, on beş süd əmərlər. - 1 saatın 60 dəqiqəsinin 4 on beş dəqiqələri.
Dörd məmə var arasında.
- Ayın 4 həftəsi. 112 Bir əjdaha kəsdi yolum, Gördüm on iki başı var. - İlin 12 ayı.
Hər başında birdir ağzı Ağzında otuz dişi var. - Ayın 30 günü. 114 Hər kəllədə dörddür gözü. - İlin 4 fəsli.
Tamam yüz əlli qaşı var. - Açması mümkün olmadı.
Qabağında yazılıbdır, Üç yüz altmış yaşı var. Qorxma deyib mərd yerişli, Cəlil Cabbardan gəlirəm.
- İlin 360 günü. 117 Bir bəzircan seyrə çıxmış. Doxsan doqquz qul dalınca - Doxsan doqquz dənəli təsbeh. 118 Gündə beş vaxt iş işlərlər. - Gündə beş vaxt namaz.
Ta İsrafil sur çalınca. 519
- Qiyamət günü İsrafil mələyin sur çalması nəzərdə tutulur. 120 Bir şah qırar öz qoşunun, Təki özü tək qalınca Arif olan bu suala, Cavab verər kamalınca Mən Cümədə xəvər çoxdur, Gəzib diyardan gəlirəm.
- Əzrayıl Mələk nəzərdə tutulur. 121 Şəkidə bəzi məhəllə, nəsil, tayfa və soy adları. “Ağvanlar” sözünün etimologiyası Alban və sözün təhrif şəkli “ağvan”dır. - Alban və ağvanlar. Əjdər Fərzəli “Qorqud-Dədə Qorqud yurdu.” Mingəçevir yazısının sirri “Yeni Azərbaycan” qəzeti, 19.04.2003, № 87 (1567). 122 Sarı torpaq xüsusi torpaq təbəqəsi kimi nadir hallarda müəyyən yerlərdə, həm də torpağın orta və aşağı suxurlarında olur. Sarı torpaqdan yerli tikinti materialı kimi, həm də çiy kər- piclə tikilmiş evlərin daxili və çöl divarlarını şirələmək üçün isti- fadə edilir. Xüsusi keyfiyyəti ilə seçilən Sarı torpağı su ilə qarış- dıraraq qoyun dərisi parçası vasitəsilə divarlara çəkir-şirələyirlər. Şirələmək Şəki dialektində Sarı torpaqla ağartmaq mənasında işlənir. Sarı torpaqla şirələnən otaqlar ekoloji cəhətdən faydalı sayılırdı. Vaxtilə “Sarıtorpaq”da kəlağayı sexi fəaliyyət göstərirdi. Şair Nakamın evi, Zorbalar, Dartqopsunlar, Dəmirqayalar nəsli, Daşqaçı Məhərrəmin və onun oğlu Əhmədin, Dəmirçi İslamın, milisioner Mabudun (xallı Mabudun) evləri də bu məhəllədədir.
Sarı torpağın daha qiymətli və az tapılan təbəqəsindən evlərin divarlarına (əsasən daxili divarlara və eyvana çıxan divar- lara) xüsusi üsulla hazırlanmış suvaq-sincir vurulur. - Sarı torpağın xüsusi və qiymətli növüdür. Bu torpağı xəlbir- dən keçirərək üyüdülmüş saman cəpəyi ilə qarışdırıb bir neçə gün saxlayır (yetişdirir, acıdır) sonra xırda hissələrlə divara vurur (yaxır), çəmçə və malaçeşlə onu hamarlayaraq parıldayanadək sığal çəkirlər. Sincir otaqlar ekoloji cəhətdən olduqca təmiz və ziyansız, ilin isti vaxtlarında sərin, soyuq aylarda isə isti olur. Yüklə 3,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|