Microsoft Word azerbaycanin tarixi abideleri 18 noyabr doc



Yüklə 4,54 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə158/158
tarix30.12.2017
ölçüsü4,54 Kb.
#18437
1   ...   150   151   152   153   154   155   156   157   158

Biblioqrafiya 
 
637
Çuxur Səd  əyaləti Qərbi Azərbaycanın tarixi adıdır. Bəzi 
mənbələrdə Çuxur Səəd kimi də yazılır. Mərkəzi İrəvan olan Çuxursəd 
vilayəti Azərbaycanın dörd əyalətindən biri olmuş  və  aşağıda qeyd 
olunan 8 inzibati hissəyə bölünmüşdür: 1. Naxçıvan- Arazın sol 
sahilində. 2. Maku- Arazın sağ sahilində (Çaldıran çölü də bura 
daxildir) 3. Zarozəbil- Göyçə gölünün cənubi-şərqi hissəsində Zərzəbil 
adlı  kənd. 4. Sədərək-  İrəvandan Naxçıvana gedən yolun yarısındakı 
Şərur nahiyəsində yerləşir. 5. Bayəzid - Türkiyə torpağında Ararat 
dağının cənubunda yerləşir. 6. Şadilu - Kürdəsillidir. Ararat dağının 
yaxınlığında yerləşir. 7.Əkrad-e Donboli- Türdilli yazıya malik bir ilin 
(ərazi vahidi) bir hissəsi olmasını ehtimal etmək olar. 8. Məğazbord- 
Arpçayın qərb tərəfində, İranın şimal qərbində son nöqtə hesab olunan 
“Əfi” xarabalığının yaxınlığındadır. 
Çəmbərək - Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respublikası) 
Göyçə mahalı ərazisində rayon. 
1937-ci il dekabrın 31-də yaradılıb. Həmin ilə qədər Dilican rayo-
nunun tərkibinə daxil olub.  Rayon mərkəzi Ağstafaçay çayının qolu 
olan Getik çayının sahilində yerləşən Qırmızıkənd (dəyişdirilmiş adı 
Mixaylovka, Krasnoselk) qəsəbəsidir  
Çəmbərək rayonunun ərazisində o vaxtlar cəmi iki erməni kəndi 
vardı: Çəmbərək və Qoturbulaq. SSRİ dövründə isə erməniləri bu yer-
lərə köçürməklə daha üç erməni kəndi yaradıldı: Yeni Başkənd
Martuni və Orconokidze. 
1938-ci ildə Azərbaycanın Gədəbəy rayonunun Köhnə Başkənd 
kəndi də yenicə rayon statusu almış Çəmbərək rayonuna tabe edildi. 
Çəmbərək rayonunun bir hissəsini də Qaraqoyunlu ərazisi təşkil 
edir. Əsas hissəsi Çəmbərək rayonunun tərkibinə daxil olan Qaraqoyun-
lu dərəsi Dilican dərəsi ilə Soyuqbulaq yaylasının arasında yerləşir. Çar 
Rusiyası dövründə buralar da Gəncə (Yelizavetpol) quberniyasının 
Qazax qəzasına daxil olub. 
Çəmbərək rayonu Murğuz və  Şahdağ silsilələri ilə  əhatə olunub. 
Adatəpə (h.2427m), Çaldaş (h.2743m), Qoşadağ (h.2901m) zirvələri də 
rayonun ərazisində yerləşir. 
1988-ci ilə  qədər azərbaycanlıların yaşamada davam etdikləri və 
həmin il tərk etməyə  məcbur olduqları yaşayış  məntəqələri: Çil, 
Ardanış,  Şorca, Toxluca, Gölkənd, Çaykənd,  Əmirxeyir, Bəryabad, 
Yanıqpəyə, Ağbulaq, Cıvıxlı, Qaraqaya, Qırmızıkənd və s. 
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri 
 
638 
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin müxtəlif fərmanları 
ilə rayon üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları: 
 
Əsl adı 
Dəyişdirilmiş  adı  
Dəyişdirilmə 
tarixi 
Qırmızıkənd Krasnoselk 
... 
Başkənd Ardzvaşen 25.01.1978 
Yanıqpəyə Meşəkənd 25.01.1978 
Qoturbulaq Ttucur 
... 
 
