Microsoft Word Az?r Tarixi Cavablar az doc



Yüklə 0,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə21/26
tarix08.03.2018
ölçüsü0,64 Mb.
#31002
növüYazı
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26

   

Sərab  xanlığının  əsası  Şəqaqi  tayfasının  başçısı  Əli  xan  (1747-1786) 

tərəfindən  qoyulmuşdur.  Kərim  xan  Zəndin  dövründə  nominal  asılı  şəkildə  idarə 

olunsada, xanlıq sonradan müstəqilliyə qovuşmuşdur.    

 

Astarabadda,  sonra  isə  Mazandaranda  Qacar  tayfasından  olan  Məmməd 



Həsən xan hakimiyyətdə olmuşdur. Sonra o, Təbrizi də tutmuş, oğlu Ağa Məmməd 

xanı buraya hakim təyin etmişdir.             

       Kərim  xan  Zəndin  ölümündən  sonra  (1779),  XVIII  əsrin  80  -  ci  illərində 

randa  hakimiyyəti  ələ  keçirən  Ağa  Məhəmməd  xan  Qacar    bütün  Ön  Qafqazın 

işğalını  planlaşdırırdı.Əvvəlcə  Azərbaycan  və  Dağıstan  feodallarına    xəbərdarlıq 

edərək    tabe  olmalarını  tələb  etdi  və  rədd  cavabı  aldı.  Bu  səbəbdən  Ağa 

Məhəmməd xan Qacar 1795-ci ildə Qafqaza yürüşə başladı və  rəvandan keçərək 

Qarabağa  soxuldu.  Şuşa  qalası  mühasirəyə  alındı.  Şuşanın  33  günlük 

mühasirəsindən  sonra  uğursuzluğa  düçar olan  Ağa  Məhəmməd  xan  Qacar  Tiflisə 

dorğu  istiqamət  götürdü.  Azərbaycan  xanları  (Quba,  Qarabağ,  Talış)  Qacardan 

qorunmaq  məqsədilə  Rusiyadan  yardım  istədilər.  1796  -  cı  ildə  rus  qoşunu 

Azərbaycana  daxil  olduğu  zaman  (general  Valeriyan  Zubovun  başçılığı  ilə)  Ağa 

Məhəmməd  xan  Qacar  rana  geri  çəkildi.  Ağa  Məhəmməd  xan  Qacarın 

Azərbaycana  növbəti  səfəri  1797-ci  ilə  təsadüf  edir.  1796-cı  ildə  rus  çariçası  II 

Ekaterinanın  qəflətən  ölümündən  sonra  taxta  çıxan  oğlu  Pavel  Rus  qoşunlarını 

Qafqazdan  geri  çağırdı.  Bu  fakt  1796-cı  ildə  randa  şah  taxtına  keçən  Ağa 

Məhəmməd  şah  Qacara  Azərbaycana  yeni  səfəri  üçün  münbit  şərait  yaratdı. 

Ə

vvəlcə Şuşa üzərinə hücüm edərək qələbə qazandı.  Lakin 1797-ci il iyulun 4-də 



Ağa Məhəmməd şah Qacarın  qəfildən  öldürülməsi Qarabağ, Bakı , Gəncə,  rəvan 

və s. xanlıqlarının azad olmasına şərait yaratdı. 

 

39.Азярбайжанын Русийа тяряфиндян ишьалынын башланмасы. 



1801-жи  ил  сентйабрын  12-  дя  Шярги  Эцржцстанын  Русийайа бирляшдирилмяси 

щаггында чар манифести елан олунду (Kartei-Kaxetiya çarlığı ləğv edildi). Шярги 

Эцржцстандан асылы олдугларындан Газах вя Шямшяддил султанлыглары да(vaxtilə 

Nadir şah bu torpaqları Kartei-Kaxetiya çarlığına vermişdi) Русийайа бирляшдирилди. 

