Microsoft Word ashabanov236. doc

 

 

54 

qtisadi inki af n bu m rh l sind  tikinti sah si iqtisadiyyatda daha 

üstün mövqey  malik olmu dur. 

 “Az ri”,  “Ç raq”  v   “Gün

li”  yataqlar   üzr   hasilat n  pay 

bölgüsü sazi inin imzalanmas ndan öt n ill r  rzind  ölk nin neft-qaz 

s nayesinin  inki af na  on  milyardlarla  AB   dollar   m bl

ind  

s rmay   qoyulmu dur.  Haz rda  neft-qaz  sektoru  üzr   a a

dak  

mühüm layih l r h yata keçirilir: 

-  AÇG yata

n n d rin hiss sinin tammiqyasl  i l nm si; 

-  “ ahd niz” qaz-kondensat yata

n n i l nm si. 

Sənayenin maşınqayırma, metallurgiya, kimya, mebel, toxuculuq, qida və digər 

sahələrində  dinamik  artım  baş  vermiş,  dünya  iqtisadiyyatının  böhranla  üzləşdiyi 

dövrdə belə Azərbaycan sənayesinin qeyri-neft sektorunda inkişafa nail olunmuşdur. 

Qeyri-neft  sektorunun  davamlı  inkişafını  təmin  etmək,  ölkədə  innovativ  və  yüksək 

texnologiyalar əsasında rəqabət qabiliyyətli sənaye istehsalının inkişafı üçün münbit 

şə

rait yaratmaq, müasir texnologiyalara əsaslanan sənaye müəssisələrini təşkil etmək, 

ə

halinin  istehsal  sahəsində  məşğulluğunu  artırmaq  istiqamətində  Sumqayıt 

Texnologiyalar  Parkının,  Sumqayıt  Kimya  Sənaye  və  Balaxanı  Sənaye  Parklarının, 

Yüksək Texnologiyalar Parkının yaradılması və s. mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

Azərbaycan üçün bu gün ən mühüm məqsədlərdən biri iqtisadiyyatın neftdən 

asılılığını aradan qaldırmaq və iqtisadi inkişafın kənd yerlərinə daha çox yayılmasını 

təmin  etməkdir.  Azərbaycan  iqtisadiyyatında  kənd  təsərrüfatı  neft  və  tikinti 

sahələrindən sonra üçüncü ən iri sahə olmaqla iş yerləri ilə təminatda ən böyük pay 

sahibidir. Eyni zamanda bu sahə həm də kənd yerlərində yoxsulluğun azaldılmasına 

ə

saslı  təsir  edən  sahədir.  Öləkdə  kənd  təsərrüfatının  inkişafına  meloriasiyaının 

inkişaf  etdirilməsi  əhəmiyyətli  dərəcədə  təsir  göstərir.  Dövlət  Proqramına  uyğun 

olaraq  kənd  yerlərində  torpaqların  suvarma  və  meliorasiya  təminatının 

yaxşılaşdırılmasına, torpaq və su ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilməsinə xüsusi 

önəm verilmişdir. Belə ki, son beş ildə kənd təsərrüfatı torpaqlarında 1226,5 min pm 

kollektor-drenaj şəbəkələrinin, 1687,3 min pm suvarma kanallarının tikintisi, bərpası 

və  yenidən  qurulması  işləri  həyata  keçirilmiş,  10,5  min  hektar  əkin  sahəsinin  su 

---

 

 

55 

təminatının  yaxşılaşdırılması  üçün  399  ədəd  subartezian  quyusu  qazılmışdır. 

Görülmüş  meliorativ  tədbirlər  nəticəsində  228,8  min  hektar  torpaq  sahəsinin  su 

təminatı  yaxşılaşdırılmış,  6472  hektar  yeni  suvarılan  torpaq  sahəsi  dövriyyəyə 

buraxılmış, habelə çaylarda 83,2 min pm mühafizə bəndi, o cümlədən 46,0 min pm 

daş-beton  bənd  tikilmişdir.  Hesabat  ilində  Samur-Abşeron  suvarma  sistemi  üzrə 

nəzərdə tutulan tədbirlərin reallaşdırılması nəticəsində şimal bölgəsi rayonlarında 150 

min  hektara qədər torpaq  sahəsinin su  təminatının  yaxşılaşdırılması,  habelə  Şabran, 

Siyəzən  və  Xızı  rayonlarında  ümumilikdə  35  min  hektardan  çox  sahədə  yeni 

suvarılan torpaqların istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulmuşdur.  

K nd  t s rrüfat n n  sosial  v   sah vi  t rkibind  

sasl  

d yi iklikl r  ba   vermi dir. 

ri  t s rrüfat  formalar n n 

v zin  

müxt lif  m nsubiyy tli  çoxsayl   t s rrüfat  subyektl ri  yarad lm

, 

geni   miqyasl   öz ll

dirm   siyas tin   uy un  olaraq,  k nd 

t s rrüfat na yararl  torpaq sah l ri, mal-qara, istehsal v  qeyri-istehsal 

obyektl ri,  k nd  t s rrüfat   texnikas   üz rind   dövl t  mülkiyy t 

formas  f rdi (

xsi) mülkiyy tl   v z edilmi dir. Bununla bel  k nd 

t s rrüfat n n  inki af na  t sir  göst r n  mühüm  amill rd n  biri 

anbar  t s rrüfat n n  inki af  etdirilm sidir.  kənd  təsərrüfatı  məhsullarının 

adi  şəraitdə  uzun  müddət  ərzində  saxlamaq  mümkün  olmadığına  görə  ölkədə  belə 

məhsulların  saxlanması  üçün  müvafiq  anbar  şəbəkəsinin  yaradılması  tələb  olunur. 

