96
etmək olar ki, Heydər Əliyevin fenomenal şəxsiyyətində nəzəriyyə ilə praktika üzvi şəkildə
birləşmişdi.
Dindarlarla daim ünsiyyətdə olan Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri həm
konsepsiyalar irəli sürən, həm də bu konsepsiyaları ardıcıl şəkildə həyata keçirməyi bacaran
rəhbərlər cərgəsinə daxildir. O, hər bir məsələnin düzgün məntiqi qoyuluşunu, onun inkişaf
perspektivliyini müəyyənləşdirən, qarşıya qoyduğu vəzifə və missiyanı yetərincə yerinə
yetirən dövlət başçısı olmuşdur.
Söz və əməl vəhdəti hər bir işin uğurla nəticələnməsi üçün vacib şərtlərdəndir. Xüsusilə
cəmiyyətlə bağlı məsələlərdə söz və əməl vəhdəti ilə yanaşı, rəhbərin camaatla canlı
ünsiyyəti də çox önəmlidir. Heydər Əliyev istər sovet dövrü, istərsə də Azərbaycanın
müstəqilliyi dövründə hakimiyyətdə olarkən insanlarla, xalqla ünsiyyətdə olmuş, onların
problemlərini, fikir və rəylərini öyrənmiş, bütün əməli fəaliyyətində ictimaiyyətin arzu və
istəklərini nəzərə alaraq qərarlar qəbul etmişdir.
Bəlli olduğu kimi, Azərbaycan Respublikası müstəqilliyinin ilk illərində çoxsaylı hərbi-
siyasi, sosial-iqtisadi və ictimai problemlərlə üzləşmişdi. Böyük dövlətlərin rəqabət
meydanına çevrilmiş Qafqazda gərgin geosiyasi mübarizə gedirdi. Azərbaycan hərbi
təcavüzə məruz qalmış, ölkə daxilində sabitliyin bərpası qətiyyətli addımların atılmasını
tələb edirdi. Belə bir çətin şəraitdə ölkə Başçısı gecə-gündüz müxtəlif problemlərin həlli ilə
məşğul idi. Lakin çox gərgin və intensiv iş rejiminə baxmayaraq, Heydər Əliyev ölkədə
dini vəziyyətlə yaxından
97
tanış olmağa, bu məsələdə doğru-düzgün yol seçməyə, İslamın dirçəlişi istiqamətini nəzəri
cəhətdən müəyyənləşdirməyə və hətta bu yöndə əməli addımlar atmağa imkan tapa bilirdi.
O, əsil rəhbər kimi çalışırdı, başqa işlərdə olduğu kimi bu sahədə də şəxsən Özü fəal iştirak
edirdi. Həm müqəddəs yerlərə, məscid və ziyarətgahlara gedir, orada möminlərlə görüşür
və proqram xarakterli çıxışlar edir, həm də konfrans və başqa tədbirlərdə iştirak edir, öz
tövsiyələrini verirdi.
Azərbaycan Rəhbəri, demək olar ki, bütün dini mərasim və bayramlarda ayrı-ayrı
müqəddəs yerləri ziyarət edir və müsəlmanları təbrik edirdi.
O, hələ ilk dəfə Prezident seçilməzdən qabaq, yəni 5 sentyabr 1993-cü ildə "Təzə Pir"
məscidinə gələrək müsəlmanları mövlud bayramı münasibəti ilə təbrik etdi və burada İslam
dininin, islam dəyərlərinin Azərbaycan xalqının həyatında əhəmiyyətini qeyd etməklə
sovetlərin dağılmasından sonra müstəqillik dövründə yenidən milli-mənəvi bir dirçəliş
dönəminin başlanğıcını burada toplaşan möminlərə müjdə verdi.
1994-cü ilin yayında Heydər Əliyevə Məkkə və Mədinə kimi müqəddəs İslam
mərkəzlərini ziyarət etmək nəsib oldu.
