20
Pul vәsaitlәri vә onların ekvivalentlәri
Pul vәsaitlәri vә onların ekvivalentlәri kassadakı nağd vәsaitlәrdәn, ilkin ödәniş müddәti 90 gündәn az
vә ya 90 günә bәrabәr olan Azәrbaycan Respublikası Mәrkәzi Bankındakı müxbir hesablar vә
müddәtli depozitlәr üzrә sәrbәst qalıqlardan, o cümlәdәn, kredit tәşkilatlarından alınacaq ilkin ödәniş
müddәti 90 gündәn az vә ya 90 günә bәrabәr olan vә hәr hansı müqavilә öhdәliklәrindәn azad
mәblәğlәrdәn ibarәtdir.
ARMB-dә saxlanılan mәcburi ehtiyatlar
ARMB-dә saxlanılan mәcburi ehtiyatlar ARMB-dәki mәcburi ehtiyatları әks etdirir ki, onlar da Qrupun
gündәlik әmәliyyatlarını maliyyәlәşdirmәk üçün nәzәrdә tutulmamışdır. Bu sәbәbdәn dә onlar pul
vәsaitlәrinin hәrәkәti haqqında hesabatda pul vәsaitlәri vә onların ekvivalentlәri kimi nәzәrdәn
keçirilmir.
Geri alınmış aktivlәr
Geri alınmış aktivlәr maliyyә lizinqinin lәğv edilmәsi nәticәsindә sonrakı satış vә ya maliyyә lizinqinә
köçürmә üçün öz öhdәliklәrini yerinә yetirmәyәn icarәyә götürәn tәrәfdәn alınmış avadanlıqdan
ibarәtdir. Geri alınmış aktivlәr ilk olaraq әdalәtli dәyәr ilә tanınır, daha sonra isә satış dәyәri
çıxılmaqla balans vә әdalәtli dәyәrin daha aşağı mәblәği ilә ölçülür.
Әmlak, avadanlıq vә qeyri-maddi aktivlәr
Әmlak, avadanlıq vә qeyri-maddi aktivlәr (şәxsi torpaq vә tikintisi başa çatdırılmamış әmlaklar istisna
olmaqla), elәcә dә ödәmә müddәti olmayan lisenziyalar yığılmış köhnәlmә, amortizasiya vә yığılmış
dәyәrsizlәşmә zәrәrlәri çıxılmaqla, maya dәyәri әsasında qeydә alınır.
Köhnәlmә vә amortizasiya düz xәtt metodundan istifadә etmәklә aktivlәrin faydalı istismar müddәti
üzrә qalıq dәyәri çıxıldıqdan sonra onların ilkin dәyәrini vә ya qiymәtlәndirmәsini hesabdan silmәk
mәqsәdilә uçotda tanınır. Tәxmin edilәn faydalı istismar müddәtlәri, qalıq dәyәrlәri vә köhnәlmә
metodu gәlәcәk dövrlәr üzrә tәxminlәrdә hәr hansı dәyişikliklәrin tәsiri nәzәrә alınmaqla hәr hesabat
dövrünün sonunda tәhlil edilir.
Köhnәlmәnin hesablanmasında aşağıdakı tәxmin edilәn faydalı istismar müddәtlәri istifadә olunur:
Binalar
7%
Kompüter vә rabitә avadanlıqları
20-25%
Nәqliyyat vasitәlәri
25%
Mebel vә avadanlıq
20-25%
İcarәdә olan әmlakın tәkmillәşdirilmәsi
20%
Digәr әsas vәsaitlәr
20%
Qeyri-maddi aktivlәr
10%-100%
Şәxsi torpaq sahәsinә vә tikintisi başa çatmamış әmlaka amortizasiya hesablanmır.
Ayrı-ayrılıqda alınmış qeyri-maddi aktivlәr.