Бунунла  да  əslində Азярбайжанын Русийа тяряфиндян ишьалына башланылды. 1803-

1804-cü illərdə isə Gürcüstanın Merqeli, Quriya və  meretiya ərazisi də Rusiyaya 

qatıldı.    Русийанын  илк  вахтлар  ханлары  мцхтялиф  йолларла  юз  щимайясиня  алmаг  

жящдляри  баш  тутмадыгда  Гафгазда  рус  гошунларынын  баш  команданы  эенерал 

Сисианов Азярбайжаны ишьал етмяк цчцн щярби ямялиййат planı işləyib hazırladı. 

Gürcü  əsilli  Pavel  Dmitrieviç  Sisianov  (Çiçişvili)  1802-ci  ilin  sentyabrinda 

Qafqazın ali baş komandanı, Həştərxan general-qubernatoru və Gürcüstan hakimi 

təyin  olunmuşdu.  1803-жц  илин  martында  рус  гошунлары  Алазан  (Ганыг)  чайы 




сащилиндя  вя  Балакян  йахынлыьында  yerli  Чар-Балакян  щярби  щиссялярини 

мяьлубиййятя  уьрадараг  Балакяни  talan  етдиляр.  Чар  жамааты  ися  мцгавимят 

эюстярмядян  martın  29-da  тяслим  олмаьа  мяжбур  олдулар.  Жар-Балакян 

жамааты юз нцмайяндялярини 1803-жц ил апрелин 12-дя Тифлися эюндяряряк щяр ил 

220  пуд  ипяк  вермякля  вя  рус  гошунларынын  орада  йерляшдирилмяси  шярти  ил 

мцгавиля  баьладылар.  Русийа  щюкумяти  ися  Жар-Балакянин  дахили  ишляриня 

гарышмамаг  ющтялийини  эютцрдц.  Лакин  чох  кечмдян  жар  жамааты  азадлыг 

мцбаризясиня галхдылар.1803-cü ilin oktyabrında dağıstanlıların yardımı ilə Carda 

üsyan  qalxdı.  Buna  görə  də  1804-жц  илин  йанвар  айында  рус  гошунлары 

Закаталайа  сохулараг  онлары  мяьлуб  етди.  Lakin,  bу  дюйцшдя  рус  qoşunlarına 

başçılıq edən эенерал Гулйаков dərədə pusquya düşdü və юлдцрцлдц. 

Жар-Балакянин  ишьалындан  сонра  эенерал  Сисианов  Эянжя  ханлыьыны  яля 

кечирмяк  мягсяди  иля  Жавад  хана  Русийа  щимайясини  гябул  етмяк  цчцн 

тяклифляр  məktublarla  эюндярди  (məktublar:23/02-1803;  29/XI-1803;  9,11,26, 

29/XII-1803).    Жавад  хан  онун  истилачылыг  тяклифлярини  рядд  етди.  Жавад  ханын 

дюврцндя  Газах,  Шямкир,  Шямшяддил  вя  ятраф  яразиляр  Эянжя  ханлыьына  дахил 

едилмишди.  Гарабаь  ханлыьы  иля  мцнасибятляр  сящмана  салынса  да  Эцржцстан 

Русийанын  щимайясиня  кечяркян  Шямшяддиля  эюря  чар  Эеорги  иля  Жавад  хан 

арасында ихтилаф йаранмышды. 

1803-жц  илин  феврал-декабр  айлары  мцдятиндя  Сисиановун  Жавад  хана 

мцражиятляри  щеч  бир  нятижя  вермяди.  1803-жц  илин  декабрында  Сисианов  Жавад 

