Microsoft Word Asiya V Afrika lk L rinin tarixi 2015. doc

 

23 

Azərbaycan  Demokratik  Partiyasının  yaradılması  (1945). 

Azərbaycan  Milli  Məclisinə  seçkilərin  keçirilməsi  və  Milli 

hökumətin yaradılması.  

 

ran  Kürdüstanında  milli-demokratik  hərəkat  və  Milli 

hökumətin yaradılması.  

 

Cənubi  Azərbaycanda  bir  sıra  sosial-iqtisadi  islahatların 

aparılması  (1946).  “Dil  haqqında”  qanunun  qəbul  edilməsi. 

Təbriz universitetinin təsis edilməsi.  

 

ran  hökumətinin  başçısı  Qəvamüs-Səltənənin  BMT-də 

“ ran  məsələsinə”  baxılmasına,  ABŞ  və  ngiltərənin  rana 

siyasi-hərbi  yardım  göstərməsinə  nail  olması.  randa  inqilabi-

demokratik  hərəkatın yatırılması (1946).  ran Xalq Partiyasının 

qadağan edilməsi (1949).  

 

randa  ingilis-Amerika  rəqabəti.  ngilis- ran  neft  şirkətinin 

fəaliyyəti.  Milli  Cəbhənin  yaranması  (1949).  Antiimperialist 

hərəkatın canlanması.   ngilis- ran neft şirkətinin ləğv edilməsi 

(1951).  Məclis  tərəfindən  neft  sənayesinin  milliləşdirilməsi 

haqqında  qərarın  qəbul  edilməsi  (1951).    M.Müsəddiqin  baş 

nazir  təyin  edilməsi.  M.Müsəddiqin  xarici  və  daxili  siyasəti. 

Milli Cəbhənin parçalanması. Dövlət çevrilişi (1953). Amerika 

nüfuzunun  randa güclənməsi. Beynəlxalq neft konsorsiumu ilə 

müqavilənin  bağlanması  (1954). 

ranın  Bağdad  paktına 

qoşulması (1955).  

 

60-cı  illərin  əvvəllərində  randa  iqtisadi-siyasi  böhran. 

Sosial ziddiyyətlərin kəskinləşməsi. 60-70-ci il islahatları - “ağ 

inqilab”.  “Ağ  inqilab”ın  mahiyyəti  və  nəticələri.  Neft 

məsələsində  rejimin  siyasəti.  Neft  gəlirlərinin  artması  və 

onlardan  istifadənin  xarakteri.  Korrupsiya,  dövlət  malının 

mənimsənilməsi.  Xalq  kütlələrinin  narazılığının  artması. 

Hökumət əleyhinə çıxışlar. SAVAK-ın təqibləri, repressiyaları.  

 

70-ci  illərin  sonlarında  sosial  həyəcanların  son  dərəcə 

kəskinləşməsi.  Hökumət  əleyhinə  nümayişin  güllələnməsi. 

Ş

ahın  ölkədən  qaçması.  Üsyançıların  qələbəsi.  ran  slam 

Respublikasının  elan  edilməsi  və  yeni  konstitusiyanın  qəbul 

edilməsi  (1979).  Ruhanilərin  hakimiyyətə  gəlməsi.  Başda 

---

 

24 

ayətulla Xomeyni olmaqla hakim dairənin müxallifətçi çıxışlara 

qarşı  mübarizəsi.  Kütləvi  siyasi  repressiyalar. 

slam 

respublikasının daxili və xarici siyasəti.  

 

ran- raq müharibəsi (1980-1988).    

 

1989-cu ildə Xomeyninin ölümündən sonra Əli Xameneinin  

ali  dini  rəhbər  olması.  Məhəmməd  Hatəminin  prezidentlik 

dövrü  (1997-2001  və    2001-2005).  Liberal  islahatların 

keçirilməsi.  90-cı  illərdə  Avropa  ölkələri  ilə  iqtisadi 

münasibətlərin bərpası.  

 

2005  və    2009-cu  illər  prezident  seçkilərində  mühafizəkar 

Ə

hmədnecadın    qələbəsi.  ran  cəmiyyətində  mühafizəkarlarla 

islahatçılar arasında gərgin mübarizənin getməsi və islahatçılara 

qarşı  repressiyaların  aparılması.Iranın  nüvə  proqramı  və 

beynəlxalq  vəziyyət.  Ruhaninin  hakimiyyətə  gəlməsi,  ranın 

Qərblə münasibətlərinin inkişaf tendensiyası. 

