Microsoft Word Az?rb. Adil abdulla ?L. doc
Yüklə 2,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müasirlik və milli-mənəvi dəyərlər
54 Heydər Əliyev, "Müasirlik və milli-mənəvi dəyərlər" adlı konfransda qeyd edir ki, bütün dünyəvi dinlər yüksək mənəvi dəyərləri təbliğ edirlər. O da məlumdur ki, bəşər tarixində insanlar öz adət-ənənələrini və cəmiyyətdə yaranan davranış qanun-qaydalarını, əsasən, dini dəyərlərdən, dinin insanlara bəxş etdiyi keyfiyyətlərdən götürüblər. Burada çox əhəmiyyətli bir məsələyə aydınlıq gətirilir. Belə ki, bir sıra dünyəvi mədəniyyətlərdə əsas əxlaqi qayda-qanunlar dini köklərə malikdir. Din öz mahiyyəti etibarilə insanların inanc dünyası ilə bağlı məsələləri formallaşdıran bir mənəvi təlimdir. İnancın əsas hədəfi insanda Allaha inam yaratmaqdır. Dini ayinlər və ibadətlər də bu məqsədlə icra edilir. İmanlı olmaq, Allaha iman gətirmək insana başqa bir fəzilət bəxş edir ki, bu da əxlaq və mənəviyyatdır. Həmin prinsiplər ailədə və cəmiyyətdə əxlaqi qanun- qaydalar şəklində formalaşır və təsbitləşir. İslamda bu məsələ daha qabarıq surətdə özünü göstərir, Müsəlman Allaha ibadət edərkən Ondan doğru yola hidayət olunmasını istəyir və ibadətin bir hədəfi də insan əxlaqını tənzimləməkdir. Ona görə də İslamda yaxşı əməl insanı kamilləşdirir, zahirdə ibadət edib pis əmələ qurşananların ibadəti qəbul olunmaz. Quran ayələrində dəfələrlə iman gətirənlər və yaxşı əməl sahibləri bir sıraya qoyulurlar (əl- Bəqərə: 25, 62, Ali-İmran: 57, ən-Nisa: 57, 122, əl-Maidə: 9, 69, ər-Rə'd: 29, İbrahim: 23 və s.). Heydər Əliyev islamşünas deyildi, lakin onun zəngin məlumatı, dərin psixoloji müşahidələri və analitik təfəkkür tərzi var idi. Böyük siyasətçi olmaqla 55 yanaşı, çox mükəmməl bir sosioloq kimi cəmiyyətdə baş verən proseslərin, xüsusilə burada cərəyan edən mənəvi-əxlaqi təmayüllərin səbəb və nəticələrini dərindən təhlil edir, gələcək üçün proqnozlar verməyi bacarırdı. O, hər bir məsələyə geniş diapazonda və tarixi müstəvidə yanaşır, bugünkü vəziyyəti dəyərləndirərkən keçmişi yada salır və eyni zamanda gələcəyi düşünürdü. O, islam mədəniyyətinin bəşəriyyətə bəxş etdiyi zəngin dəyərlərin keçmişini yada salaraq belə söyləyir: "Bu gün biz keçmiş tariximizə baxaraq böyük məmnuniyyətlə qeyd etməliyik ki, din minillik bəşər tarixində həmişə böyük rol oynamış, insanlara səadət, sülh və əmin-amanlıq gətirmişdir. İslam dini yüksək mənəvi dəyərlərə malik olan bir dindir. İslamın bəşər mədəniyyətinə, bəşər sivilizasiyasına verdiyi töhfələr və xüsusən mənəvi dəyərlər əvəzsizdir, misilsizdir". Heydər Əliyevin bu əhatəli fikri bir neçə məsələyə aydınlıq gətirir. Birincisi, sovet ideologiyasında dinin təhrif edilərək xurafat kimi qələmə verilməsinə və tarixdə mənfi yönümdən qiymətləndirilməsinə rəğmən, Azərbaycan rəhbəri onun tarixi keçmişdə önəmli rol oynadığını qətiyyətlə vurğulayır. İkincisi, din mənəvi dəyərlər toplusu olaraq insanlara sülh və əmin-amanlıq bəxş etmişdir. İslam dini xeyirxahlıq, insanlar arasında qardaşlıq və bərabərlik dini kimi meydana çıxmış və tanınmışdır. Rus sosioloqu B.Yerasov keçmiş sovet və müasir sosial-siyasi Qərb 56 modellərini müqayisə edərkən belə bir nəticəyə