Microsoft Word asiq ?L?SG?R. doc
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ _______________
- ISBN 9952-418-21-0
| _________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 1
_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 2
AùIQ ԤLԤSGԤR
ԤSԤRLԤRø
“ùԤRQ-QԤRB” BAKI–2004
_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 3
tΩkrar nΩúrΩ hazÕrlanmÕúdÕr
Tԥrtib ɟdԥni, ön sözün vԥ qɟydlԥrin müԥllifi:
øslam Ԥlԥsgԥr
894.3611 - dc 21 AZE
AúÕq Ԥlԥsgԥr. Ԥsԥrlԥri. BakÕ, “ùԥrq-Qԥrb”, 2004, 400 sԥh.
AúÕq Ԥlԥsgԥr hԥr bir azԥrbaycanlÕya qan ilԥ kɟçmiú, onun mԥnԥviyyatÕnÕn bir hissԥsinԥ çɟvrilmiú söz ustadÕdÕr. Sɟhr dolu úɟirlԥriylԥ Ԥlԥsgԥr möcüzԥsi sadԥliyin möcüzԥsidir. Bɟlԥ sԥnԥtkarlara ɟldԥ “Haqq aúÕ÷Õ” dɟyԥrlԥr. QanÕnda Dԥdԥ Qorqudu, Qurbanini, Qaracao÷lanÕ, Yunus Ԥmrԥni, SarÕ AúÕ÷Õ daúÕyan Dԥdԥ Ԥlԥsgԥr úirinliyi, do÷malÕ÷Õ – müdrikliyin, sԥmimiyyԥtin zirvԥsidir. Ԥlԥsgԥr aúÕq poɟziyamÕzÕn sonuncu nԥhԥngidir. O, yaratdÕ÷Õ dilin vԥ do÷ma xalqÕnÕn yaddaúÕnda büllur söz vԥ musiqi kimi qalan gözԥllik vur÷unu, hԥyat aúiqi, saflÕq vԥ sԥmimiyyԥt ustadÕdÕr. Sinԥsini özünԥ dԥftԥr ɟdԥn Ԥlԥsgԥr aúÕq úɟrinin, dɟmԥk olar ki, bütün formalarÕna müraciԥt ɟtmiú, qoúma, gԥraylÕ, tԥcnis, qÕfÕlbԥnd, dodaqdԥymԥzlԥr yaratmÕú, dɟyiúmԥlԥr iútirakçÕsÕ olmuúdur. Bu kitaba qüdrԥtli ɟl sԥnԥtkarÕnÕn ԥldԥ olan úɟirlԥri vԥ adÕ ilԥ ba÷lanan dastan-rԥvayԥtlԥr toplanmÕúdÕr. AúÕq Ԥlԥsgԥrin böyüklüyü xalq hԥyatÕnÕ, insan talɟyini, sɟvinc vԥ kԥdԥr hisslԥrini nɟcԥ ifadԥ ɟtmԥsindԥdir. AúÕq Ԥlԥsgԥrin böyüklüyü ondadÕr ki, min illik ԥnԥnԥnin axarÕnda öz sözünü dɟyԥ bilmiú, min dԥfԥlԥrlԥ tԥkrar olunmuú formalarda hɟç kԥsi tԥkrar ɟtmԥmiú, hamÕnÕn iúlԥtdiyi adi sözlԥrdԥn hamÕnÕ hɟyrԥtdԥ qoyacaq bir poɟziya yaratmÕúdÕr.
ISBN 9952-418-21-0 © “ùԤRQ-QԤRB”, 2004 _________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 4
_________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 5
Azԥrbaycan aúÕq sԥnԥti, milli aúÕq poɟziyasÕ tarixindԥ úԥrԥfli yɟr tutan sԥnԥtkarlardan biri AúÕq Ԥlԥsgԥrdir. O, qɟyri-adi fitri qabiliyyԥti sayԥsindԥ yaratdÕ÷Õ müxtԥlif úԥkilli, müxtԥlif mԥzmunlu sԥnԥt incilԥrindԥ özünԥ mԥxsus bԥdii boyalarla ifadԥ ɟtdiyi ümumbԥúԥri didaktik fikirlԥri ilԥ bu müqԥddԥs sԥnԥtin zirvԥsinԥ yüksԥlmiúdir. Qüdrԥtli ɟl sԥnԥtkarÕnÕn yaratdÕ÷Õ ԥsԥrlԥr aúÕqlarÕmÕzÕn rɟpɟrtuarÕnda gɟniú yɟr tutmuú, úԥnliklԥrin, mԥclislԥrin bԥzԥyinԥ çɟvrilmiúdir. XalqÕmÕza öz sazÕ vԥ sözü ilԥ 80 ildԥn artÕq lԥyaqԥtlԥ xidmԥt ɟdԥn Dԥdԥ Ԥlԥsgԥr yalnÕz qüdrԥtli bir úair-aúÕq kimi yox, hԥm dԥ tanÕyanlarÕn qԥlbindԥ bir ocaq, pir, bir övliya kimi hɟykԥllԥúmiúdir.
***
AúÕq Ԥlԥsgԥr qԥdim Göyçԥ mahalÕnÕn A÷kilsԥ kԥndindԥ 1821-ci ildԥ Novruz bayramÕ günü dünyaya göz açmÕúdÕr. Onun atasÕ Almԥmmԥd iúgüzar vԥ halal zԥhmԥti ilԥ dolanan, hԥlim tԥbiԥtli bir kiúi idi. O, hԥm dԥ xalq arasÕnda bir úair kimi tanÕnÕrdÕ. YaradÕcÕlÕ÷Õndan ԥldԥ olan nümunԥlԥr püxtԥ sԥnԥtkar qԥlԥminin mԥhsulu kimi diqqԥti cԥlb ɟdir. Onun “Insan”, “Görmԥdim”, “ȿylԥr-ɟylԥr” rԥdifli úɟirlԥrini aúÕqlarÕmÕz indi dԥ ustadnamԥ kimi oxuyurlar. Ԥlԥsgԥrin anasÕ Pԥrizad qonúu Zԥrzibil kԥndindԥn olan KalvayÕ Abbas adlÕ mötԥbԥr bir kiúinin qÕzÕ idi. Çox mɟhriban olan bu ailԥdԥ Ԥlԥsgԥr, Salah, Xԥlil, Mԥhԥmmԥd adlÕ dörd o÷lan, Fatma vԥ QÕzxanÕm adÕnda iki qÕz Almԥmmԥdlԥ PԥrizadÕn sɟvinclԥrinԥ sԥbԥb oldu÷u kimi, onlarÕn qay÷ÕsÕnÕ da artÕrmÕúdÕ. Ԥsas mԥú÷uliyyԥti ԥkinçilik olan Almԥmmԥdin ԥlindԥn dülgԥrlik dԥ gԥlirdi. Sԥkkiz baú ailԥni dolandÕrmaqda çԥtinlik çԥkԥn Almԥmmԥd ԥkinbiçindԥn sonra Kԥlbԥcԥrin mɟúԥlԥrindԥn a÷ac gԥtirԥr, cüt (xÕú), boyunduruq, kürԥk, úana, cԥhrԥ, nԥhrԥ, çanaq, hövsԥr, çömçԥ, qaúÕq vԥ s. düzԥldib satar, ailԥni korluq çԥkmԥyԥ qoymazdÕ. Ailԥnin böyük uúa÷Õ olan Ԥlԥsgԥr 14-15 yaúÕna çatanda kԥndlԥrindԥ KԥrbԥlayÕ Qurban adlÕ birisi Almԥmmԥdin yanÕna gԥlib, onu dilԥ tutmuú, kömԥksiz oldu÷undan úikayԥtlԥnmiú, bir nɟçԥ il Ԥlԥsgԥrin onlara kömԥk ɟtmԥsini xahiú ɟlԥmiúdi. Ԥlԥsgԥr KԥrbԥlayÕ QurbanÕn ɟvindԥ dörd il iúlԥmiú, bu müddԥtdԥ özünün iúgüzarlÕ÷Õ, mԥrifԥt-qanaca÷Õ ilԥ hörmԥt qazanmÕúdÕ. KԥrbԥlayÕ Qurban onu _________________AzΩrbaycan Milli KitabxanasÕ_______________ 6 o÷ul gözündԥ görürdü. AxÕr vaxtlar KԥrbԥlayÕ QurbanÕn yɟganԥ qÕzÕ SԥhnԥbanÕ ilԥ Ԥlԥsgԥrin arasÕnda sԥmimi bir mԥhԥbbԥt dԥ yaranmÕúdÕ. KԥrbԥlayÕ Qurban bu iúdԥn xԥbԥr tutanda çox úad olmuú vԥ Ԥlԥsgԥri yanÕnda hԥmiúԥlik saxlamaq üçün gԥnclԥri ɟvlԥndirmԥk fikrinԥ düúmüúdü. Lakin KԥrbԥlayÕ QurbanÕn qardaúÕ Pullu Mԥhԥrrԥm bu mԥsԥlԥni ɟúidԥndԥ, Ԥlԥsgԥri qovdurmuú vԥ SԥhnԥbanÕnÕ öz o÷lu Mustafaya almÕúdÕ. Nökԥrlikdԥn bir a÷Õr qԥm yükü ilԥ ɟvlԥrinԥ qayÕdan Ԥlԥsgԥr ilk mԥhԥbbԥtini isԥ acÕ tԥsirindԥn ömrünün sonuna qԥdԥr ayrÕla bilmԥmiúdi. Almԥmmԥd kiúi ɟúqin, mԥhԥbbԥtin nԥ oldu÷unu yaxúÕ bilirdi. Onu da yԥqin ɟlԥmiúdi ki, bu boy-buxunlu, kamallÕ o÷lundan yaxúÕ aúÕq olar. O÷lunun hԥlԥ nökԥr oldu÷u illԥrdԥ úɟir söylԥmԥyindԥn, saza-sözԥ, aúÕqlÕq sԥnԥtinԥ olan mara÷Õndan da halÕ idi. Odur ki, Kԥlbԥcԥrin QanlÕkԥnd kԥndindԥn ona bir saz alÕb gԥtirdi. Çox kɟçmԥdi, Ԥlԥsgԥrin ԥli saza yatdÕ, çalÕb-oxuma÷a baúladÕ. Ancaq nԥ qԥdԥr yaxúÕ çalÕb nԥ qԥdԥr gözԥl oxusa da, Almԥmmԥd kiúi o÷lunun ustada ɟhtiyacÕ oldu÷unu bilirdi. Ԥlԥsgԥrin püxtԥlԥúmԥsi, bir aúÕq kimi yɟtiúmԥsi üçün onu o zaman Göyçԥdԥ mԥúhur olan QÕzÕlvԥngli AúÕq AlÕya úԥyird vɟrdi. Ԥlԥsgԥr AúÕq AlÕnÕn yanÕnda bɟú ilԥ qԥdԥr úԥyird qaldÕ÷Õ müddԥtdԥ özünün qɟyri-adi istɟdadÕ sayԥsindԥ bu müqԥddԥs sԥnԥtin sirlԥrini öyrԥndi vԥ müstԥqil aúÕqlÕq ɟlԥmԥyԥ baúladÕ. O, az bir müddԥtdԥ xalq arasÕnda böyük úöhrԥt qazandÕ, sԥsi-sora÷Õ hԥr yana yayÕldÕ. Göyçԥdԥ ustad aúÕqlardan söhbԥt düúԥndԥ, Ԥlԥsgԥrin adÕ AúÕq AlÕnÕn adÕ ilԥ yanaúÕ çԥkilirdi. Saz-söz hԥvԥskarlarÕ bu aúÕqlarÕ müqayisԥ ɟlԥmԥyԥ baúladÕlar; hansÕ güclüdür, hazÕrcavabdÕr; AúÕq AlÕmÕ, yoxsa AúÕq Ԥlԥsgԥrmi? AúÕq azarkɟúlԥri arasÕnda olan bu söhbԥt qÕz÷Õn mübahisԥyԥ sԥbԥb oldu. Onlar aúÕqlarÕ qarúÕlaúdÕrmaq qԥrarÕna gԥldilԥr. AúÕq AlÕya: “Ԥlԥsgԥr hԥr yɟrdԥ sԥnin bԥdinԥ danÕúÕr”, “Ԥlԥsgԥr sԥnin sözlԥrini bԥyԥnmir”, “Ԥlԥsgԥr özünü sԥndԥn üstün tutur” kimi yalan xԥbԥrlԥr çatdÕrma÷a baúladÕlar. Onlar yaxúÕ bilirdilԥr ki, xasiyyԥtcԥ tündmԥcaz olan vԥ tɟz ԥsԥbilԥúԥn AúÕq AlÕ çu÷ullarÕn bɟlԥ sözlԥrindԥn qԥzԥblԥnԥcԥk vԥ AúÕq Ԥlԥsgԥrlԥ dɟyiúԥcԥkdir. Nԥhayԥt, kԥlԥklԥri baú tutdu. Birinci çu÷ulun dɟdiyinԥ inanmayan AúÕq AlÕ, ikincinin, üçüncünün... sözlԥrinԥ inandÕ vԥ Ԥlԥsgԥri “susdurmaq” qԥrarÕna gԥldi. Tԥxminԥn 1850-ci illԥrdԥ Göyçԥnin QÕzÕlbulaq (ÇaxÕrlÕ) kԥndindԥ, Böyük A÷anÕn ɟvindԥ mԥqsԥdli tԥúkil ɟlԥtdirdiyi mԥclisdԥ dɟyiúmԥyԥ ԥvvԥlcԥdԥn hazÕrlaúmÕú olan AúÕq AlÕ sazÕnÕ götürüb mɟydana çÕxdÕ vԥ úԥyirdini dɟyiúmԥyԥ ça÷ÕrdÕ. Ԥlԥsgԥr nԥ qԥdԥr yalvarÕb-yaxardÕsa da, AúÕq AlÕ inadÕndan dönmԥdi, Ԥlԥsgԥri dɟyiúmԥyԥ mԥcbur ɟlԥdi vԥ özü mԥ÷lub oldu. Bu iúdԥ hɟç bir günahÕ olmadÕ÷ÕnÕ söylԥyԥn AúÕq Ԥlԥsgԥr ustadÕndan dönԥ-dönԥ üzr istԥyib, onu sakitlԥúdirmԥyԥ çalÕúdÕsa da, AúÕq AlÕ ԥsԥbi halda mԥclisi tԥrk ɟlԥdi... AúÕq Ԥlԥsgԥr kԥskin hafizԥsi vԥ hԥmiúԥ öyrԥnmԥyԥ cԥhd göstԥrmԥsi sayԥsindԥ zԥngin bilik ԥldԥ ɟtmiúdir. O÷lanlarÕnÕn, onu görmüú qocalarÕn söy- Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|