 

 

Ə

FQANISTAN. 

 

 

Ə

mənulla xanın Əfqanıstanın əmiri olamsı və Əfqanıstanın 

müstəqilliyinin  elan  edilməsi  (1919).  Sovet  Rusiyasının  ilk 

olaraq  Əfqanıstanın  müstəqilliyini  tanıması.  ngilis-əfqan 

müharibəsi.  ngiltərənin  Əfqanıstanın  müstəqilliyini  tanıması 

(1919).  I  konstitusiya  (1923).  Əmənulla  xan  hökumətinin 

islahatları.  1924-1925-ci  illərdə  qiyamların  baş  verməsi. 

Ə

mənulla xanın devrilməsi (1928). 30-cu illərdə ölkənin daxili 

durumu.  

Ə

fqanıstan II dünya müharibəsi illərində.  

 

II  dünya  müharibəsindən  sonra  ölkənin  sosial-iqtisadi 

quruluşu.  ctimai  münasibətlərdə  arxaik  formaların  saxlanıl-

ması. Amerika kapitalının nüfuzu. Müstəmləkə siyasətinə qarşı 

müqavimətin artması.  

 

Sovet-əfqan əməkdaşlığının genişlənməsi. 1964-cü il konsti-

tusiyası  və  siyasi  həyatın  fəallaşması.  qtisadi  sahədə  çətinlik-

lərin dərinləşməsi. Şah rejiminin böhranı. 1973-cü il çevrilişi və 

---

 

25 

Ə

fqanıstanın  respublika  elan  edilməsi.  M.Davud  hökumətinin 

siyasəti.  

 

Ə

fqanıstan  Xalq  Demokratik  Partiyasının  SSR -nin  əli  ilə 

dövlət  çevriliş  etməsi.  Əfqanıstan  Demokratik  Respublikasının 

elan  edilməsi  (1978).  M.Tərakinin  Əfqanıstanın  nqilab 

Ş

urasının  sədri  olması.  H.Əminin  onu  devirməsi.  Sovet  xüsusi 

hərbi dəstələrinin Kabildə prezident sarayını tutması və Əminin 

vəzifədən 

kənarlaşdırılması. 

B.Karməlin 

Ə

fqanıstanın 

prezidenti  elan  edilməsi.  Sovet  qoşunlarının  Əfqanıstana 

yeridilməsi  (1979).  Sovet  ordusuna  qarşı  mütəşəkkil 

müqavimətin təşkil edilməsi. ABŞ və Pakistanın sovet işğalına 

qarşı mübarizə aparan mücahidləri dəstəkləməsi.  

 

Nəcibullanın  hakimiyyətə  gəlməsi  (1986).  Milli  barışığa 

çağırış.  Sovet  qoşununun    Əfqanıstandan  çıxarılması  (1989). 

Hökumətin  mücahidlərlə  mübarizəsi.  Mücahidlərin  Kabili 

tutması  (1992).  B.Rəbbaninin  prezident  elan  edilməsi. 

Hakimiyyət uğrunda daxili mübarizə (1996).  

 

Taliban  hərəkatının  yaranması  (1995).  Taliblərin  Kabili  ələ 

keçirməsi  (1996).  Ölkənin  islam  əmirliyi  elan  edilməsi. 

Taliblərin  daxili  siyasəti.  Taliblərin  bütün  Əfqanıstan  ərazisinə 

nəzarət etməsi (1999).  Taliblərə qarşı Şimal alyansının təşkili. 

Ş

imal  alyansının  taliblər  üzərində  qələbəsi  (2001).  Ölkənin 

Ə

fqanıstan respublikası elan edilməsi. 2004-cü il konstitusiyası. 

X.Karzayın pezidentlik dövrü.  

 

NATO  qoşunlarının  Əfqanıstana  daxil  olması.  Vətəndaş 

müharibəsinin  davam  etməsi.  ABŞ  ordusunun  Əfqanıstandan 

çıxmasından sonra ölkədə siyasi vəziyyət. 

 

 

PAKISTAN. 

 

 

Hindistan  ərazisinin  bölünməsi  nəticəsində  Pakistan 

dövlətinin  yaranması.  slahatların  keçirilməsi.  Respublika  elan 

edilməsi (1956). Siyasi qeyri-sabitlik (1957-1958). Hakimiyyətə 

---