Biblioqrafiya
609
boylarında yaşayan azərbaycanlılar guya elliklə Türkiyəyə keçmək
fikrin-
dədirlər. Ona görə də həmin ilin payızında və 1938-ci ilin yazında
Vedibasar, Zəngibasar, Qəmərli, Eçmiədzin, Ağbaba rayonlarının Türkiyə
ilə həmsərhəd kəndlərində yaşayan on minlərlə azərbaycanlılar kütləvi
surətdə repressiyaya məruz qaldılar. Minlərlə ailə sürgün edildi.
Aşağı Axta
Aşağı Axta – Qərbi Azərbaycan (indiki Ermənistan Respublikası)
ərazisində yerləşən şəhər.
Aşağı Axta şəhəri Zəngi çayı sahilində yerləşən kiçik şəhərdir.
30.06.1959-cu il tarixindən adı dəyişdirilərək Hrazdan adlandırılıb. 1959-
cu ildən respublika tabeli şəhərdir.
Aşağı Qaranlıq – Qərbi Azərbaycanda (indiki Ermənistan
Respub-
likası) Göyçə mahalı ərazisində rayon.
1930-cu il sentyabrın 9-da yaradılıb. Rayon mərkəzi Aşağı Qaranlıq
(dəyişdirilmiş adı Martuni) rayonudur.
Bir tərəfdən Göyçə gölünə (dəyişdirilmiş adı Sevan) söykənən rayon
digər tərəflərdən Basarkeçər və Göyçə yaylaları ilə dövrələnmişdir.
Soylan rayonu ərazisində Arpaçayın üzərindəki Keçid su anbarından
başlanan Arpa-Göyçə kanalı Aşağı Qaranlıq rayonunun ərazisindən
keçərək rayonun Aşağı Alçalı kəndi yaxınlığında Göyçə gölünə tökülür.
1948-1951-ci illərdə Aşağı Qaranlıq rayonunun azərbaycanlı kənd-
lərinin demək olar ki,hamısı bütünlüklə boşaldılmışdır.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə
Aşağı Qaranlıq rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
Əsl adı
Dəyişdirilmiş adı
Dəyişdirilmə
tarixi
Avdalağalı Vavşen 03.01.1935
Vəliağalı Dzoragyuğ ...
Göl Liçik ...
Dəlikdaş Tsakkar ...
Aşağı Qaranlıq Martuni
...
Alqırıx Astxadzor 03.01.1935
Zolaxac Zolakor 03.01.1935
Kolagirən Tsovinar
03.01.1935
Yuxarı Adıyman Verin
Getaşen 07.12.1945
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri
610
Aşağı Adıyaman Nergin
Getaşen 07.12.1945
Aşağı Gözəldərə Vardenik
07.12.1945
Kəsikbaş Lernaker 07.12.1945
Adamxan Vardadzor 03.07.1968
Aşağı Alçalı Arstsvanist
27.09.1968
Qaranlıq Gehovit 03.07.1968
Barana - Qərbi Azərbaycanda (indiki Ermənistan Respublikası), Dağ
Borçalının Loru mahalında rayon.
1937-ci il 31 dekabrda yaradılıb. Mərkəzi Barana (İncəsu, dəyişdiril-
miş adı Noyemberyan) qəsəbəsidir.
1938-ci ildən Noyemberyan kəndi adlanmış,1971-ci
ildə qəsəbə
olmuşdur.1937-ci ildə rayonun inzibati mərkəzidir.
1988-ci ilə kimi Azərbaycan Türklərinin yaşamağa davam etdikləri
və həmin il tərk etməyə məcbur olduqları yaşayış məntəqələri:Ləmbəli,
Yuxarı Körpülü, Aşağı Körpülü, Ayrım qəsəbəsi.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə
Barana rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
Əsl adı
Dəyişdirilmiş adı
Dəyişdirilmə
tarixi
Ayrım qəsəbəsi Bdğavan ...
Əskipara Voskepar ...
Balakənd Dovex
...
Qurumsulu Dostlu
...
Barana Noyemberyan
04.01.1938
Ləmbəli Baqrataşen 18.06.1960
Kotgah
Şavarşavan 15.06.1964
Qalaça Berdavan 25.01.1978
Xoşkotan Vosgevan
25.01.1978
Aşağı Körpülü
Haxtanak
...
Yuxarı Körpülü
Verin
...
Basarkeçər – Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respublikası)
Göyçə mahalı ərazisində rayon.
1930-cu il sentyabrın 9-da yaradılıb.1969-cu il iyunun 11-nə kimi
Basarkeçər,həmin tarixdən sonra isə Vardenis rayonu adlandırılıb. Rayon
mərkəzi Basarkeçər (dəyişdirilmiş adı Vardenis) rayonudur.