Üçkilsə - Qərbi Azərbaycan (indiki Ermənistan Respublikası) 
ərazisində rayon. Ağrı vadisi rayonu ərazisində rayon. 
1930-cu il sentyabrın 9-da yaradılıb. 1945-i il martın 12-nə qədər 
Vağarşapat rayonu, həmin tarixdən etibarən isə Eçmiədzin rayonu 
adlandırılıb. Rayon mərkəzi respublika tabeli Üçkilsə (dəyişdirilmiş adı 
Vağarşapat, Eçmiədzin) şəhəridir. Rayon mərkəzindən Abaran (Kasax) 
çayı, Güney Azərbaycanla sərhəddindən isə Araz çayı axır. 
1932-ci ilin inzibati bölgüsünə görə Üçkilsə rayonu ərazisində olan 
kəndlərdən 52-də  sırf azərbaycanlılar yaşayırdılar. Lakin Zəngibasar 
rayonunun tez-tez yaradılıb ləğv edilməsi Üçkilsə rayonu da ərazi 
dəyişikliyinə məruz qalıb. 
1905-ci ilin iyunun 3-də Abaran, Şörəyel, Pəmbək və Aleksandro-
pol erməniləri Eçmiədzin (Üçkilsə) qəzasının Üşü kəndinə hücum edir, 
iyunun 8-də müsəlmanlar kəndi tərk edirlər.   
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin müxtəlif fərmanları 
ilə rayon üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları: 
 
Əsl adı 
Dəyişdirilmiş  adı  
Dəyişdirilmə 
tarixi 
Üçkilsə Vağarşapat ... 
Vağarşapat Eçmiədzin 12.03.1945 
Aralıq Kolanlı Aralıq ... 
Aralıq Yuxarı Kolanlı 03.01.1935 
Hacıqara Haygeşat 03.01.1935 
Hacılar Mrqastyan 
03.01.1935 
Molla Dursun 
Şaumyan ... 
Körpəli Arşaluys 03.01.1935 


Biblioqrafiya 
 
639
Aşağı Türkmənli Lusakyuğ 03.01.1935 
Yuxarı Türkmənli Apaqa 
03.01.1935 
Yuxarı Əylənli Tsaxkunk 
04.04.1946 
Aşağı Əylənli Lenuqi 
04.04.1946 
Əlibəyli Atarbekyan 
04.04.1946 
Varmaziyar Arevşat 04.04.1946 
Qəmərli Metsamor 
15.07.1946 
Yuxarı Qarxun 
Crarat 
04.04.1946 
Aşağı Qarxun 
Araks 
15.07.1946 
Qarğabazar Haykaşen 25.05.1965 
Ağcaqala Tsaxqalanç 
25.01.1978 
Ayarlı Lernamerda 
25.01.1978 
Ayğırliç Aqnaliç 25.01.1978 
Aşağı Zeyvə Arataşen 25.01.1978 
Yuxarı Zeyvə Taronik 
25.01.1978 
Aşağı Xatınarx Qay 
25.01.1978 
Yuxarı Xatınarx Aknaşen 25.01.1978 
Qaraqoyun Ferik 
25.01.1978 
Muğan Hovdameç 
25.01.1978 
Samağar Geğakert 25.01.1978 
 
Üçkilsə (şəhər) 
Üçkilsə - Qərbi Azərbaycanda (indiki Ermənistan Respublikası) 
Ağrı vadisində (dəyişdirilmiş adı Ararat düzənliyi) yerləşən şəhər. 
 
İrəvan 
İrəvan - Qədim Azərbaycan torpağı. Bu gün Ermənistan Respub-
likasının paytaxtıdır. 
1936-cı ilə qədər İrəvan şəhəri müxtəlif mənbələrdə Ərvan, Ervan, 
Rəvan adlanmış  həmin tarixdən etibarən isə ermənilər tərəfindən ad 
dəyişdirilərək Yerevan adlandırılmışdır. 
1918-1920-ci illərdə bu qədim türk şəhəri erməni daşnak 
hökümətinin, 1920-ci ildən etibarən isə Ermənistan SSR-in paytaxtı 
olmuşdur. 
 
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri 
 
640 
Şörəyel mahalı - Qərbi Azərbaycan (indiki Ermənistan 
Respublikası)  ərazisində XX yüzilin sonlarına qədər  əhalisinin  əsas 
hissəsini Azərbaycan türklərinin təşkil etdiyi tarixi mahal. 
Şörəyel mahalının ərazisinin çox hissəsi hazırda Türkiyə ərazisin-
də yerləşir.  Əhalisi bütünlüklə Azərbaycan türklərindən ibarət olmuş-
dur. Mahalın Rusiya tərəfindən işğal olunmuş hissəsi Ermənistan SSR 
rayonlaşdırılarkən 3 inzibati rayona - Düzkənd, Agin və Ərtik rayonla-
rına bölünmüşdür. 
 
