Microsoft Word ashabanov236. doc
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
30 karbohidrogenlərin dünya bazarına nəql edilməsi üçün layihə gücü ildə 50,0 milyon ton olan Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft ixrac kəməri, eləcə də Bakı-Tbilisi-Ərzurum Cənubi Qafqaz boru kəməri istismara verilmiş və beləliklə Azərbaycan neft və qaz ixracatçıları sırasına daxil olmuşdur. Dövlətin apardığı çevik və ardıcıl siyasət Azərbaycanı Xəzər regionunda əsas multimodal nəqliyyat qovşağına çevirmiş və beynəlxalq neft və qaz tranzit ixrac marşrutlarının məhz ölkənin ərazisindən keçməsi üçün zəmin yaratmışdır. Bütün bu amillər nəqliyyatda yaradılan əlavə dəyərin həcminin artımına səbəb olmuşdur. 2010-2014-cü illər ə rzində mədənçıxarma sənaysində yaradılan əlavə dəyərin həcminin azaldığı bir şə raitdə yaradılan cəmi əlavə dəyərin həcminin artımı davam etmişdir. Belə şal ə sasən istehsal, sosial və institusional infrastrukturun inkişaf etdirilməsi hesabına yaranmışdır. nfrastruktur sahələrin inkişafına iri həcmli dövlət investisiya qoyuluşların bu sahələrdə yaradılan dəyərin də hcminin artmasına səbəb olmuşdur. Yanacaq-enerji sahəsi istehsal infarstrukturunun tərkib hissələrindən biri- dir. qtisadiyyatın elə bir sahəsi yoxdur ki, enerji sərf etmədən orada iqtisadi inkişafa nail olmaq mümkün olsun. Bir sözlə, enerjisiz təsərrüfat fəaliyyətində iqtisadi artıma nail olmaq mümkün deyildir. Bu baxımdan Azərbaycanın poten- sial imkanları böyükdür. Belə ki, ərazinin əlverişli coğrafi mövqedə yerləşməsi, günəşli günlərin sayının digər ölkələrə nisbətən çox olması, zəngin yeraltı neft və qaz yataqlarının mövcudluğu, dağlıq relyef boyu axan suların bolluğu, ə razidə əsən küləklərin mütəmadiliyi Azərbaycanın enerji mənbələri sahəsini təşkil edir. Az rbaycanda elektroenergetika sah sinin inki af m qs dil 2005-2015-ci ill r rzind “Az rbaycan Respublikas n n yanacaq-enerji kompleksinin inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” və "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"nı çərçivəsində əhəmiyyətli işlər həyata keçirilmişdir. Regional inkişaf proqramları çərçivəsində 2004-2013-cü illərdə regionlarda ümumi gücü 2000 meqavatta yaxın 17 elektrik stansiyası tikilmiş,10 min km-dən çox elektrik verilişi xətləri və 1500-dən çox yarımstansiya tikilmiş və ya yenidən qurulmuşdur. Son illərdə elektrik
stansiyaları modernləşdirilmiş, dünya standartlarına cavab verən müasir
31 qurğu və avadanlıqlarla təchiz edilmişdir. Nəticədə stansiyaların faydalı iş əmsalı artmış, 1 kVts elektrik enerjisinin istehsalına sərf edilən şərti yanacağın miqdarı ə həmiyyətli dərəcədə azalmışdır. Hazırda ölkəmiz elektrik enerjisinə olan tələbatını tam həcmdə ödəməklə yanaşı, qonşu dövlətlərin elektrik enerjisi təhlükəsizliyində də mühüm rol oynayır. Hazırda Azərbaycan Respublikasının ərazisində elektrik enerjisi ilə təmin olunmayan yaşayış sahəsi yoxdur, əhali və sənaye sahələri tərəfindən ən çox istifadə olunan enerji növü elektrik enerjisidir. Hazırda ölkənin elek- trik enerjisi sisteminin tərkibində 13 istilik və 15 su elektrik stansiyası fəaliyyət gös- tərir ki, bunun da cəmi illik 6231,6 MVt-abərabərdir. Cəmi gücün 5132 MVt-ı istilik elektrik stansiyalarının, 1099,6 MVt-ı isə su elektrik stansiyalarının payına düşür.