Biblioqrafiya
611
Rayon ərazisində irili-xırdalı çoxlu dağ zirvələri
və Göyçə gölünə
tökülən çaylar var. Onlardan ən böyüyü Məzrə (dəyişdirilmş adı Masrik)
çayıdır.
1948-1951-ci illərdə rayon əhalisinin bir qismi Azərbaycan SSR-in
ərazisinə köçürülmüşdür. Təkcə Zod rayonundan 100 ailə Xanlar (indiki
Göygöl rayonu) rayonunda məskunlaşdırılmışdır. Bu vaxt Basarkeçərin 37
kəndində 30-u azərbaycanlı, 5-i erməni, 2-si isə qarışıq kəndlər idi.
1988-ci ilə kimi azərbaycanlıların yaşamağa davam etdikləri və hə-
min il tərk etməyə məcbur olduqları yaşayış məntəqələri: Qaraqoyunlu,
Hüseynquluağalı, Aşağı Şorca, Yuxarı Şorca, Daşkənd, Sarıyaqub, Qa-
yabaşı, Qoşabulaq, Zərzibil, Ağkilsə, Zod, Babacan, Pəmbək, Dərə, Şişq-
aya, Göysu. Bala Məzrə, Oğruca, Kəsəmən, İnəkdağı, Qanlı, Kərkibaş,
Subatan, Sultanəliqışlaq, Ağyoxuş, Sətənəxac, Yuxarı Zağalı, Çaxırlı,
Tüskülü,
Böyük Məzrə, Qızılvəng, Torfavan.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə
Basarkeçər rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
Əsl adı
Dəyişdirilmiş adı Dəyişdirilmə
tarixi
Ağkilsə Azat 03.01.1935
Zərzibil Zarkand
03.01.1935
Böyük Qaraqoyunlu Əzizli 03.01.1935
Qırxbulaq Akunk 03.01.1935
Sətənəxac Güney 03.01.1935
Hüseynqulağalı
Nərimanlı ...
Sultanəliqışlaq Canəhməd ...
Oğruca Qaraiman
...
Qızılvəng Çiçəkli 24.07.1940
Gödəkbulaq
Karçaxpyur
12.08.1946
Aşağı Zağalı Tsovak
12.08.1946
Qanlı Qamışlı 12.08.1946
Basarkeçər Vardenis 11.06.1969
Basarkeçər rayonu Vardenis r-nu
11.06.1969
Kərkibaş
Şəfəq 25.05.1967
Yarpızlı Lçavan 25.05.1967
Babacan Qızılkənd 25.01.1978
İnəkdağ Yenikənd 25.01.1978
Yuxarı Zağalı Axbradzor 25.01.1978
Kəsəmən Bahar 25.01.1978
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri
612
Tüskülü Lusakunk
25.01.1978
Çaxırlı Sovetakert
25.01.1978
Çiçəkli Makenis
25.01.1978
Böyük Qarakilsə - Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respub-
likası) Pəmbək mahalı ərazisində rayon.
1930-cu il sentyabrın 9-da yaradılıb. 1935-ci il yanvarın 3-nə qədər
Böyük
Qarakilsə rayonu, həmin tarixdən etibarən isə Kirovakan rayonu,
daha sonra Quqark rayonu adlandırılıb. Rayon mərkəziYaqublu (dəyiş-
dirilmiş adı Meğrut) qəsəbəsidir.
Böyük Qarakilsə rayonunun ərazisi Çar Rusiyası dövründə Gəncə
quberniyasının Qazax qəzasına daxil olub. Rayon ərazisini Pəmbək çayı
yarıb keçir.
1988-ci ilə qədər azərbaycanlıların yaşamaqda davam etdikləri və
həmin il tərk etməyə məcbur olduqları yaşayış məntəqələri: Hallavar,
Yuxarı kilsə, Mollaqışllaq, Xancığaz, Heydarlı, Aşağı kilsə, Vartana,
Yaqublu, Böyük Qarakilsə.
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin müxtəlif fərmanları ilə
Böyük Qarakilsə rayonu üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları:
Əsl adı
Dəyişdirilmiş adı
Dəyişdirilmə
tarixi
Böyük Qarakilsə Kirovakan 03.01.1935
Böyük Qarakilsə r-nu Kirovakan r-nu
03.01.1935
Bozigah Həmzəçimən ...
Dərəkənd Dozarakyuğ ...
Qamışqut Yeğəknut 03.01.1935
Hacıkənd Debed
03.01.1935
Xancığaz Gözəldərə 01.06.1940
Hacıqara Makaraşen 01.03.1946
Sarımsaxlı Karaberd
04.04.1946
Yaqublu Meğrut 01.04.1946
Şahəli Vahaqni
10.04.1947
Kolagirən Antaramut
10.09.1948
Buzovdal Bazum
25.01.1978
Kolagirən
qəsəbəsi Dzorakert
25.01.1978