gəlir ki, bunlardan heç biri bəşərin ədalət və əmin-amanlıq içərisində yaşaması üçün sağlam bir dünya düzəmi qura bilmədi. Ona görə bəşəriyyət gec-tez yenidən Şərqin, xüsusilə islam sivilizasiyasının mənəvi dəyərlərinə üz tutmalı olacaq. Bu sayaq qənaətlər Avropa alimləri tərəfindən də irəli sürülür. Çünki müasir qloballaşan dünyada baş verən qanlı savaşlar, qarşıdurma və zorakılıq əsasən haqq və ədalət tərəzisinin pozulması nəticəsində qarşısıalınmaz təhlükəli bir prosesə çevrilir. İslam isə haqq və ədalətə söykənməklə insanlar arasında qarşılıqlı yardım, xeyirxahlıq və anlaşma yaradan universal bir təlimdir. Sovet dövründə islam sivilizasiyasının azərbaycanlılara bəxş etdiyi zəngin dəyərləri gözdən salmaq üçün belə bir təbliğat aparılırdı ki, guya, İslam onlara qılınc zoru ilə qəbul etdirilib və yabançı bir amildir. Heydər Əliyevin yuxarıda dedikləri həmin təbliğatın puçluğunu bir daha təsdiqləyir. "əl-Bəqərə" surəsinin 256-cı ayəsində deyilir ki, dində zorakılıq yoxdur. Ümumiyyətlə, din və inancın insanın qəlbində özünə məxsus yeri var. İnanc ruhla, canla qovuşur, onu zorla qəbul etdirə bilmədikləri kimi, zorla da insan qəlbindən çıxara bilməzlər. Azərbaycan Prezidenti bu barədə belə söyləyirdi: "Müsəlmanlar dini öz qəlbində yaşatdılar. Hər bir ailədə, hər bir evdə, hər bir ocaqda din yaşadı və onun insanlara bəxş etdiyi dəyərlər, adət-ənənələr, qayda-qanunlar yaşadı və onlar sovet dövründə tətbiq edilən qanunlardan və yeni yaranan adət-ənənələrdən daha güclü oldu". 57 Heydər Əliyevin söylədiyi fikir və çıxardığı nəticə olduqca məntiqli, həm də ibrətamizdir: bütün qadağa və mənfi təbliğata, təzyiqlərə baxmayaraq, islam mənəviyyatının bəxş etdiyi nur sönmədi. Azərbaycan rəhbəri sovet dövründəki qanun və qaydaların necə vəziyyətdə olduğunun canlı şahidi idi. İnzibati zor gücünə və amiranəlik metodu ilə hazırlanıb tətbiq edilən qayda-qanunlar gercək həyatda yararsız olurdu, necə deyərlər, kağız üzərində qalırdı, formal bürokratik maneələr bataqlığına çevrilirdi. Ancaq islam dəyərləri və onun insanlara bəxş etdiyi əxlaqi fəzilət ürəklərdə öz yaşamını davam etdirdi və tarixi şərait yetişdikdə yenidən canlanmağa başladı. O, daha sonra bu yaşamın və canlanmanın səbəblərini, psixoloji və fitri əsaslarını izah edir: "Çünki din və xüsusən bizim İslam dini özündə elə gözəl xüsusiyyətlər formalaşdırmışdır ki, bizim üçün müqəddəs olan Qurani-Kərim, Həzrəti Məhəmməd Peyğəmbərin (s) müsəlmanlara göstərdiyi yol və verdiyi tövsiyələr insanların daxili mənəviyyatına o qədər uyğun olmuşdur və insanların həyatında o qədər müsbət rol oynamışdır ki, bu adət - ənənələr, bu dini qanun-qaydalar nəsildən-nəslə yaşamış və heç bir məhdudiyyət bunun qarşısını ala bilməmişdir". Heydər Əliyevin bu mülahizələrində isə İslamın bəşər mənəviyyatına bağışladığı dəyərlərin ictimai-psixoloji qüdrəti, yaşam gücü təhlil edilir. Doğrudan da, belə bir sual ortaya çıxır: on beş əsrlik bir tarixi dönəmdə İslamın yaşaması, güclənməsi və bütün dövrlərdə həyatla uzlaşması nə ilə izah edilir? Bu sualın cavabı olduqca məntiqli bir şəkildə və tutarlı arqumentlərlə şərh edilir. Yüklə 2,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|