Müәyyәn istismar müddәti olan, ayrı-ayrılıqda alınmış qeyri-maddi aktivlәr yığılmış amortizasiya vә
yığılmış dәyәrsizlәşmә zәrәrlәri çıxılmaqla ilkin dәyәr ilә uçotda qeyd edilir. Amortizasiya düz xәtt
metodundan istifadә etmәklә aktivlәrin faydalı istismar müddәtlәri üzrә tanınır. Hesablanmış faydalı
istismar müddәti vә amortizasiya metodu gәlәcәk dövrlәr üzrә uçota alınan tәxminlәrdәki hәr hansı
dәyişikliklәrin tәsiri nәzәrә alınmaqla hәr hesabat dövrünün sonunda tәhlil edilir.
Әmlak, avadanlıq vә qeyri-maddi aktivlәrin tanınmasının dayandırılması
Әmlak, avadanlıq vә qeyri-maddi aktivlәrin obyektlәri hesabdan silindikdә vә ya onların davamlı
istifadәsi artıq iqtisadi mәnfәәt gәtirmәdikdә, belә aktivlәrin tanınması dayandırılır. Әmlak vә
avadanlıq vәsaitlәrinin satılaraq hesabdan silinmәsi vә ya istismardan çıxarılmasından irәli gәlәn hәr
hansı gәlir vә ya zәrәrlәr belә aktivlәrin balans dәyәri ilә satışdan әldә olunmuş gәlirlәr arasında fәrq
kimi müәyyәn edilir vә mәcmu gәlirlәr haqqında hesabatda tanınır.
21
Maddi vә qeyri-maddi aktivlәrin dәyәrsizlәşmәsi
Qrup maddi vә qeyri-maddi aktivlәrin dәyәrsizlәşmә zәrәrinә mәruz qalıb-qalmadığını
müәyyәnlәşdirmәk üçün hәr hesabat dövrünün sonunda belә aktivlәrin balans dәyәrini tәhlil edir.
Dәyәrsizlәşmәnin baş verdiyinә dәlalәt edәn hәr hansı hallar mövcud olarsa, dәyәrsizlәşmә üzrә
zәrәrin (әgәr varsa) hәcmini müәyyәn etmәk üçün aktivin bәrpa dәyәri hesablanır. Aktivin fәrdi
hallarda bәrpa dәyәrini hesablamaq mümkün olmazsa, Qrup belә aktivin aid olduğu gәlir gәtirәn
aktivlәr qrupunun bәrpa dәyәrini müәyyәn edir. Aktivin yerlәşdirilmәsinә müvafiq vә ardıcıllığı
gözlәnilәn әsaslar müәyyәn edildiyi hallarda, korporativ aktivlәr dә fәrdi gәlir gәtirәn aktivlәr qrupunda
yerlәşdirilә bilәr, yaxud әks halda, müvafiq qaydada vә ardıcıllığı gözlәnilmәklә yerlәşdirilmә әsasları
müәyyәn edilmiş әn kiçik gәlir gәtirәn aktivlәr qrupunda yer alır.
Qeyri-müәyyәn istifadә müddәti olan vә istifadәyә hazır olmayan qeyri-maddi aktivlәr әn azı ildә bir
dәfә vә aktivin dәyәrsizlәşә bilәcәyinә dair göstәrici olduqda dәyәrsizlәşmә baxımından nәzәrdәn
keçirilir.
Bәrpa dәyәri әdalәtli dәyәrdәn satış vә istifadә dәyәrlәrini çıxıldıqdan sonra alınan daha yüksәk
mәblәğdir. İstismar dәyәrini qiymәtlәndirәrkәn tәxmin edilәn gәlәcәk dövrlәrin pul axınları pulun vaxt
üzrә dәyәrinin vә gәlәcәk pul axınları ilә bağlı tәxminlәrә düzәlişlәrin edilmәdiyi aktiv üçün sәciyyәvi
olan risklәrin hazırkı bazar qiymәtlәndirilmәsini özündә әks etdirәn vergiyә qәdәrki diskont
dәrәcәsindәn istifadә etmәklә cari dәyәrinә qәdәr diskontlaşdırılır.