Azərbaycan Prezidenti 21 may 1994-cü ildə Qurban bayramı münasibətilə "Bibiheybət
ziyarətgahına toplaşan möminlərlə görüşdü. Məlum olduğu kimi, bu müqəddəs yer hələ
keçən yüzilliyin 30-cu illərində sovet hökuməti tərəfindən dağıdılmışdı. O, burada
möminlər qarşısında çıxış edərək Bibiheybət məscid kompleksinin tikiləcəyi və bu
ziyarətgahın tam bərpa ediləcəyi barədə söz verdi
98
və dediyi sözə əməl etdi. Bu kompleks dövlətin ayırdığı vəsait hesabına 1998-ci ildə tikilib
başa çatdı və Azərbaycan rəhbəri, böyük məmnuniyyətlə, "Bibiheybət" ziyarətgahının
bərpası işlərini nəzarətə götürdü və sovetlərin dağıtdığı bu müqəddəs ocağı yenidən
möminlərə qaytardı. Bunu, bir növ, İslama qayıdışın ölkə başçısı tərəfindən
dəstəklənməsinin əməli təsdiqi kimi də qiymətləndirmək olar.
Azəbaycan Prezidenti dini bayram və mərasimlərdə xalqa və möminlərə televiziya və
radio vasitəsilə müraciət edərək onları rəsmi şəkildə təbrik etməklə kifayətlənmirdi. O,
demək olar ki, bütün böyük mərasimlər zamanı, məsələn, Mövlud bayramı, Qurban və
Ramazan bayramlarında məscid və ziyarətgahlara gedər, orada ruhani və möminlərlə söhbət
edər, onların fikir və rəylərini dinləyərdi. Heydər Əliyev dəfələrlə "Təzə Pir" məscidində və
"Mir Mövsüm ağa" ziyarətgahında olmuş, hər dəfə də məzmunlu və konseptual çıxışı ilə
İslamın Azərbaycan xalqının milli-mənəvi yüksəlişində rolunu vurğulamışdır.
Bundan başqa, o, islam, xristian və başqa dini icmaların ruhani başçıları ilə də görüşür,
dinlər arasında dialoqun və qarşılıqlı ehtiramın vacibliyini önə çəkirdi. Həmin uzaqgörən və
əməli fəaliyyətin nəticəsidir ki, Azərbaycan Respublikasında dini zəmində qarşıdurma
olmamış və indi də yoxdur. Hətta beynəlxaq qurumlar belə, bu ölkədə dini dözümlülük
olduğunu dəfələrlə təsdiq etmişlər.
Azərbaycan rəhbərinin dindarlarla birbaşa ünsiyyəti, mərasimlərdə fəal iştirakı, ölkədə
islam abidələrinin bərpasına, milli-mənəvi dəyərlərin yenidən dir
99
çəlişinə göstərdiyi qayğı örnək kimi qiymətləndirilməlidir. O, ölkənin ictimai-siyasi, sosial-
iqtisadi həyatında olduğu kimi, onun mədəni və mənəvi həyatının tənzimlənməsində də
həmişə öndə gedirdi. Həm siyasi məsələlərdə sərrast proqnozlar verir, həm cəmiyyətin
sosial-iqtisadi inkişafının mükəmməl modelini hazırlayır, həm də cəmiyyətin dini-mənəvi
dirçəliş istiqamətini həssaslıqla duyur və istiqamətləndirirdi. Çünki, o, həmişə cəmiyyətin
müxtəlif təbəqələri ilə ünsiyyət saxlayır, onun problemlərini öz gözü ilə müşahidə edir,
ictimai rəyi və ölkədəki ümumi əhvali-ruhiyyəni, psixoloji durumu diqqətlə izləyir, hər bir
məsələni xalqla yaxın təmas saxlamaqla həll edirdi.
Heydər Əliyev ruhani və möminlərlə canlı təmaslarında sovet dövründə
azərbaycanlıların İslam dəyərlərindən necə uzaq saxlandığını, bu siyasətin mahiyyətini və
ictimaiyyətə bəlli olmayan gizli məqamlarını açıqladığı kimi, həmin nisgilli dövrün
müqabilində indi yaranan şəraitdən məntiqi şəkildə yararlanmağı da tövsiyə edirdi.