Enerji sistemin yüksək gərginlikli elektrik şəbəkəsi (35, 110 – 500 kV) 277 yarım- stansiyadan ibarətdir, elektrik xətlərinin uzunluğu 8400 km-dən artıqdır. Elektrik enerjisinin istehlakçılara paylanmasını həyata keçirən aşağı gərginlikli şəbəkə təsər- rüfatı (0,4-6-10 kV) 36750-dən çox yarımstansiyadan, uzunluğu 140000 km-dən artıq olan müxtəlif elektrik xətlərindən, çoxlu miqdarda digər avadanlıqlardan ibarətdir. Cədvəl 2.2 Elektrik enerjisinin istehsalı (mln. kVt. saat) llər
1990 1995 2000 2002 2003 2004 2010 2011
2012 2013
2014 Elektrik enerjisinin cəmi istehsalı 23152 17044 18699 18701 21286 21744 18709,5 20293,8 22988,1 23354,4 24727,7 ES-lərin istehsalı 21399 15401 17069 16558 18681 18589 15263,2 17618,0 21167,1 21729,6 23249,3 SES-lərin istehsalı 1658 1556 1534 2020 2470 2755 3446,3 2675,8 1821,0 1489,1 1299,7 Digərləri 95,6
86,6 96,1 122,6 135,3 369,2 0,5 ,,,
,,, 135,7 178,7 Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi Cədvəldən göründüyü kimi, 2014-cü ildə elektrik enerjisinin istehsalı 1990-cı il səviyyəsini üstələmişdir. Son illərdə elektrik enerjisinin buraxılışında da müsbət irəliləyişlər əldə olunmuşdur. Belə ki, 2014-cü ildə elektrik enerjisinin istehsalı 2000-ci ilə nisbətən 32,2 faiz artmışdır. 2014-ci il ərzində istehsal edilmiş elektrik enenrjisinin təqribən 94 faizi istilik elektrik stansiyalarınının payına düşmüşdür. Azərbaycan ərazisində kifayət qədər alternativ enerji potensialının olması bu sahənin davamlı inkişafı üçün daxili və xarici investisiyaların cəlb olunmasına, iri
32 miqyaslı layihələrin həyata keçirilməsinə şərait yaradır. Ölkədə alternativ və bərpa olunan enerji sahəsində idarəetmə sistemini təkmilləşdirmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 1 fevral tarixli Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikasının Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi yenidən təşkil edilmişdir. Bu qurum tərəfindən Qobustan rayonunda yerləşən 5,5 MVt gücündə olan Eksperimental Poliqon və Tədris Mərkəzinin hibrid stansiyasında 1,4 milyon kVt.saat elektrik enerjisi istehsal edilərək, respublikanın ümumi elektrik enerjisi sisteminə ötürülmüşdür. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 4 may tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2011-2013-cü illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial- iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın həyata keçirilməsi ilə bağlı Bakı şəhəri Xəzər, Pirallahı, Qaradağ, Sabunçu rayonlarında yerləşən 5 məktəb, Suraxanı rayonunun Hövsan qəsəbəsində isə 2 tibb müəssisəsində ümumi gücü 410 kVt olmaqla 130 kVt günəş panelləri və 280 kVt istilik nasosları quraşdırılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 28 sentyabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına dair 2006-2010-cu illər üçün Kompleks Tədbirlər Planı” çərçivəsində Balaxanı qəsəbəsində 20 hektar ərazidə tullantıların yandırılması zavodu tikilmiş, zavodun tərkibində alternativ enerji mənbəyi olan bioqaz əsasında 37 meqavat elektrik gücünə və il ərzində 231,5 mln. kVts elektrik enerjisi istehsal etməyə malik olan turbin quraşdırılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 29 dekabr tarixli 1958 nömrəli Sərəncamının icrası ilə əlaqədar “2013-2020-ci illər üçün Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadəyə dair Dövlət Strategiyası” hazırlanmışdir. Hazırda ölkənin qaz sənayesinin işində ən ciddi irəliləyişlər müşahidə olunur. Artıq bu sahədə uzun illər davam edən böhranın qarşısı tamamilə alınmışdır. Ölkə ə halisinin və iqtisadiyyatının “mavi yanacağ”a olan tələbatının yaxşılaşdırılması işinə mühüm töhfələr verməyə çalışan neftçilərimiz son illər qaz hasilatı sahəsində ciddi dönüşə nail ola bilmişlər. Belə ki, ümumi qaz hasilatı 1995-2014-cü illər Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|