259
görüş zamanı biz hər ikimiz keçirdiyimiz həyacanı bir-birimizin
gözündən oxumuş olduq. Bu dilsiz-ağızsız heyvanın mənim gö-
zümdən nə oxuduğunu yazmağa çətinlik çəkirəm, amma onu bili-
rəm ki, qabanın özünü top kimi kənara atması və şimşək kimi
közdən itməsi onun keçirdiyi həyəcanın mənimkindən də çox ol-
masını göstərir. Axı, insanlar da heyvanlar üçün qorxulu bir məx-
luqdur. Dodu vadisi dağlarında vəhşi heyvanlarla bağlı hadisələri
sadalamaqla qurtarmaz. “Canavar-inək” davası (öz balasını yırtı-
cıdan xilas etmək naminə unək özünü şəhid edir), ağaca sarınmış
gürzənin bir daşla vurulub yerə sərilməsi və qarnından diri sərçə
balalarının çıxarılması, alma ağacına çıxıb meyvə yeyən ayının
güllə ilə vurulub yerə düşməsi və s. və i.a. hadisələr maraqlı və
yaddaqalan təbiət hadisələrindəndir.
Cürbəcür əhvalatlar
Zənqərəboğlunun yeməkxanasında olmuş əhvalat
Zənqərəboğlu Əli dayı yeməkxananı iki hissəyə ayırmışdı,
birində yemək, o birində isə çay verirdilər. O, çox vaxt mətbəxdə
olar, inandığı adamların işinə müdaxilə etməz, həm də bişirilən
yeməklərə daha çox nəzarət etməyi üstün tutardı. Çayxanada sö-
yüşkən bir adam oturmuşdu, bu adama heç kim qoşulmur, onun
bəd ağzının açılmasını heç kim arzu etmirdi. Bu dəmdə çayxanaya
“göygöz Əsabəli” adlı hündürboy, göygöz bir şəxs daxil olub boş
stulların birində oturdu. Bu azdanışan, təmkinli bir kişi idi, iri
sümüklü, arıq, lakin cüssəli olmasına baxmayaraq gücünü baş-
qasına göstərməyi sevməzdi. Hamıya hörmətlə salam verər, çay-
xana söhbətlərində haqqın tərəfində durardı. Söyüşkən adamın ağ-
zı açılan kimi “göygöz Əsabəli” çönüb ona tərs-tərs baxdı, amma
“söyüşkən adam” ağzını az müddətə güdə bildi. İkinci dəfə göy-
göz Əsabəli ona qəti surətdə kəskin bildirdi. “Bir də söysən durub
ağzını cıracağam”. Üçüncü dəfə nalayiq söz eşidən göygöz Əsa-
bəli heykəl kimi ayağa qalxdı, bir anda söyüşkən adamın pey-
260
sərindən yapışıb üzü üstə yerə yıxdı, dizini onun onurğa sütununa
qoyub iki şəhadət barmağını bu adamın söyüşkən ağzına soxub
dartdı. Yerə yıxılmış adam kəsilən öküz kimi böyürdü. Ayağa qal-
xanda cırılmış ağzının qıraqlarından qan axırdı. Göygöz Əsabəli
ona sonuncu xəbərdarlıq edərək dedi ki, çayxana da ictimai yerdir,
oğul-uşaq, böyük-kiçik var, adam ağzını yaxşı danışmağa öyrədər,
pis danışan ağız isə bax belə cırılmağa layiqdir.
Fövqəladə anlaşma
Mötəbər yoldaşlardan birinin nənəsi söyləyirmiş ki, Dərbənd-
dəki evimizdə erkək və dişi olmaqla iki ilan yaşayırdı. Uluları-
mızdan eşitdiyimə görə ev ilanına toxunmazlar və bu səbəbdən də
onlardan qorxmadan və müdaxilə etmədən birgə yaşayırdıq. İlanın
yuvası binanın lap kənarında idi. Nənə müşahidə edərək görmüşdü
ki, hər axşam erkək ilan yuvadan çıxıb səhər qayıdırmış, çox
güman ki, zavallı ova çıxırmış və erkək ilanın gedişindən az sonra
başqa bir erkək həmin yuvaya girib səhərəcən orda qalır, erkək öz
yuvasına qayıdana yaxın çıxıb gedirdi.