Onun din adamları ilə canlı ünsiyyəti, məscid, ziyarətgah və başqa müqəddəs yerləri
ziyarət etməsi, İslamın Azərbaycanda dirçəliş və inkişafı üçün göstərdiyi fəallıq
ictimaiyyətdə böyük psixoloji təsirə malik idi. Təzəcə dövlət müstəqilliyinə qovuşan bu
müsəlman respublikasında ayrı-ayrı yabançı qüvvələrin apardığı təbliğat nəticəsində
ictimaiyyətin və xüsusilə siyasi dairələrin bəzi təbəqələrində İslam təhlükəsi, İslam xofu
yaranmaqda idi. Belə iddia edirlər ki, güya, bu ölkədə ifrat islamçılar təşkilatlanıb
hakimiyyətə gələ bilərlər. Heydər Əliyev isə istər öz nəzəri-ideoloji baxışlarında, istərsə də
əməli fəaliyyətində İslam
100
dan, ruhanilərdən və möminlərdən uzaq düşmədi, onları cəmiyyətin 100 problemlərindən
təcrid etmədi, əksinə, qarşılıqlı ünsiyyət və əlaqə qurmaqla baş verə biləcək dövlət-din və
İslam-siyasət ixtilaflarının qarşısını aldı.
Həmin ünsiyyət və qarşılıqlı münasibətlərin nəticəsi olaraq din adamları, möminlər və
İslam təmayüllü zümrələrdə belə bir xatircəmlik yarandı ki, Azərbaycanda onların
hüquqları konstitusiya və dövlət səviyyəsində müdafiə olunur, onlar Azərbaycan xalqının
nümayəndələri və cəmiyyətin ayrılmaz bir parçasıdır. Başqa bir tərəfdən ölkədə mənəvi ab-
havanı yaxşılaşdırmaq və onu həmişə sağlam şəkildə qoruyub saxlamaq üçün islam
dəyərləri önəmli rol oynayır və oynayacaq. Müasirlik-yeni texnoloji tərəqqiyə, sosial-
iqtisadi inkişafa, hüquqi-sivil dövlət quruculuğuna yiyələnmək və dünyada gedən
proseslərdən geridə qalmamaq deməkdir. Müasirlik, heç də, öz milli-dini və mənəvi
dəyərlərindən imtina etmək mənasında anlaşıla bilməz. Azərbaycan rəhbəri din adamları ilə
canlı təmaslarında dəfələrlə vurğulayırdı ki, biz demokratik inkişaf modeli seçmişik, ancaq
dövlət dindən, demokratiya isə mənəviyyatdan ayrı deyil. Onun çox mühüm bir tezisinə
diqqət yetirək:
"Tarix boyu azərbaycanlıların, müsəlmanların həyatına İslam dini həmişə dayaq
olubdur, bu gün də, gələcəkdə də dayaqdır".
İslam tarix boyu müsəlman aləminin öz milli-mənəvi bütövlüyünü saxlamaq, yabançı,
işğalçı və müstəmləkəçi qüvvələrlə mübarizə aparmaq, öz varlığını və müstəqilliyini
qorumaq yolunda ən qüdrətli və tükənməz dayaq nöqtəsi olub. İslam dəyərlərinə söykənən
müsəlmanlar həmin mənəvi-əxlaqi gücün köməyilə bu gün öz iradəsini ortaya qoyaraq
dünya inkişaf karvanına qoşula bilər və öz gələcəyini, öz müqəddəratını öz əlləri ilə öz istək
və mənəviyyatına uyğun qura bilərlər.
101
VII BÖLÜM
İSLAM VƏ AZƏRBAYCAN MƏDƏNİYYƏTİ
Allaha şükürlər olsun ki,
uzun illər qəlbimdə yaşatdığım arzuma,
niyyətimə çatdım. Məkkəni ziyarət edərkən İslam dininin nə qədər
ümumbəşəri, fəlsəfi, elmi əsaslara malik olduğunu dərk etdim.
HEYDƏR ƏLİYEV
102
103
İslam Azərbaycanda 7-ci əsrdən yayılmağa başlamış və burada yaşayan xalqların
əksəriyyəti İslam dinini qəbul etmiş, islam dəyərlərini, adət-ənənələrini öz yerli
mədəniyyəti ilə qovuşduraraq yaşatmışlar. İslam dəyərləri zəngin mənəvi köklərə
əsaslandığına görə cəmiyyət həyatının bütün qollarına nüfuz etmiş, adi məişətdən tutmuş
fəlsəfi təfəkkürədək bütün mədəniyyət sahələrini əhatə etmişdir. Azərbaycan mədəniyyət
tarixi başqa müsəlman xalqlarında olduğu kimi, həm bu ölkənin milli mədəniyyəti, həm də
ümummüsəlman sivilizasiyasının tərkib hissəsi hesab edilir.