Aktivin (yaxud gәlir gәtirәn aktivlәr qrupunun) bәrpa dәyәrinin onun balans dәyәrindәn az olduğu
hesablanarsa, belә aktivin (yaxud gәlir gәtirәn aktivlәr qrupunun) balans dәyәri bәrpa dәyәrinә kimi
azaldılır. Dәyәrsizlәşmә zәrәrinin yenidәnqiymәtlәndirmәdәn irәli gәlәn azalma kimi hesab edildiyi hal
olaraq, müvafiq aktiv uçotda yenidәn qiymәtlәndirilmiş dәyәrdә әks olunmazsa, belә zәrәr dәrhal
mәcmu gәlirlәr haqqında hesabatda tanınır.
Dәyәrsizlәşmә üzrә zәrәr sonradan әvәzlәşdirilәrsә, aktivin (yaxud gәlir gәtirәn aktivlәr qrupunun)
balans dәyәri hesablanmasına düzәliş verilmiş bәrpa dәyәrinә qәdәr artırılır, bu şәrtlә ki, artırılmış
belә balans dәyәri aktivin (yaxud gәlir gәtirәn aktivlәr qrupunun) dәyәrsizlәşmә zәrәrinin tanınmadığı
keçmiş illәrdә müәyyәn edilmiş balans dәyәrindәn artıq olmasın. Dәyәrsizlәşmә üzrә zәrәrin
әvәzlәşdirilmәsinin yenidәnqiymәtlәndirmәdәn irәli gәlәn artım kimi hesab edildiyi hal olaraq, müvafiq
aktiv yenidәn qiymәtlәndirilmiş dәyәrlә uçotda әks etdirilmәyәnә qәdәr belә zәrәrin әvәzlәşdirilmәsi
dәrhal mәcmu gәlirlәr haqqında hesabatda tanınır.
Sığorta әmәliyyatları
Sığorta müqavilәlәri – tәsniflәşdirmә
Qrup sığorta risklәrini ötürәn sığorta müqavilәlәri bağlayır. Sığorta müqavilәlәri ilә әhәmiyyәtli sığorta
risklәri ötürülür. Ümumi qayda olaraq, әhәmiyyәtli sığorta risklәri o risklәr hesab olunur ki, sığorta
hadisәsinin baş vermәsi nәticәsindә ehtimal olunan ödәnilәcәk mәblәğ, hәmin hadisәnin baş
vermәyәcәyi halda ödәnilәcәk mәblәğdәn әn az 10% çox olsun.
Sığorta haqları
Hesablanmış xalis sığorta haqları tәkrarsığortaçılara ötürülәn tәkrarsığorta haqları çıxılmaqla
hesablanmış ümumi sığorta haqlarını әks etdirir. Sığorta haqları sığorta müqavilәsinin bağlandığı
tarixdәn etibarәn uçotda әks etdirilir vә müvafiq sığorta polisinin müddәti әrzindә hissә-hissә gәlirә
yazılır. Qazanılmamış sığorta haqları ehtiyatı sığorta haqlarının sığorta polisinin qüvvәdә olduğu
dövrә aid hissәsini әks etdirir vә maliyyә vәziyyәti haqqında әlavә edilәn konsolidә edilmiş hesabata
öhdәlik kimi daxil edilir.
İddialar
Ümumi iddialar sığorta polislәrinin sahiblәrinә ödәnilmiş iddialardan, sığortalanmış şәxslә
müqavilәlәrdәn yaranan öhdәliklәrin qiymәtlәndirilmәsindә dәyişikliklәrdәn, habelә xilasetmә vә
subroqasiya üzrә ödәnişlәr çıxılmaqla, daxili vә xarici iddialarla bağlı әlavә xәrclәri әks etdirir.