24
almağa çalışmışdır. Ona görə də onun oxucusu ilə
poetik söhbəti quru və ritorik təsvir oyatmır.
Firudinin şeirləri həyatdan, öz şəxsi taleyindən,
subyektiv düşüncə aləmindən qidalanır. Onun seçdiyi
mövzu poetik predmeti müfəssəl bədii duyğu və
düşüncələri ifadə etmək vasitəsidir. Firudinin
qələmindən çıxan şeirlər üçün səciyyəvi cəhət odur ki,
orada təsvir obyekti son dərəcə aydın və emosional
cizgilərlə özünü biruzə verir. Şeir də bədii qayə
müəllifin şəxsi qayğıları ilə bağlıdır. Bu da təsadüfi
deyil. Dünya poeziya tarixi göstərir ki, əsl şeirin
mayası dərddir, sitəmdir, ahu nalədir. Şeir dərdin
dilidir, göz yaşlarının sözə çevrilmiş formasıdır. Seyid
Əzim Şirvaninin əsərlərində belə bir məlumat
fikrimizin təsdiqi üçün olduqca maraqlıdır.
S.Ə.Şirvani yazır: “Möminlərin əmiri Hüseyn ibn- Əli
(ona salam olsun) dedi ki, atam bir dəfə məsciddə
ikən şam əhlindən bir kişi ayağa qalxıb xəbər aldı.
-
Ey Əli, səndən sual edirəm ki, dünyada
ilk şeiri kim demişdir?
Atam dedi:
-
Adəm peyğəmbər
O kişi xəbər aldı:
-
O, şeiri nə vaxt və nə münasibətlə
demişdir?
Cavab verdi ki, yerə endiyi və Qabil Habili
öldürdüyü zaman Adəm əleyhissəlam demişdir:
Tamam yerlər və onun üzərində olanlar
təğyirə uğradı.
25
Küreyi - ərzin üzü qəbahət tozuna bulaşdı.
Hər şeyin rəngi və dadı dəyişdi.
Hər bir məlahətli sifətin şadlığı azaldı
Yaxud dahi Nizami Gəncəvinin müasiri
Şəhid Bəlxi demişdir: “Əgər qəmin də ocaq kimi
tüstüsü olsaydı, bütün dünyanı tüstü – duman
bürüyərdi”.
Firudin öz kövrək duyğularını, öz ürəyinin
səsini qələmə almışdır. Onun hər kəlməsində biz onun
qəlb çırpıntılarını, ürək döyüntülərinin səsini eşidirik.
Onun yaşadığı hisslərin təbiiliyi misralara hopmuşdur.
Buna görə də bədii mətləb olduqca səmimi və təsirli
çıxmışdır. O, ürəkdə qubar edən dərdlərini, könül
yanğılarını bədii lövhələrə çevirə bilmişdir. Ona görə
də möhnətli duyğular aləmi, qəhər və sarsıntıları
okean qəlbinə asanlıqla sirayət edir. Övlad dağından
doğan ah – nalənin sözdə əks – sədası varlığımızı
göynədir, duyğularımızı tarıma çəkir. Müəllifin
“Geydirdin atana vay libasını” şeiri fikrimizə əyani
misaldır:
Görmədin Kəmalə, görmədin qızım,
Nəcəfin, Orxanın toy libasını.
Ay mənim baharım, ay mənim yazım,
Geydirdin atana vay libasını.
Təbiət yas tutdu, göylər ağladı,
Günəşdə buluddan qara bağladı.
Atanın fəryadı sinə dağladı,
Dəyişdi göydəki ay libasını.
26
Düçar olduğu sitəm, əbədi ayrılıqdan doğan
hicranlı misralar ona görə səmimi və təsirli üsyanlar
fəryadıdır. Ata fəryadı hər kəlmədə, hər misrada
təzələnir, poetik ovqat kövrək intonasiya üzərində
köklənir, sinə dağından doğan iztirablar müəllifin
ürəyindən həzin bir sızıltı kimi keçir. Kədərli, hüznlü
notların kövrək çalarlarını Firudin özünün
həyəcanlarını olduqca təbii şəkildə söz hıçqırtıları ilə
biruzə verir. Onun narahat, nisgilli və qayğılarla dolu
qəlbi şeirdən – şeirə bulud kimi dolub – boşalır.
Dəhşətlərin tuğyan etdiyi könlündən qopan misraların
ahəngində daxili sızıltıları, gizli hönkürtüləri eşidilir
və bu poetik ovqat dərin emosiya – həyəcan oyadır.
Bu baxımdan “Bəs mənim Kəmaləm niyə boylanmır”
şeiri diqqət çəkəndir:
Yazdı çəmən gülür dərə dağ gülür,
Onların sirrini İlahi bilir.
Yaralı qəlbimi yaralar dəlir,
Bəs mənim Kəmaləm niyə boylanmır?
Allah yaratdığı hikmətə bir bax,
Dağlar qoynundakı nemətə bir bax.
Hər canlı boylanır qismətə bir bax,
Bəs mənim Kəmaləm niyə boylanmır?
Firudinin elegiyalarının poetik rişəsi
intəhasız övlad sevgisindən, ən müqəddəs insani
duyğulardan pərvəriş tapmışdır. Zəngin həyat
duyğuları, məhrəmlik, narahat bir qəlbin pıçıltısı, qəm
qarışıq canlı insan taleyi ilə bağlı zərif giley – güzar,
27
tüstüsüz bir can yanğısı müəllifin qəlbinə işıq
tutmuşdur. Ah – nalə, göz yaşları, daxili təlatüm
Firudinin bədii sözündə ruhani, romantik və
sentimental məna ilə müşaiyət olunur. Dərd qat – qat
açıldıqca söz – sözü çəkir. Xatirələr, təəsüratlar bir –
birini əvəz etdikcə misraların sehrinə düşüb müəllifin
dərdinə şərik çıxırsan. O dərdin ki, heç bir dərmanı,
heç bir təskinliyi yoxdur. Onun şeirlərinin
mayasındakı nisgil, od, yanğı, ürək ağrısı olduqca
qabarıq ifadə olunur, sətirlərə hopmuş yanıqlı nidalar
könüllərə şirayət edir. Firudin bütün təsvir detallarını
bədii boyalarla mənalandıraraq onu öz taleyi ilə
bağlamaqla övlad faciəsinin dəhşətlərini və
dözülməzliyini əks etdirə bilir.
Qəm dünyası sözə çevrilib şeir qəliblərində
qəlblərə tez yol tapır. Şeirin hiss aşılayan emosional
imkanlarından istifadə etməklə Firudin özünəməxsus
şəkildə övlad sevgisini və ağır fəlakətdən doğru
faciənin dözülməzliyini bir poetik məcrada
harmonikləşdirir. Sözü ürək ağrılarının, dərdin
ifadəsinə yönəltmək, şəxsi duyğularının adı məişət
ifadələri ilə sadə formada, da söyləmək, həm də dərin,
təsirli demək müəllifin bayatılarında bütün
təfərrüatları ilə görünür. Firudinin bədii sözünün təsəri
ondadır ki, onun əsasında şəxsi həyatının gerçəklikləri
durur. Buradakı hər bir kəlmə sanki adi lüğət vahidi
deyil, müəllifin kədər yükünün daşıyıcısıdır, əbədi
ayrılıq dəhşətləri üzərində motivləşmiş sözlərdir.
Şairin poetik özünüifadəsindəki orijinallıq onun
Dostları ilə paylaş: |