Araşdırmalar göstərmişdir ki, 20 ton yük daşıma tutumu olan soyuducu yük maşını 

ilə Xaçmazdan Moskva şəhərinə yük daşınması mövsüm ərzində 8000 ABŞ dollarına 

başa gəldiyi halda bu qiymət mövsümdən kənar vaxtda 2500 və ya Rusiyadan geriyə 

yük  maşını  ilə  daşınma  1000  ABŞ  dollarına  başa  gəlir.

9

 Bu  baxımdan,  anbar 

təsərrüfatının  olmadığı  halda  mövsüm  zamanı  kənd  təsərrüfatı  məhsullarının 

qiymətinin  aşağı  olmasına,  satış  xərclərinin  isə  yüksək  olmasına  səbəb  olur.  Son 

illərdə  regionlarda  aqrar  istehsalın  infrastrukturunun  yaradılması  istiqamətində 

tədbirlər  həyata  keçirilməkdədir.  Belə  ki,  hazırda  Sahibkarlığa  Kömək  Milli 

Fondunun  dəstəyi  ilə  Azərbaycanın  regionlarında  ümumi  dəyəri  100,6  mln.  manat 

                                                 

9

 Azərbaycanın Daxili Resurs Dəyərinin təhlili. Yekun hesabat. USAID. 18 mart 2009-cu il. 

---

 

 

56 

(bunun 51 mln. manatı Fondun güzəştli kreditlər olmuşdur) məbləğində ümumi tutmu 

85  min  ton  olan  25  soyuducu  anbar  kompleksi,  ümumi  dəyəri  39,7  mln.  manat 

(bunun  21,4  mln.  manatı  Fondun  güzəştli  kreditlər  olmuşdur)  məbləğində  ümumi 

tutmu  267  min  ton  olan  taxıl  məhsullarının  təmizlənməsi  və  saxlanılması  üçün  isə 

müasir standartlara cavab 17 taxıl anbar kompleksi tikilmişdir.  

“Aqrolizinq"  ASC-nin  yaradılması  kənd  təsərrüfatının  inkişafına  təsir  göstərən 

amillərdən biri olmuşdur. Belə ki, bu qurum vasitəsilə kənd təsərrüfatına göstərilən 

xidmətlərin  qiymətlərini  və  bununla  da  özəl  aqroservis  qurumlarının  inkişafı  üçün 

zəruri  olan  gəlirlilik  səviyyəsini  və  gəlirlərin  ayrı-ayrı  sahələr  arasında  bölgüsünü 

dövlət tərəfindən tənzimləmək mümükün olur. 

Ölkədə istehsala xidmət edən sahələrin, nəqliyyatın, rabitənin, elektrik enerjisi 

təminatının,  bank  və  digər  xidmətlərin  keyfiyyəti  artdıqca,  kadrların  ixtisas 

səviyyəsi yüksəldikcə, ölkədə mövcud iqtisadi resurslardan istifadənin səmərəliliyi 

də  artır  və  nəticədə  rəqabətqabiliyyətlilik  yüksəlir.  Məsələn,  kənd  təsərrüfatı 

məhsulunun  istehsal  həcminin  artırlması  və  əkinlərinin  strukturunun  təkmilləş-

dirilməsi  suvarma  və  kollektor-drenaj  şəbəkələrinin  inkişafından  əhəmiyyətli 

dərəcədə  asılıdır.  Keçən  dövr  ərzində  ölkənin  irriqasiya  sistemi  səmərəli  idarə  və 

istismar edilməmiş, əkin sahələri drenaj sistemləri ilə lazımi səviyyədə təmin olun-

mamışdır  ki,  bunun  da  nəticəsində  kənd  təsərrüfatı  istehsalçılarının  su  ilə 

təminatında  problemlər  vardır.  Bundan  başqa,  “2008-2015-ci  illərdə  Azərbaycan 

Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proq-

ramı”nda  göstərilir  ki,  mövcud  torpaqlar  əhəmiyyətli  hissəsi  müxtəlif  dərəcədə 

eroziyaya  uğramış,  suvarılan  əkin  sahələrinin  təqribən  47  faizi  müxtəlif  dərəcədə 

ş

oranlaşmışdır.  Bu  səbəbdən  657  min  hektar  sahədə  meliorativ  tədbirlərin  aparıl-

masına ehtiyac vardır. Beləliklə, kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi üçün ölkədə 

irriqasiya sisteminin, kollektor drenaj şəbəkələrinin, suvarma sistemlərinin inkişaf 

etdirilməsi tələb olunur ki, bu da iri həcmli investisiya qoyuluşları tələb edir.  

 

---