Şəmşəddin - (dəyişdirilmiş adı Berd) Qərbi Azərbaycanda (indiki 
Ermənistan Respublikası) Qazax-Şəmşəddil sultanlığı ərazisində rayon. 
1930-cu il sentyabrın 9 da yaradılıb. Rayon mərkəzi Tovuzqala 
(dəyişdirilmiş adı Berd) rayonudur. Şəmşəddin rayonunun ərazisi 824 
kv km-dir. Rayonu Çəmbərək rayonu tərəfdən Murğuz dağları  əhatə 
edir. 
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin müxtəlif fərmanları 
ilə rayon üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları: 
 
Əsl adı 
Dəyişdirilmiş adı 
Dəyişdirilmə 
tarixi 
Tovuzqala Berd 
... 
Vəligah Tsaxkavan  04.05.1939 
Qulalı Haygedzor 
04.05.1939 
Qırğı Ardzvaberd 
25.01.1978 
Haqqım Varaqavan  25.01.1978 
 
Ərikli (Sisyan) 
Ərikli kəndi-Qərbi Azərbaycanın Qarakilsə (Sisyan) rayonunda 
yerləşird 
 
Ərtik - Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respublikası) 
Şörəyel (Şirək+el) mahalı ərazisində rayon. 
1930-cu il,sentyabrın 9 da yaradılıb. Rayon mərkəzi respublika 
tabeli Ərtik şəhəridir.   
Alagöz dağının böyük bir hissəsi və ən hündür zirvəsi (h. 4095 m) 
Ərtik rayonu ərazisinə, digər hissələri isə Düzkənd rayonu və Talin 
rayonunun ərazisinə düşür. 


Biblioqrafiya 
 
641
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin müxtəlif fərmanları 
ilə rayon üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları: 
 
Əsl adı 
Dəyişdirilmiş  adı  Dəyişdirilmə 
tarixi 
Böyük Arixvəli Medz 
Mantaş 03.01.1935 
Kiçik Arıxvəli Pokr 
Mantaş 03.01.1935 
Haçakilsə Paros 03.01.1935 
Paros Nahabedavan 
30.01.1961 
Kaftarlı Panik 
01.06.1940 
İmirxan Getapi 
01.06.1940 
Qasıməli Pemzaşen 02.03.1940 
Mahmudcuq Nor 
Qaynk 
01.06.1940 
Məscidli Tufaşen 31.05.1946 
Armudlu Saralac 
31.05.1946 
Gözəldərə Gehadzor 
05.07.1946 
Gözəldərə Gehadir 
31.05.1946 
Qazançı Meğraşen 31.05.1946 
Qıpçaq Ariç 
31.05.1946 
Qırxdəyirman Xnaberd  15.07.1946 
Qulucan Spandaryan 
31.05.1946 
Səngürlü Hayrenyats 
31.05.1946 
Tomardaş Vardakar 
31.05.1946 
Gölqat Gehanist 
15.07.1946 
Kütniqışlaq Hovtaşen 15.07.1946 
Yekənlər Arevşat 15.07.1946 
Sarıbaş Haykasar 
15.07.1946 
Talıboğlu Lusakert 
15.07.1946 
Şirvancıq Lernakert 
15.07.1946 
Kiçik Pəri Anuşavan 07.05.1969 
 
Ərtik (şəhər) 
Ərtik - Qərbi Azərbaycanda (hazırda Ermənistan Respublikası) ən 
hündür dağ olan Alagöz dağının  Şimal-Qərb  ətəyində yerləşən  şəhər. 
1945-i ildən respublika tabeli şəhərdir. 
 
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri 
 
642 
Əştərək - Qərbi Azərbaycanda (indiki Ermənistan Respublikası) 
Karbi mahalı ərazisində yerləşən rayon. 
1930-cu il,sentyabrın 9 da yadadılıb. Rayon mərkəzi respublika 
tabeli Əştərək (dəyişdirilmiş adı Aştarak) şəhəridir. 
1948-1951-ci illərdə rayonun Talış, Təkiyyə, Uçan, Çadqıran, 
İnəkli, Tülnəbi və s. kəndlərinin əhalisi zorla Azərbaycana köçürülüb. 
Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin müxtəlif fərmanları 
ilə rayon üzrə dəyişdirilmiş tarixi yer adları: 
 
Əsl adı 
Dəyişdirilmiş adı 
Dəyişdirilmə 
tarixi 
Qızıldəmir Viskevaz 
03.01.1935 
İlançalan Artaşavan ... 
Ağsu Dzorap 
01.12.1949 
İnəkli Antarut 
01.12.1949 
Maqda Lernarot 
01.12.1949 
Çadqıran Bazmavan 
01.12.1949 
Bazmavan Nor 
Gexi 
10.02.1962 
Tulnəbi Saralanc 
04.04.1946 
Talış Aruç 
11.11.1970 
 
Əştərək (şəhər) 
Əştərək - Qərbi Azərbaycanda (indiki Ermənistan Respublikası) 
İrəvan şəhərindən Şimal-Qərbdə, Abaran (dəyişdirilmiş adı Kasax) çayı 
(Araz hövzəsi) sahilində yerləşən şəhər. 1963-cü ildən respublika tabeli 
şəhərdir. 