Xilafətin tərkibinə daxil edilən Azərbaycanda da mədrəsələrdə fəlsəfə, məntiq, hüquq,
riyaziyyat və s. öyrədilirdi. Ərəb dili Xilafətin bütün ərazisində rəsmi dövlət dili idi.
Azərbaycan mədəniyyətinin də ayrı-ayrı sahələri-ədəbiyyat, incəsənət, memarlıq, eyni
zamanda elm sahələri-nücum, təbabət, riyaziyyat, fəlsəfə, hüquq, musiqi nəzəriyyəsi və s.
təkcə bu ölkənin deyil, bütün İslam dünyasının mirası sayılır. Başqa sözlə desək,
Azərbaycanın elm və mədəniyyət xadimləri İslam sivilizasiyasının zənginləşməsində böyük
xidmətlər göstərmişlər. Azərbaycanlı alim, filosof, fəqih, mütəkəllim, ədib və şairlər ərəb
dilində qiymətli əsərlər yazmış, İslam maarifinin genişlənməsi üçün böyük işlər görmüşlər.
Azərbaycandan onlarla istedadlı gənc ərəb şərqinin mədəniyyət mərkəzləri hesab edilən
Bağdada, Kufəyə, Nəcəfə, Bəsrəyə, Mədinəyə, Qahirəyə və başqa şəhərlərə təhsil almağa
göndərilirdi. Azərbaycanın Ərdəbil, Marağa, Təbriz,
104
Şamaxı və s. kimi iri şəhərlərində təhsil ocaqları, kitabxanalar, məscidlər, əzəmətli
abidələr yaranmaqda və inkişaf etməkdə idi. Azərbaycanın şifahi və yazılı ədəbiyyatının
tacı sayılan 'Kiabi-Dədə Qorqud' eposu Xilafət dövründə formalaşıb başa çatmışdır.
Azərbaycan xalqının bu qəhrəmanlıq epopeyası IX əsrin əvvəllərində ərəb dilinə tərcümə
edilmiş və İslam mədəniyyətinin dəyərli incisinə çevrilmişdi.
Əksər Azərbaycan ədib və şairlərinin yaradıcılığı İslam dəyərləri ilə üzvi surətdə
bağlıdır. Heydər Əliyev İslam dini ilə yanaşı, İslam mədəniyyətinin də Azərbaycanda
böyük nüfuz qazandığını vurğulayır. O, " İslam sivilizasiyası Qafqazda" adlı beynəlxalq
konfransda Ərəbistandan yayılan İslam mədəniyyətinin Qafqazda genişlənməsində
Azərbaycanın roluna toxunaraq göstərir ki, Qafqazın şimalında və ondan da şimalda
yaşayan xalqların o vaxtdan İslam dininə, İslam mədəniyyətinə mənsub olduğunu nəzərə
alsaq, bunda Azərbaycanın xüsusi rolu şübhəsizdir.
Azərbaycanda aparılmış arxeoloji qazıntılar nəticəsində Xilafət dövründə tikilmiş bir
sıra görkəmli maddi mədəniyyət abidələri aşkar edilmişdir. Azərbaycan şəhərlərinin
əksəriyyətində müxtəlif sənət sahələrinin inkişafını əks etdirən əşyalar, sikkələr, şüşə
qablar, metal məmulatlar tapılmışdır. Bu qabların və abidələrin üzərində ərəb əlifbasının
kufü xətti ilə yazılmış yazılar onların yarandığı dövrü və sənətkarı dəqiqləşdirir.
Azərbaycanda İslamın qərarlaşması memarlığın və şəhərsalmanın yeni inkişaf
istiqamətini müəyyən etmişdir. Tikinti və abadlıq sahəsində yeni ənənələr yaranmış və
demək olar ki, məscidlərin, mədrəsələrin, örtülü bazarların, karvansaraların, hamamların
tikintisi yeni ənənələr əsasında aparılırdı.
İntibah dövrü Azərbaycan memarlığının ən görkəmli nümayəndəsi XII əsrdə yaşamış
Əcəmi Əbubəkr oğlu Naxçıvanda hamının diqqətini cəlb edən çoxlu tarixi abidələr
ucaltmışdır. Əcəmi hələ sağlığında "mühəndislər şeyxi" ləqəbi daşımış, özündən sonra
Naxçıvan memarlıq məktəbi adlanan xüsusi məktəbin əsasını qoymuşdur. Əcəminin
memarlıq sənəti müsəlman Şərq memarlığına güclü təsir göstərmişdir.
