Biblioqrafiya
605
Hamamlı (dəyişdirilmiş adı Spitak) rayonunun bir hissəsi
ilə birləşdiri-
lərək ayrıca Araqats rayonu da yaradılıb.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə
Abaran rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
Əsl adı
Dəyişdirilmiş adı
Dəyişdirilm
ə tarixi
Baş Abaran
Aparan
03.01.1935
Baş Abaran r-nu
Aparan r-nu
03.01.1935
Damcılı Mravyan
03.01.1935
Babakişi Bujakan
-
Böyük Camışlı Alagöz
04.01.1938
Səmadərviş Çknax 01.06.1940
Bazarcıq Arayi
15.07.1946
Hacı Xəlil Tsaxkahovit
15.07.1946
Gülablı Dzoraqlux
15.07.1946
Güllücə Vardenis
15.07.1946
Qarabulaq Yerncatap
15.07.1946
Məlikkənd Melikgyuğ 15.07.1946
Danagirməz Ovit
15.07.1946
Saçlı Noraşen 15.07.1946
Şirəkqala Vardenut
15.07.1946
Qəzənfər Araqats
10.09.1948
Qaranlıq Lusagyuğ 10.09.1948
Bəlxər
Şenavan 19.04.1950
Cəngi Vardablur
19.04.1950
İmirli Ttucur
19.04.1950
Qarakilsə Hartavan
19.04.1950
Təkəli Tsaxkaşen 19.04.1950
Axula
Berkarat
25.01.1978
Quruboğaz Ortacya
05.01.1978
Pəmbi Lernapar
25.01.1978
Karvansara Amre-taza
25.01.1978
Qondaxsaz Rya-taza
25.01.1978
Korbulaq
Şenkani 25.01.1978
Kürd Pəmbi Sipan 25.01.1978
Çobanmaz Avşen 25.01.1978
Carcaris Derek
25.01.1978
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri
606
Agin - Qərbi Azərbaycanın Şörəyel mahalı (Şirək-el) ərazisində
rayon.
1937-ci il dekabrın 31-nə qədər Agin, həmin tarixdən isə
Ani rayonu
adlandırılıb. Rayon mərkəzi şəhər tipli Molla Göyçə (03.01.1935-dən
Marlik) qəsəbəsidir.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə
Agin rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
Əsl adı
Dəyişdirilmiş adı
Dəyişdirilmə
tarixi
Boğazkəsən Dzorakap
03.01.1935
Bozdoğan Sarakap
03.01.1935
Molla
Göyçə Marlik
03.01.1935
Söyüdlü Sarnaxpyur 02.03.1940
Bəzirxana Dzitankov ...
Gəzərbad
İsahakyan 30.06.1945
Bəbirli Bartstraşen 03.02.1947
Buğdaşen Baqravan 03.02.1947
Daşqala Karaberd 03.02.1947
Çırpılı Nerkin
Crapi
03.02.1947
Qapılı Qusanagyuğ 03.02.1947
Geğaç Verin
Crapi
03.02.1947
Agin rayonu
Ani rayonu
12.10.1961
Mustuqlu Lançik
03.02.1947
Svanverdi Lusaxpyur 03.02.1947
Dovşanqışlaq
Şirakavan 19.04.1950
Qoşavəng Haykadzor 19.04.1950
Qayalı Noraber 03.02.1950
Allahverdi - Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respublikası)
Dağ Borçalısının Loru mahalı ərazisində rayon.
1930-cu il sentyabrın 9-da yaradılıb. 1969-cu il sentyabrın 19-na
qədər Allahverdi rayonu,həmin tarixdən etibarən isə
Tumanyan rayonu
adlanıb. Rayon mərkəzi Manas (1938-dən Allahverdi) şəhəridir. Rayon
mərkəzindən Tona (dəyişdirilmiş adı Debed) çayı axıb gedir. 1988-ci ilə
kimi Azərbaycan türklərinin yaşadıqları və həmin
il tərk etməyə məcbur
olduqları yaşayış yerləri:Böyük Ayrım,kiçik Ayrım,Yuxarı Ağtala,Aşağı
Biblioqrafiya
607
Ağtala, Manas, Mədən qəsəbəsi, Şamlıq, Pədin, Cilizə, Ağtala stansiya
qəsəbəsi.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə
Allahverdi rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
Əsl adı
Dəyişdirilmiş adı
Dəyişdirilmə tarixi
Manas Allahverdi ...
Hacıdur Tsaxkaşat 03.01.1935
Sədibağlı Çkalov
22.02.1939
Uzunlar Odzun
30.09.1967
Allahverdi r-nu Tumanyan r-nu
19.09.1969
Qaçağan Arevadzor 25.01.1978
Amasiya - Qərbi Azərbaycannın (indiki Ermənistan Respublkası)
Ağbaba mahalı ərazisində rayon.
1930-cu il sentyabrın 9-da yaradılıb.Ərazisi 608 kv.km-dir.Rayon
mərkəzi Amasiya şəhər tipli qəsəbəsidir.Ağbaba mahalının tərkibi kimi
indiki Amasiya rayonunun ərazisi də Şərqi Anadoluya aid olub.Sovet ha-
kimiyyəti dövrünə qədər bu ərazidə mövcud olan 40 kənddən cəmi üçün-
ün – Çələb, Bəndivan və İyli Qarakilsə kəndlərinin əhalisi ermənilər olub.
Bölgənin Ermənistana qatılması ilə razılaşmayan Sınıx, Mumuxan,
Qonçalı, Ördəkli, Seldağılan, Mustoğlu, Bağçalı və Söyüdlü kəndlərinin
əhalisi 1920-ci illərdə köçüb Türkiyəyə gediblər.
1988-ci ilə kimi azərbaycanlıların yaşadıqları və həmin
il tərk etməyə
məcbur olduqları yaşayış yerləri: Oxçuoğlu, Güllübulaq, Çaxmaq,
Mağaracıq, Qaraçanta, Daşkörpü, İbiş, Qonçalı, İlanlı, üzkənd, Qarana-
maz, Göllü, Təpəköy, Hozukənd, Qarabulaq, Amasiya.
Axta – Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respublikası) Dərə-
çiçək mahalı ərazisində rayon.
1930-cu il sentyabrın 30-da yaradılıb. 1959-cu il iyunun 30-na qədər
Axta rayonu, həmin tarixdən etibarən isə Hrazdan rayonu adlandırılıb.
Rayon mərkəzi Aşağı Axta şəhəridir.
Axta rayonu ərazisindən Zəngi çayı və onun qolu Böyükçay (dəyiş-
dirilmiş adı Marmarik) axıb gedir. Axta rayonunun aid olduğu Dərəçiçək
mahalının adı Aşağı Axtadan Şərqə doğru
uzanan meşənin içərisində,
Əlibəy dağının ətəyində yerləşən Dərəçiçək kəndinin adından götürülüb.
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri
608
Dərəçiçək mahalının Şimalından Böyük Qarakilsəyə qədər uzanan
Teş dağları Gürcüstan ağzına gedib çıxır.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə
Axta rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
Əsl adı
Dəyişdirilmiş adı
Dəyişdirilmə
tarixi
Dərəçiçək Tsaxkadzor ...
Ərzəkənd Arzakan
...
Paşakənd Marmarik 03.01.1935
Dədəqışlaq Axundov
04.05.1939
Tayçarıx Meğradzor 31.05.1946
Babakişi Haxavanadzor
15.07.1948
Misxana Ankavan 01.12.1949
Aşağı Axta
Hrazdan
30.06.1959
Axta rayonu
Hrazdan rayonu
30.06.1956
Yuxarı Axta
Lernanist
25.01.1978
Ağbaba mahalı
Ağbaba mahalı tarixən Şərqi Anadoluya aid olub. Bu torpaqlar Qars
vilayətinin tərkib hissəsi kimi, 1877-1878-ci illərdə Çar Rusiyası tərə-
findən işğal edilərək Tiflis quberniyasının Qars qəzasının Ağbaba nahiyəsi
şəklində Rusiyanın tərkibinə qatılıb. SSRİ dövründə 1930-cu ilə qədər
Gümrü qəzasının Ağbaba nahiyyəsi adlanmış, Ermənistan SSR rayon-
laşdırılan zaman burada Amasiya inzibati rayonu yaradılmışdır.
Ağbaba
mahalının bir hissəsi də Qızıl Qoç rayonu ərazisinə düşür. 1920-ci ildə
SSRİ-Türkiyə sərhədləri dəqiqləşdirilərkən Ağbaba mahalının Köhnə İbiş
və Bəzirkan kəndləri Türkiyə ərazisində qalmışdır. Mahal Keçid dağları,
Bazum, Şirək və Qızıl Qoç dağ silsilələri ilə əhatələnmişdir.
1914-1918-ci illərdə Qars vilayətində ermənilərin törətdikləri qırğın-
ların ən qaynar bölgəsindən olan Ağbaba nahiyəsinin əksər və Şörəyel
nahiyəsinin bir hissəsi 1921-ci il Qars müqaviləsinə əsasən Ermənistan
ərazisinə qatılmışdır.
30-cu illərdə Vedibasarın, Zəngibasarın, Qəmərli, Dərələyəzin, Ağ-
babanın və digər bölgələrin əlli mindən artıq türk əhalisi ailəliklə
Qazaxstan çöllərinə sürgün edilmişdilər.
Mikoyanın rejsissorluğu ilə keçirilən “təmizlənmə” prossesində Mos-
kvaya belə məlumat vermişdilər ki, Ermənistanda Araz və yuxarı Arpaçay