Biblioqrafiya 
 
643
 
Mündəricat  
Tərtibçidən............................................................................................ 3 
“Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri”  
adlı biblioqrafik göstəriciyə
 rəy ....................................................... 5 
Görkəmli şəxsiyyətlər tarixi və mədəniyyət abidələri haqqında ......... 8 
“Daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin bərpası, qorunması,  
tarix və mədəniyyət qoruqlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi və 
inkişafına dair 2014-2020-ci illər üzrə Dövlət Proqramı”nın 
təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası  
Prezidentinin Sərəncamı ....................................................................11 
 
Rəsmi materiallar ............................................................................... 12 
 
AZƏRBAYCANIN ARXEOLOJİ ABİDƏLƏRİ 
Kitablar ............................................................................................... 20 
Dövri mətbuatda, məcmuələrdə və kitablarda  
dərc edilmiş məqalələr 
Ümumi xarakterli məqalələr .............................................................. 45 
Bakı şəhəri və bakıətrafı rayonların arxeoloji abidələri...................... 66 
Qobustan abidələri ............................................................................. 73 
Naxçıvan Muxtar Respublikasının arxeoloji abidələri ...................... 83 
Şəki, Zaqatala, Balakən, Qax, Qəbələ və Oğuz rayonlarının  
arxeoloji abidələri .............................................................................. 96 
Qafqaz Albaniyasının paytaxtı – Qəbələdə aparılan  
arxeoloji tədqiqatlar ......................................................................... 100 
Aran rayonları (Ağcabədi, Ağdaş, Beyləqan, Bərdə, Şirvan,  
Göyçay, Hacıqabul, İmişli, Kürdəmir, Mingəçevir, Neftçala,  
Sabirabad, Salyan və Tərtər, Biləsuvar, Yevlax rayonlarının  
arxeoloji abidələri) ........................................................................... 105 
Mingəçevirdə aparılan arxeoloji tədqiqatlar .................................... 116 
Gəncə-Qazax zonası (Qazax, Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy,  
Göy-göl, Naftalan, Samux, Şəmkir, Tovuz rayonlarının arxeoloji 
abidələri) .......................................................................................... 120 
Cənub zonası (Lənkəran, Astara, Cəlilabad, Lerik, Masallı,  
Yardımlı rayonlarının arxeoloji abidələri) ....................................... 131 
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri 
 
644 
Qərb zonası (Quba, Xaçmaz, Dəvəçi, Qusar, Siyəzən  
rayonlarının arxeoloji abidələri )  ..................................................... 134 
ŞİRVAN ZONASI (Ağsu, İsmayıllı, Şamaxı, Qəbələ  
rayonlarının arxeoloji abidələri) ...................................................... 138 
Şamaxıda aparılan arxeoloji tədqiqatlar .......................................... 142 
Avtoreferat və dissertasiyalar  .......................................................... 149 
 
MEMARLIQ ABİDƏLƏRİ  VƏ TOPONİMLƏRK 
Kitablar. Ümumi xarakterli ədəbiyyat ............................................. 158 
Kitablarda və dövri mətbuatda dərc olunan ümumi  
xarakterli materiallar ........................................................................ 179 
Bakı şəhəri və bakıətrafı rayonların tarixi memarlıq  
abidələri və toponimləri.  
Kitablar
..................................................................................... 206
 