хана тяслим олмаг щаггында ултиматум эюндярди. Сисиановун бу тякифи дя рядд 

едилдикдян  сонра  ilk  döyüşlər  Gəncə  yaxınlığındakı  Quruqobu  adlı  yerdə  baş 

verdi.  Sisanovun  6 batalyonluq piyada, 11 top, 3 eskadron,  2 kazak  yüzlüyündən 

ibarət nizami ordusu Gəncəni mühasirəyə aldı. 1804-cü il yanvarın 2-dən 3-ə keçən 

gecə,  müsəlmanların  müqəddəs  Ramazan  ayının  başa  çatması  ilə  qeyd  olunan 

bayram gecəsi ruslar iki dəstə ilə Gəncəyə hücum etdilər. General Portnyagin Tiflis 

darvazaları,  general  Karyagin    isə  Qarabağ  darvazaları  önundən  Gəncə  qalasına 

soxuldular.  Gəncə  xanı  Cavad  xan  və  oğlu  Hüseynqulu  ağa  döyüşdə 

qəhrəmancasına  həlak  oldular.  Ciddi  müqavimətə  baxmayaraq  Qala  alındı  və 




dağıdıldı.  Döyüşdə  gəncəlilərdən  250  няфяр  щялак  олду,  500  няфяр  ясир  алынды. 

Шящяр чар гошунлары тяряфиндян ишьал олунараг инзибати идаряйя чеврилди. Эянжя 

шящяринин  ады  dəyişdirilərək  Ы  Александрын  арвадынын  шяряфиня  Йелизаветпол 

адландырылды.  Çox  təəssüf  ki,  Azərbaycanın  başqa  xanları  gğzləmə  mövqeyi 

tutdular. Kömək etmədilər. 

  Эянжянин  тутулмасы  рус  гошунунун  Азярбайжанын  ичяриляриня  доьру 

ирялилямясини  асанлашдырды.  Çünki,  artıq  ruslar  Azərbaycanın  özündə  dayaq 

yaratdılar.  Эянжя  ханлыьындан  асылы  олан  Самух  щакими  Ширин  бяй  щяр  ил  1000 

червон хяраж вермякля Русийанын щакимиййяти алтына кечмяси щаггында ющдялик 

эютцрдц. 

 

 

 



40. Биринжи Русийа – Иран мцщарибясиnin başlanması. Гарабаь вя Шяки 

ханлыгларынын Русийайа табе едилмяси 

ХЫХ  ясрин  яввялляриндя  рус  гошунларынын  Гафгазда  щярби  ямялиййатлары 

Тцркийя вя Иранла йанашы, Инэилтяря вя Франсаны да наращат едирди. Бу Авропа 

дювлятляри  Тцркийя  вя  Ираны  мцщарибяйя  тящрик  едяряк  руслары  Гафгаздан 

чыхармаг  истяйирдиляр.  Car-Balakənin  və  Gəncə  xanlığının  Rusiya  tərəfindən 

işğalı  ranı  ciddi narahat  etdi.  Qafqazın  tutulması  ranın sərhədlərini qorxu  altına 

alırdı.  Buna  görə  də  Иран  Русийайа  юз  гошунларынын  Гафгаздан  чыхармаг 

тялябини  верди.  Рядд  жавабы  алдыгда  1804-жц  илин  ийунун  10-да  Rusiyaya 

мцщарибя  елан  етди.  Cənubi  Qafqaz  uğrunda  Rusiya  ilə  ran  arasında  müharibə 

başlandı.    Iran  taxtının  vəliəhdi  Abbas  Mirzənin  komandanlığı  altında  50  minlik 

rəvan  xanlığı  istiqamətində  hərbi  əməliyyata  başladı.  Иряван  галасыны  яля 

кечирмяк уьрунда дюйцшдя Сисиановун гошунлары мяьлуб олду. Иран гошунлары 

ися иткийя мяруз галдыгларындан ирялиляйя билмядиляр. 

1805-жи  илдя  Эянжя  йахынлыьында  йерляшян  Сисианов  Гарабаь  ханы 

Ибращимхялил  хандан  mövqeyini  bildirməyi,  əslində  isə  Русийанын  щимайясиня 

кечмясини  тяляб  етди.  1805-жи  ил  майын  14-дя  Сисиановла  Ибращимхялил  хан 

арасында  Кцрякчай  мüгавиляси  баьланды.  Бу  мцгавиляйя  эюря,  Гарабаь 




Yüklə 0,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə