Microsoft Word Azerbaycan dili haqqinda doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- D L N MORFOLOJ QURULU ŞU V Ə AH ƏNG QANUNU 1. Ahəng qanunu dilimizin morfoloji quruluşu ilə birbaşa bağlıdır. 3.
- N TQ M ƏD ƏN YY ƏT Nitq mədəniyyəti dilçiliyin praktik sahəsi olub, dildən ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə qaydalarını öyrənir. 1.
- N TQ M ƏD ƏN YY ƏT N N ƏSAS ŞƏRTL ƏR 1. Nitqin düzgünlüyü
- D L, N TQ V Ə N TQ F ƏAL YY ƏT 1.
14 D L N MORFOLOJ QURULUŞU VƏ AHƏNG QANUNU 1. Ahəng qanunu dilimizin morfoloji quruluşu ilə birbaşa bağlıdır. 3. Alınma sözlərə dilimizə məxsus hər hansı bir şəkilçi artırdıqda həmin şəkilçi söz kökündəki son hecanın ahənginə mütləq uyuşmalıdır: alimlər, dünyaya, vəfalı 5 . Köklə şəkilçi sözün morfoloji quruluşunu müəyyən edir. Ahəng qanunu isə köklə şəkilçi arasında amil rolunu oynayır. 2. Dilimizdəki milli sözlərdə ahəng qanunu, əsasən, gözlənilsə də, bir çox alınma sözlərdə pozulur: radio, dünya, vəfa 4 . Ahəng qanunu sözlə şəkilçi arasında daha möhkəm və dəyişməz olur. Azərbaycan-da nail-iyyət-lər-imiz 6. Ahəng qanunu fonetik hadisə olmaqla yanaşı, həm də morfoloji hadisədir. Məhz bu xüsusiyyətinə görə ahəng qanunu dilçilikdə morfonoloji (morfologiya, fonetika) hadisədir. 15 N TQ MƏDƏN YYƏT Nitq mədəniyyəti dilçiliyin praktik sahəsi olub, dildən ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə qaydalarını öyrənir. 1. N tq mədəniyyətinə yaxşı yiyələnmək üçün dilin fonetik, leksik, qrammatik qayda-qanunlarını bilmək və nitq zamanı əməl etmək lazımdır. 2. Nitq mədəniyyətində dilçiliyin nəzəri fikirləri əməli şəkildə həyata keçirilir. Buna görə də nitq mədəniyyəti dilçiliyin nəzəri yox, praktik sahəsidir. 3. Nitq mədəniyyətində ayrı-ayrı dil faktları və ya hadisələri yox, dilçiliyin qayda-qanunları sistemi öyrənilir (Nitq mədəniyyətinin konkret predmeti yoxdur). 4. Natiqliklə nitq mədəniyyəti eyni deyil. Natiqlik sənətdir. Ədəbi dilə yiyələnmək nitq mədəniyyətinə yiyələnməyin yoludur. GÖZƏL N TQ ÜÇÜN ŞƏRTLƏR 1. Dilin özünün ifadə imkanlarının genişliyi, yəni hər hansı bir fikri ifadə etmək imkanının olması. 2. Bu dildə danışanın yüksək hazırlığı, yəni dilin ifadə imkanlarından düzgün şəkildə istifadə etməsi. 16 N TQ MƏDƏN YYƏT N N ƏSAS ŞƏRTLƏR 1. Nitqin düzgünlüyü. Dilin fonetik, leksik və qrammatik qayda-qanunlarına ə məl etmək. 2. Nitqin dəqiqliyi. Fikrin ifadəsi üçün birbaşa tələb olunan sözün, ifadənin və ya cümlənin seçilməsi. 3. Nitqin ifadəliliyi. Üslub baxımından ən uğurlu bədii dil vahidinin işlədilməsi. D L, N TQ VƏ N TQ FƏAL YYƏT 1. Dil ünsiyyət vasitəsidir. Nitq ünsiyyət prosesidir. 2. Dil əsasdır. Nitq dildən törəmədir. 3. Dil tarixən azdəyişkəndir. Nitq çox dəyişkəndir . 4. Nitq fəaliyyəti nitqin ortaya çıxması üçün lazım olan ictimai, psixoloji və fizioloji proses- lərin toplusudur. 5. Dilin nitqə çevrilməsi çox mürəkkəb bir hadisədir: onun ictimai, psixoloji və fizioloji tərəfləri vardır. Nitq bunların qarşılıqlı əlaqəsi əsasında fəaliyyət göstərir. Dinləyib anlama, danışma, oxu və yazı formasında təzahür edir. 17 AZƏRBAYCAN ƏDƏB D L Ə dəbi dil – milli dilin müəyyən qayda-qanunlara tabe olan və xalqın nümunəvi ünsiyyətə xidmət edən nitq formasıdır. 1. Ədəbi dil xalq dilinin ciddi fonetik, leksik, morfoloji, sintaktik formaları əsasında fəaliyyət göstərən ən yüksək formasıdır. 2. Ədəbi dil xalq dilinin cilalanmış formasıdır. O, dialektdən fərqlənir. 3. Ədəbi dil bütün üslubların sistemidir. 4. Xalqımızin inkişafı, dünya mədəniyyətinə inteqrasiyası ilə bağlı elmi-kütləvi üslub formalaşıb. 5. Ədəbi dilin iki forması var: 1. Şifahi ədəbi dil 2. Yazılı ədəbi dil 18 I- Ş FAH ƏDƏB D L II- YAZILI ƏDƏB D L 5. R ad io , te le viz iy a d ilin in h es ab ın a d ah a d a g en iş lə nir . 4. N itq , ç ıx ış v ə m əru z əl ər şifa hi əd əb i d il n or m ala rıd ır . 3. O rfo ep ik n or m ala ra ta be o lu r. 2. Ə lif ba , y az ı y ara nm am ışd an q ab aq x alq y ara dıc ılı ğın ın d ili kim i i şl ən m işd ir. 1. S əsl ən ən ə d əb i d ild ir. 5. Q əze t v ə ju rn all arı n, elm i v ə p ub lis ist k ita bla rın , r ek la m la rın d a d ili y az ılı əd əb i dil n üm un əsi dir . 4. M əd ən i in ki şaf ın y ük s əlm əsi il ə d air əsi d ah a d a g en işl ən m işd ir. 3. lk n üm un əl əri dö vl ət s ən əd lə rin in , d öv lə t b a şçı la rın ın m ək tu bla rın ın v ə b əd ii əs ərl ərin dil i o lm u şd ur . 2. O rfo qr afi k n or m ala ra ta be o lu r . 1. Y az ıla n d ild ir. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|