Heydər Əliyev Azərbaycanda çoxəsrlik İslam dövrü mədəniyyətinin olduğunu yada
salaraq belə söyləmişdir:
"Azərbaycanda İslam dini VII əsrdən yayılıb və Azərbaycan xalqının milli-mənəvi
dəyərlərinin əsasını təşkil edir. Bizim çoxəsrlik İslam dövrü tariximiz zəngindir. Bu gün
iftixar hissi ilə deyirik ki, Azərbaycanın İslam mədəniyyəti, İslam dini ilə bağlı dahi
şəxsiyyətləri-Nizami, Nəsimi, Tusi, Qətran Təb-
105
Sağdan: Ümumrusiya patriarxı II Aleksi, Azərbaycan Respublikasının baş naziri Artu
Rasizadə, Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə və Milli məsələlər üzrə dövlət müşaviri
Hidayət Orucov.
rizi, Füzuli və başqaları dünya sivilizasiyasına böyük töhfələr vermiş, İslam mədəniyyətini
zənginləşdirmişlər".
Heydər Əliyev 1996-cı ildə keçirilən dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin
anadan olmasının 500 illik yubileyində, ayrı-ayrı elmi-mədəni simpozium və konfranslarda,
ziyalılarla görüşlərindəki çıxışlarında Azərbaycan mədəniyyətinin və ədəbiyyatının min
dörd yüz il ərzində İslam dünyası ilə qaynayıb-qarışdığını qürur hissi ilə vurğulamış, yalnız
sovetlər zamanı 70 il ərzində burada müvəqqəti fasilə yarandığını, sonra yenə öz ənənəvi
dəyərlərinə qayıtdığını söyləmişdir.
Azərbaycan Rəhbəri, haqlı olaraq, ölkəsinin çoxəsrlik İslam dövrü tarixinin zənginliyini
diqqətə çatdırır. Bu zənginlik özünü elm, ədəbiyyat və mədəniyyət sahələrində daha çox
göstərir.
Böyük Azərbaycan alimi-ensiklopedist Nəsirəddin Tusi riyaziyyat, həndəsə, nücum,
məntiq, kəlam, fəlsəfə və başqa sahələrdə çoxlu əsərlər yazmışdır. O, əsərlərinin çoxunu
ərəbcə yazmış, Evklid həndəsəsi (Təhriri-İqlidis) Ptolomeyin məhşur coğrafiya əsəri
(Təhriri-Məcəsti) kimi klassik əsərlər Tusinin ərəbcə şərhində elm aləminə çatmışdır. Onun
İbn Sinanın “ Əl-İşarat vət-Tənbihat” əsərinə yazdığı şərh fəlsəfə tarixində öz əhəmiyyəti
baxımından xüsusi yer tutur.
İşraq hikmətinin banisi Şihabəddin Söhrəverdi əsərlərinin çoxunu ərəbcə yazmışdır. Bu
böyük alim İslam fəlsəfəsi tarixində məhşur simalardan biridir. İslam dünyasının böyük
dahisi İbn Sinanın tələbəsi olmuş azərbaycanlı
106
filosof Bəhmənyarın əsərləri hələ sağlığında bir çox dillərə tərcümə olunmuş, dünya fəlsəfi
fikrinin inkişafında mühüm rol oynamışdır.
Azərbaycanda ədəbiyyat və başqa sənət əsərlərindəki zəngin İslam dəyərləri həmin
əsərlərin başlıca ideya və məzmununu təşkil edir. Xəqani, Nizami, Şeyx Mahmud
Şəbüstəri, Məhəmməd Füzuli, İmadəddin Nəsimi kimi böyük klassiklərdən tutmuş nisbətən
sonrakı dövrdə yaşayıb-yaradan Əbülqasım Nəbati, Aşıq Ələsgər və Hüseyn Cavid kimi
görkəmli sənətkarların əsərləri kimi bütünlükdə klassik irsdə İslam dəyərləri geniş təmsil
olunur. Azərbaycan intibah ədəbiyyatı Nizaminin yaradıcılığı ilə özünün ən yüksək
zirvəsinə ucalmışdır. Nizami yaradıcılığının maya bağladığı Gəncə şəhəri bütün müsəlman
Şərqində böyük elm və təhsil ocaqlarından biri olmuşdur. Mükəmməl təhsilə malik dahi
mütəfəkkir yeni əsər üzərində işləməzdən əvvəl müxtəlif dillərdə yazılmış nadir mənbələri
dərindən öyrənirdi. Nizaminin ölməz " Xəmsə"si onu dünya mədəniyyətinin dahiləri sırasına
çıxardığı kimi, şairi yetirən xalqına da dünya şöhrəti gətirmişdir.
