Microsoft Word Azerbaycan dili haqqinda doc

---

 
1
 
 
 
 
 
 
 
AZƏRBAYCAN  D L   HAQQINDA 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
2
 
 
 
 
D L N VƏZ FƏLƏR  
1. Dil cəmiyyətdə ünsiyyət vasitəsidir. Bu 
dilin kommunikativ funksiyasıdır. 
2. Dil insanı əhatə edən əşya və hadisələrin adlarını 
bildirir. Bu dilin normativ funksiyasıdır.  
D   L VƏ D   L Ç   L   K 
D   L 
1. nsanlar arasında ünsiyyət vasitəsidir  
3.  nsan cəmiyyəti olmayan yerdə dil  
mövcud ola bilməz. 
5. Dil ancaq insana məxsusdur, 
heyvanlar yalnız münasibəti duya bilər. 
7. Dil mənsub olduğu xalqın həyatı ilə sıx 
bağlıdır. 
2. Dil müəyyən şəraitdə - insan cəmiyyətində 
yaranır və fəaliyyət göstərir 
4. Dilin yaranmasında insan orqanizminin şaquli 
vəziyyətdə olması mühüm rol oynamışdır. 
6. Dil təfəkkürlə bağlıdır. 
8. Hər hansı bir xalqın milli şüuru,  mədəni səviyyəsi 
inkişaf etdikcə, onun dili də inkişaf edir. 
3. Dil fikri ifadə edir 

---

 
3
 
 
 
 
Insanların səsin çatmadığı yerlərlə əlaqə saxlamaq ehtiyacından yazı yaranmışdır. Yazı səsli dilin norma 
ilə qavrayışını təmin edən işarələr sistemidir 
2. Yazının ikinci növü şəkli (piktoqrafik) yazıdır. Bu 
yazıda  nəzərdə  tutulan  əşyanın  şəkli  çəkilir. 
Piktoqrafik  yazıya  aid  nümunələr  də  bugünkü 
günümüzdə də var: qadın salonunun qarşısında qadın 
şə
kli,  zoomağazanın  qarşısında  heyvanların  şəkli  və 
s.  
3.  Piktoqrafik  yazıdan  sonra  fikri  (ideoqrafik) 
yazı ortaya çıxmışdır. Bu yazıda da fikir şəklin 
köməyi  ilə  çatdırılır.  Piktoqrafik  yazıda  şəkil 
birbaşa  əşyanın  özünü  bildirdiyi  halda, 
ideoqrafik  yazıda  şəkil  rəmzi  mənada  (ideya 
şə
klində)  işlənir:  günəş  şəkil-işıq  anlayışı 
bildirir. 
4.  Yazının  ən  son  və  müasir  növü  hərfi  (fonoqrafik) 
yazıdır.  Fonoqrafik  yazının  ilk  mərhələsi  heca  yazısı 
(sillabik yazı) olmuşdur. Bu yazıda bir neçə səs bir işarə 
ilə ifadə olunmuşdur. Əsl fonoqrafik  yazıda isə hər bir 
səs  bir  hərfi  ifadə  edir.  Hazırda  istifadə  etdiyimiz  latın 
qrafikalı  Azərbaycan  əlifbası  fonoqrafik  yazıya 
ə
saslanır.  
YAZI 
1. Yazının ilkin növü əşyaların köməyi ilə 
olmuşdir.  nsanlar uzaq yerlərə öz fikirlərini 
əş
yaların köməyi ilə çatdırmışlar. Buna görə də 
həmin yazı əşyavi yazı adlanır. 

---

 
4
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
D LÇ L Y N SAHƏLƏR  
Dilçilik eimi dilin qayda-qanunlarını, xüsusiyyətlərini, quruluşunu öyrənir. 
7. 
D
 i a
 l e
 k
 t o
 l o
 g
 i y
 a
 
6. 
 L
 ü
 ğ
 ə
 t 
ç i
 l i
 k
 
5. 
 E
 t i
 m
 o
 l o
 g
 i y
 a
 
4. 
 S
  i 
n t
 a
 k
 s 
i s
 
3. 
M
 o
 r
 f 
o l
 o
 g
 i y
 a
 
2. 
 L
 e
 k
 s 
i k
 o
 l o
 g
 i y
 a
 
1. 
 F
 o
 n
 e
 t i
 k
 a
 

---

 
5
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ET MOLOG YA 
Sözün mənşəyini, kökünü, nədən törəməsini öyrənən dilçilik sahəsinə etimologiya deyilir. 
1.  Dilimizdə  yaranma  tarixi  çox  qədim  olan 
elə    sözlər  var  ki,  indiki  şəklində  daşıdığı 
leksisk məna anlaşılmır, yəni kökün mənşəyi 
izah  edilə  bilmir.  Belə  halda  etimologiya 
elminə müraciət olunur.  
2.
  Sözün  kökünü  üzə  çıxarmaq,  onun  başqa  sözlərlə 
bağlılığını 
öyrənmək 
üçün 
aparılan 
dilçilik 
araşdırmasına etimoloji təhlil deyilir. 
3
. Etimoloji təhlillərdə nəticə həmişə  eyni  
    dəqiqliklə olmur. 
4.
 Ayrı-ayrı sözlərin etimologiyası haqqında bəzən  
     müxtəlif fikirlər olur.  
5.
 
Elmi əsaslara söykənən elmi etimologiya  
     var.
  
6.
  Xalqın  məntiqinə  əsaslanan  xalq  etimologiyası 
(yalançı,  uydurma etimologiya) da mövcuddur.  

---