Dövri mətbuatda ............................................................................... 213 
Bakıətrafi kənd və qəsəbələrin tarixi abidələri və  
toponimləri ...................................................................................... 243 
Naxçıvan Muxtar Respublikasının memarlıq abidələri  
və toponimləri.  
Kitablar ............................................................................................. 257 
Dövri mətbuatda .............................................................................. 263 
Şimal bölgəsi (Şəki, Baləkən, Qax, Qəbələ, Oğuz  
rayonlarının memarlıq abidələri və toponimləri) 
Kitablar ............................................................................................. 281 
Dövri mətbuat materialları ............................................................... 284 
Şəki şəhərinin memarlıq abidələri və toponimləri ........................... 288 
Aran zonası (Ağcabədi, Ağdaş, Beyləqan, Bərdə,  
Biləsuvar, Şirvan, Göyçay, Hacıqabul, İmişli,  
Kürdəmir, Neftçala, Sabirabad, Salyan, Ucar, Yevlax və Zərdab 
rayonlarının memarlıq abidələri və toponimləri) 
Kitablar ............................................................................................. 294 
Dövri mətbuat materialları ............................................................... 300 
Gəncə-Qazax zonası (Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy,  
Göy-Göl, Naftalan, Samux, Şəmkir, Tovuz rayonlarınınmemarlıq 
abidələri və toponimləri) 
Kitablar ............................................................................................. 309 
Dövri mətbuat materialları ............................................................... 314 
Gəncə şəhərinin memarlıq abidələri və toponimləri ........................ 321 


Biblioqrafiya 
645
Cənub zonası (Lənkəran, Astara, Cəlilabad, Lerik, Masallı,  
Yardımlı rayonlarının memarlıq abidələri və toponimləri) 
Kitablar   ........................................................................................... 327 
Dövri mətbuat materialları................................................................ 330 
Qərb zonası (Quba, Qusar, Şabran, Siyəzən, Xızı rayonlarının  
memarlıq abidələri və toponimləri) 
Kitablar ............................................................................................ 335 
Dövri mətbuat materialları ............................................................... 337 
Dağlıq Şirvan bölgəsi (Ağsu, İsmayıllı, Şamaxı rayonlarının  
memarlıq abidələri və toponimləri) 
Kitablar ............................................................................................ 342 
Dövri mətbuat materialları ............................................................... 344 
Avtoreferatlar və dissertasiyalar ...................................................... 353 
DAĞLIQ  QARABAĞ: İşğal altında olan ərazilərimizin arxeoloji, 
memarlıq, epiqrafik abidələri və toponimləri 
Kitablar ............................................................................................ 358 
Dövri mətbuat materialları  
Ümumi məsələlər  ............................................................................ 385 
Ağdam rayonu  ................................................................................. 407 
Xocalı rayonu  .................................................................................. 411 
Şuşa rayonu  ..................................................................................... 414 
Laçın rayonu..................................................................................... 421 
Xocavənd (keçmiş Martuni) rayonu  ................................................ 424 
Dünya əhəmiyyətli arxeoloji abidə - Azıx mağarası ....................... 425 
Kəlbəcər rayonu ............................................................................... 429 
Cəbrayıl rayonu  ............................................................................... 432 
Əsrlərin tarixi abidəsi – Xudafərin körpüləri ................................... 435 
Füzuli rayonu ................................................................................... 438 
Qubadlı rayonu  ................................................................................ 443 
Zəngilan rayonu ............................................................................... 446 
Avtoreferat və dissertasiyalar  .......................................................... 449 
Qarabağın tarixinə aid Azərbaycan arxivlərində  
saxlanılan əlyazmalar ...................................................................... 450 
QƏRBİ AZƏRBAYCANIN tarixi abidələri və toponimləri 
Kitablar ............................................................................................ 454 
Kitablarda və dövri mətbuatda dərc olunan materiallar ................... 468 
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri 
646 
EPİQRAFİK ABİDƏLƏR 
Kitablar ............................................................................................ 494 
Dövri mətbuat materialları ............................................................... 496 
KÖMƏKÇİ GÖSTƏRİCİLƏR 
Müəlliflərin əlifba göstəricisi .......................................................... 507 
Sərlövhələrin əlifba göstəricisi ........................................................ 551 


Biblioqrafiya 
 
647
 
 
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri 
 
Biblioqrafiya 
 
 
 
 
Nəşriyyat redaktoru:  
Mehriban Cəfərova 
 
 
 
 
 
 
Sifariş № 37 
Çapa imzalanmışdır: 05.12.2016 
Tirajı: 300 
Pulsuz 
Azərbaycanın tarixi abidələri və toponimləri 
 
648 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Дизайнер:                         Мятанят Ялигызы 
 
 
 
 
«Zərdabi-Nəşr» MMC Nəşriyyat Poliqrafiya müəssisəsi 
Formatı 60x90 1/16. Həcmi 40,5 ç.v.Sifariş № 34. 
  iş  (012) 498-79-62, mob. (050; 070) 344 76 01 
e-mail: zerdabi_em@mail.ru 
 
 

Yüklə 4,54 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   150   151   152   153   154   155   156   157   158




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə