42
azalmış, elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalı, bölüşdürülməsi və təchizatı,
maliyyə, sosial və instutsional infrastruktur payı əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır.
Artıq qeyd edildiyi kimi, ölkədə istehlak edilən elektrik enercisinin və qazın əsas
hissəsi əhalinin payına düşmüşdür. Bununla belə, yaradılavn infrastruktur gücləri ikili
xarakterə malikdir və belə güclərin mövcudluğu məhsul istehsalının inkişafı üçün
ə
lverişli şərait yaradır.
2.2. stehsal infrastrukturunun inkiş afına tə sir edə n amillə r
Ölk
iqtisadiyyat n n
s m r li
f aliyy ti
v
onun
r qab tqabiliyy tliliyi inki af etmi istehsal infrastruktur sah l rinin
olmas ndan as l d r. Çünki bu sah l rin göst rdiykl ri istehsal
xidm tl ri ölk d istehsal olunan m hsullar n maya d y rin v
keyfiyy tin h miyy tli
kild t sir göst rir. sas istehsal n ix-
tisasl kadrlarla, keyfiyy tli xammal v materiallarla, d stl
dirici
m mulatlarla vaxt nda t min olunmas , köm kçi v xidm tedici
istehsallar n i i son n tic d istehsal n s m r liliyini mü yy n edir.
Bununla yana
, ölk d infrastruktur sah l rin inki af na t bii
amill r, milli iqtisadiyyat n strukturu, elmi-texniki t r qqi v dig r
amill r t sir göst rir.
Ölk iqtisadiyyat n n r qab tqabiliyy tinin formala mas na t sir
göst r n birinci amil ölk d z ruri iqtisadi resurslar n mövcudlu u il
laq dard r. Bu iqtisadi resurslara a a
dak lar aidir;
- m k resurslar , y ni i çi qüvv sinin miqdar , ixtisas s viyy si
v d y ri;
- fiziki resurslar, y ni torpaq sah l rinin, su, faydal qaz nt lar,
me
resurslar , su elektrik enerjisi v dig rl rinin miqdar , keyfiyy ti,
istehsala c lb edilm mümkünlüyü v d y ri;
- informasiya resurslar , y ni m hsul v xidm tl r t sir göst r n
elmi, texniki v bazar informasiyalar n n c mi;
43
- pul resurslar , iqtisadiyyat n maliyy l
dirilm sin c lb edil
bil n kapital n miqdar v d y ri. Ölk d kapital n ümumi h cmi
v
onun
yerl
dirilm si
formalar
y
m n
(q na tin)
s viyy sind n v milli kapital bazar n n strukturundan as l d r.
- infrastruktur, y ni r qab tin xarakterin t sir göst r n mövcud
infrastrukturun tipi, keyfiyy ti v ondan istifad qiym ti. Bunlara ölk nin
n qliyyat v rabit sisteml ri, poçt xidm ti, bank sistemi, s hiyy sistemi
v s. aiddir.
Göründüyü kimi, infrastruktur sah l rin inki af milli iqtisadiyyat n
r qab t qabiliyy tini formala d ran
sas amill rd n biridir.
nfrastruktur sah l rin inki af etdirilm si maddi, maliyy v
informasiya ax nlar n n sür t v d y rini mü yy n etm kl iqtisadi
resurslardan istifad nin s m r liliyin birba a t sir göst rir.
Art q qeyd edildiyi kimi, son ill rd neft strategiyas n n u urla
realla d r lmas ölk d infrastruktur sah l rin inki af n
mü yy n ed n sas amill rd n biri olmu dur. Bel ki, bu sah nin
inki af n tic sind ölk d boru n qliyyat n n inki af t min
olunmu v ölk d istehsal edil n neft v qaz n xarici bazarlara
ç x
t min edilmi dir. Dig r mühüm amil is , neft strategiyas n n
uy urla realla d r lmas n tic sind c miyy tin g lirl rinin
artmas il
laq dar olmu dur.
nfrastruktur sah l rin nisb t n
kapitaltutumlu olmas bu sah d investisiya qoyulu lar n n h yata
keçirilm sind dövl tin rolunu art r r. Bel ki, ölk d sas kapitala
investisiya qoyulu lar n n maliyy l
dirilm sind büdc v
büdc d nk nar fondlar n v saitl rinin c mi pay 2000-ci ild 4,2
faiz b rab r idis , bu göst rici 2012-cü ild 48,1 faiz , 2013-cü ild
48,3 faiz , 2014-cü ild is 40,4 faiz q d r artm
d r. Bütövlükd ,
haz rda qeyri-neft sektorunun maliyy l
dirilm sind dövl t sas rol
oynay r. Büdc v büdc d nk nar fondlar n v saitl ri hesab na
maliyy l
diril n investisiya n n h cmi 2000ci il nisb t n 2013-gü
44
ild t qrib n 235 d f , 2014-cü ild is 194 d f artm
d r. Son
ill rd dövl t büdc sinin g lirl rinin artmas infrastruktur sah l rin
inki af n n maliyy l
dirilm sin s b b olmu dur. Dövl t
nvestisiya Proqram ç rçiv sind h m dövl t büdc sinin
v saitl rind n, h m d xarici m nb l rd n c lb edil n
v saitl rd n istifad edilir. Dövl t büdc sinin g lirl rinin artmas
xarici maliyy bazarlar ndan daha böyük h cmd maliyy v saitl ri
c lb etm k imkan yarad r. M hz dövl tin maliyy imkanlar n n
artmas ölk d infrastruktur sah l rin inki af etdirilm sinin
sas
amill rind n biri olmu dur.
C dv l 2.7
sas kapitala investisiya qoyulu u
Ə
sas kapitala
yönəldilmiş
investisiyalar, cəmi
o cümlədən:
Məhsul istehsalı obyektlərinin
tikintisinə
Xidmət sahələri üzrə obyektlərin
tikintisinə
min manat
ə
vvəlki ilə
nisbətən,
faizlə
min manat
ə
vvəlki ilə
nisbətən,
faizlə
ümumi
həcmdə xüsusi
çəkisi, faizlə
min manat
ə
vvəlki ilə
nisbətən,
faizlə
ümumi həcmdə
xüsusi çəkisi,
faizlə
2000 967821,1
104,2
680025,9
...
70,2
287795,2
...
29,8
2001 1170820,3
121,0
848975,3
124,8
72,5
321845,0
111,8
27,5
2002 2106976,7
180,0
1690619,1
199,1
80,3
416357,6
129,4
19,7
2003 3786366,7
179,7
3057627,5
180,9
80,7
728739,2
175,0
19,3
2004 4922755,9
130,0
3973010,4
129,9
80,7
949745,5
130,3
19,3
2005 5769876,3
117,2
4262797,1
107,3
73,9
1507079,2
158,7
26,1
2006 6234483,7
108,1
4365127,0
102,4
70,1
1869356,7
124,0
29,9
2007 7471189,9
119,8
4838690,3
110,8
64,8
2632499,6
140,8
35,2
2008 9944153,8
131,8
4651970,1
95,2
46,8
5292183,7
199,0
53,2
2009 7724944,8
81,6
3522058,9
79,5
45,7
4202885,9
83,4
54,3
2010 9905665,8
121,2
4821024,8
129,4
48,7
5084641,0
114,3
51,3
2011 12799061,3
127,3
6033002,7
123,3
47,1
6766058,6
131,1
52,9
2012 15407274,4
118,5
7187757,7
117,3
46,7
8219516,7
119,6
53,3
2013 17850815,7
115,1
8781648,6
121,4
49,2
9069167,1
109,6
50,8
2014 17618601,1
98,3
10225173,7
116,0
58,0
7393427,4
81,2
42,0
Qeyd. Cədvəl Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatları əsasında tərtib edilmişdir.
C dv l m lumatlar ndan göründüyü kimi, 2005-ci ild n ba layaraq
xidm t sah l ri obyektl rin investisiya qoyulu lar n n üstün templ
art m ba lam
d r. Bu meyl m hz neft hasilat n n art m
hesab na dövl tin g lirl rinin yüks lm si il laq li olmu dur. 2014-
Dostları ilə paylaş: |