Microsoft Word Azerbaycan arxeologiyasi doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
48 Şəkil 27. Əliköməktəpəsi yaşayış yerindəki tikinti qalıqlarının planı Yaşayış yerində bəzi sahələr əhənglə doldurularaq parıldayanadək cilalanmışdır. Keramika məmulatı bitki qarışığı olan gildən hazırlanmış,onların xarici səthi açıq sarı və qırmızı rənglə anqoblanmış, cilalanmışdır. Lakin cilasız və anqobsuz qablara da tez-tez rastlanır. Küpə tipli qabların bəziləri dairəvi, oval 49 ştrixlər və üçbucaqşəkilli basma naxışla bəzədilmişdir. Tünd qəhvəyi rəngli qablardan birinin ağzının kənarı yapma naxışla bəzədilmişdir. Şəkil 28. Мil düzünün boyalı keramikası (İlanlıtəpə) Çalağantəpə yaşayış yerində 315 kv.m sahədə qazıntı aparılmışdır. Мədəni təbəqənin qalınlığı 4,3 m-dir. Qazıntı zamanı aşkar olunan binalar dairəvi formalı olub bir sıra çiy kərpicdən tikilmişdir. Evlərin diametri 3 m-ə çatır. Onlardan bəzisinin diametri 5,5 m-dir. Binalardan biri (№ 26) arakəsmə divarla iki hissəyə bölünmüşdür. Arakəsmə divarda, evin bir hissəsini digəri ilə əlaqələndirən keçid qoyulmuşdur. Gil döşəmədə həsir, divarın içəri tərəfində isə iki dəfə ağardılmış suvaq qalıqlarına rastlanmışdır. 50 Şəkil 29. İlanlıtəpənin təsərrüfat keramikası Ağardılmış divarlar qırmızı boya ilə naxışlanmışdır. Bu naxışlardan yarımdairəvi və dairəvi işarələr qalmışdır. Ehtimal ki, bu binadan ziyarətgah kimi istifadə edilmişdir. Tədqiqat zamanı müxtəlif əmək alətləri, o cümlədən sümük toxa, obsidian və çaxmaq daşından hazırlanmış oraq dişləri, deşici və cilalayıcı alətlər aşkar olunmuşdur. Çalağantəpənin keramika məmulatı bitki qarışığı olan gildən hazırlanaraq qırmızı rəngdə bişirilmiş, cilalanmışdır. Qabların bir çoxu oyma ornamentlə naxışlanmış, tünd qırmızı boya ilə örtülmüşdür. Bəzi kasalar tünd qəhvəyi rənglə bir-birinin içərisinə çəkilmiş 51 Şəkil 30. Çalağantəpənin keramika məmulatı kvadratlarla naxışlanmışdır. Qablardan birinin boğazından gövdəsinə keçən hissəsi içəriyə doğru çıxıntılıdır. III Yarımtəpənin Ubeyd təbəqəsi üçün xarakterik olan bu elementə Leylatəpənin keramika məmulatı arasında da rastlanmışdır. Çalağantəpədən aşkar olunan uşaq qəbirlərinin skeletlərində oxra və həsir qalıqlarının olduğu müəyyən edilmişdir. Qəbirlərdən həmçinin daş, 52 sümük, firuzə və mis muncuqlar, sədəfdən hazırlanmış bəzəklər aşkar olunmuşdur. Şəkil 31. Kəbirli yaşayış yerinin boyalı keramikası Eneolit dövrünə aid keramika məmulatının bir qismi boyalıdır. Boyalı keramika nümunələrinin bəzisi qarışığı olmayan gildən keyfiyyətli hazırlanmışdır. Tədqiqatçılar bu tip keramikanın idxal malı olduğunu qeyd etmişlər. 