Bir gün yenə səhər öz yuvasına dönən erkək ilanla rastlaşan
nənə hündür səslə deyir:
– Kül başına, ay yazıq, sən gedən kimi başqası arvadının
yanına gəlir, yuvana bərk dadanıb. Sən də adını kişi qoymusan?!
Nənə sözünü elə-belə deyib öz işilə məşğul olarkən yuvadan
əcaib səslər eşidir. Maraqlanıb gözləyir. Az sonra yuvadan çıxan
erkək dönüb mənalı-mənalı nənəyə baxır və sürünərək gedir.
Nənə təəccüblə danışırdı ki, erkək ilan mənim dediyimi başa
düşübmüş. O, öz dişisini öldürəndən sonra yəqin ki, xəcalətindən
və ya o yuvaya nifrətindən bir daha bizim həyətdə görünmədi.
Bir zərbəyə görə 8 il!
Şəkidə saqqız oğlu Bədrəddin müəllim maraqlı bir olmuş
əhvalat danışmışdır:
261
– Borkuta şəhərində idim. O vaxtlar bu şəhər İttifaqda sürgün
yeri kimi tanınırdı. Bir gün tanış sifətli bir adam qarşımı kəsərək
məni Şəkidən saqqız oğlu Bədrəddinə oxşatdığını söylədi. Mən
onun zənnini təsdiq etdim və tanıdım. O, Şəki toylarında əlində
çubuq çox məharətlə sərpayılığı ilə tanınan Bəlyar idi. İndi isə
burada dustaq həyatı keçirirdi. Mən ondan nə üçün sürgün
olunduğunu soruşdum. Bəlyar kövrəldi, sonra özünü zorla ələ
alaraq danışmağa başladı:- Şəkidə zavodda işləyirdim. 1 may
bayramına bir neçə gün qalmışdı. O vaxtlar bayramqabağı bütün
şəhəri başdan-əyağa qədər bəzəyərdilər, fabrik və zavodların giriş
qapıları (ala qapılar) xalçalarla bəzədilər, qapının başında isə
Stalinin şəkli vurulardı. Bir neçə gün əsasən nağara-zurna dəstinin
müşayiəti ilə çalıb oynayardılar. Zavodun böyükləri ala qapının
başına Stalinin portretini vurmağı mənə tapşırdılar. Mən portreti
götürərək nərdivanla ala qapının başına çıxdım, qapının tən
ortasından Stalinin portreti olan taxta ramkaya birinci mismarı
vurarkən əlimdəki çəkic portretə dəyərək onun üstündəki şüşəni
sındırdı, portreti əzdi və ramka əlimdən yerə düşdü. Bu mənzərəyə
tamaşa edən zavodun böyükləri və kənar adamlar təşvişə düşmüş-
dülər. Mən isə əlimdən çıxmış xətanın nəticəsini təsəvvürümə
gətirə bilmirdim. Yerə düşən kimi direktor, partkom və mestkom
üstümə cumdular, məni məzəmmət elədilər, hədə-qorxu gəldilər
və işdən azad olunduğumu bildirdilər. Mən öyə qayıtdım. Başıma
gələnləri arvad-uşağa danışdım. Bir saat keçməmiş milis işçiləri
məni apardılar. Sud çağrıldı. 8 il sürgün kəsdilər.
Bəlyarın sonrakı taleyindən xəbər tuta bilmədim.
“Sabun”
1963-cü ildə Nuxa rayonunun kəndləri Vartaşenə (Oğuza)
birləşdiriləndən sonra Vartaşen rayon maarif şöbəsinin müdiri
Ə.Aslanov məktəb direktorlarını maarifyanı şuraya çağırır. Şurada
Nuxanın Aşağı Küngüt 8 illik məktəbinin direktoru çıxış edərək
deyir:
Dostları ilə paylaş: |