53 Eneolit abidələrinin müəyyən qrupu Мuğanda, Cəlilabad şəhəri ətrafında, Мişarçay vadisində, digər bir qrupu isə Qurudərə vadisində qeydə alınmışdır. Bu abidələr üçün bitki qarışığı olan, açıq anqobla örtülmüş keramika, müxtəlif rəngli, təbəqəli çıxıntı-qulpları, yaxud dairəvi qulpları olan qablar, həmçinin ağzının kənarı profillənmiş küpələr xarakterikdir. Мuğanda daha geniş öyrənilmiş abidə Əliköməktəpəsidir. Yaşayış yeri Cəlilabad rayonunun Üçtəpə kəndi ətrafında, İncəçayın sağ sahilində yerləşir. Yaşayış yerinin mərkəzində 600 kv. m sahədə qazıntı aparılmışdır. Мədəni təbəqənin qalınlığı 5,1 m-dir. Qazıntı zamanı altı tikinti qatının olduğu müəyyən edilmişdir. Alt tikinti qatlarındakı divarlar bir sıra çiy kərpicdən inşa edilərək plyastrlarla möhkəmləndirilmişdir. Yaşayış yerinin üst tikinti qatlarındakı binalar dördkünc formalı olub bir, yaxud iki sıra çiy kərpiclə inşa edilmişdir. Təsərrüfat tikintiləri, yaxud yardımçı binalar evlərə birləşik olmuş və xüsusi keçid vasitəsilə əlaqələndirilmişdir. Yaşayış yerinin üçüncü tikinti qatında aşkar olunan dairəvi formalı qazma tipli binanın diametri 3 m-ə yaxın olmuşdur. Onun divarları əhənglə ağardılmış, qırmızı oxra ilə həndəsi ornamentlə naxışlanmışdır. Ornamental motivlər bitişik dairə, nalşəkilli naxış, paralel xətlər və nöqtələrdən ibarətdir. Bu binanın sitayiş məqsədi ilə inşa edildiyi ehtimal olunur. Yaşayış yerinin bütün tikinti qatlarında dulus kürələrinin qalıqlarına rastlanmışdır. Dulus kürələri iki yaruslu olmuş, yanma kamerası bişirmə kamerasından ayrılmışdır. Tədqiqat zamanı həmçinin Eneolit dövrünə aid oxra ilə boyanmış skelet qalıqları aşkar olunmuşdur. Мuğan düzünün keramikası gilində bitki qarışığının olması, açıq və tünd qırmızı rəngli anqoblu qabların forması və naxışlanmasına görə Мil- Qarabağ düzünün keramikasına bənzəyir. Lakin Мişarçay yaşayış yerlərində qabların bir qismi bitki qarışığı olan gildən, digər qismi isə qarışığı olmayan təmiz gildən hazırlanmışdır. Bu dövrün son mərhələsində daraqvari alətlə naxışlanmış keramika meydana çıxır. Мuğanın Eneolit keramikasında Erkən Tunc dövrü keramikasına keçidin əlamətləri də izlənmişdir. Bütün bunlar Мuğanın Eneolit abidələrini, Eneolit dövrünün son mərhələsinə aid etməyə imkan verir. Cənubi Azərbaycanda erkən əkinçilik məskənlərinin bir qismi Urmiya hövzəsində toplanmışdır. Araşdırmalar göstərir ki, Naxçıvanın Eneolit mədəniyyəti Urmiya regionunun abidələri ilə vahid kompleks təşkil etmişdir. Hər tərəfdən dağlarla əhatə olunan məhsuldar düzəngahlar və su qaynaqları bu ərazidə qədim əkinçi məskənlərinin salınmasına səbəb olmuşdur. Bu regionda yerləşən Göytəpə, Həsənli, Hacı Firuz, Dalmatəpə, Pijdəlitəpə və Yanıqtəpə yaşayış yerlərində müxtəlif illərdə tədqiqatlar aparılmışdır. Urmiya gölünün qərbində yerləşən Göytəpə yaşayış yerində mədəni təbəqənin ümumi qalınlığı 21,9 m-dir. Lakin yeraltı sular təbəqənin tam qazılmasına imkan verməmişdir. Ən aşağıda olan N təbəqəsi yaxşı öyrənilməmişdir. Bu təbəqədən yaxşı bişirilmiş, nazik divarlı və cilalı boz keramika aşkar olunmuşdur. Ondan üstdə yerləşən М təbəqəsində Eneolit Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|