İntibah ədəbiyyatının görkəmli şairlərindən biri də Əfzələddin Xəqani olmuşdur.
Xəqanidən bugünkü nəsillərə 17 min beytlik lirik şeirlər divanı, o cümlədən " Mədain
xərabələri" qəsidəsi, " Töhfətül-İraqeyn" poeması və nəsrlə yazdığı məktublar yadigar
qalmışdır.
XVI əsr Azərbaycan ədəbiyyatının ən görkəmli nümayəndəsi şair və mütəfəkkir
Məhəmməd Füzuli müsəlman Şərqin mühüım elm və mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan
Bağdadda böyümüş və yaşamışdır. Füzulinin ulu babaları Əmir
107
Kitabın müəllifi dr. Adil əl-Fəlah Şeyxüslam Allahşükür Paşazadə həzrətləri ilə.
Teymurun yürüşləri zamanı Azərbaycandan İraqa göçürülənlər olmuşlar. Klassik Şərq
ədəbiyyatına dərindən bələd olan Füzuli ömrünün 40 ilindən çoxunu bədii və elmi
yaradıcılığa həsr etmişdir.
Keçən əsrin 30-cu illərində kommunist-ateist təbliğatına boyun əyməyən böyük Hüseyn
Cavid Sibirə sürgün edilmişdi. Onun qəbri Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə hələ sovetlərin
qaynar ideoloji təbliğatı zamanı Sibirdən doğma Naxçıvana köçürüldü. Cavidin bir sıra
əsərləri, o cümlədən " Şeyx Sənan" və " Peyğəmbər" adlı mənzum dramları məhz İslam
ruhunda yazılmışdır.
Azərbaycanın şair və ədiblərinin əsərlərində İslam əqli-mənəvi dəyərləri daha çox irfan
təmayüllü şairlərdə geniş təmsil olunub. Nizami, Füzuli, Şah İsmayıl Xətai, Saib Təbrizi,
Əbülqasım Nəbatinin şeirlərində haqq sevgisi, ilahi məhəbbət tərənnüm edilib.
Azərbaycan memarlarının yaratdığı məscid və başqa dini komplekslər, ziyarətgahlar və
pirlər, kitab sənətçilərinin yaratdığı gözəl xətt nümunələri, əlyazma kitabı səhifələrindəki
bəzək-naxışlar, hətta cildlərin tərtibatı İslam ruhunun bədii-estetik təcəssümüdür.
Heydər Əliyev Azərbaycanın elm, ədəbiyyat və sənət tarixində xüsusi yer tutan, elmi-
fəlsəfi və bədii-estetik dünya görüşünün ruhuna hopan İslam mənəvi dəyərlərini çox yüksək
qiymətləndirirdi. O, Azərbaycan klassiklərinin yubileylərinin keçirilməsini və əsərlərinin
çapını dövlət nəzarətində saxlayırdı.
Ən başlıcası isə, Azərbaycan rəhbəri Azərbaycan klassiklərinin əsərlərində
108
ifadə edilən yüksək qayələrin, ümumbəşəri idealların təbliğ olunmasını, 108 həmin zəngin
əxlaqi-mənəvi dəyərlər xəzinəsindən müasir tarixi dönəmdə istifadə edilməsini istəyirdi. O,
dəfələrlə Azərbaycan mədəniyyətinin İslam dəyərləri ilə zənginləşdiyini önə çəkərək
bununla fəxr etdiyini bildirmiş, müasir dövrün mədəni quruculuğunda və sənət əsərlərində
tarixi keçmişin İslam yaddaşını yaşatmağın, yeni sənət nümunələri ilə zənginləşdirməyin
zəruriliyini vurğulamışdır. Heydər Əliyev haqqında mədəniyyət xadimlərinin xatirələri bu
cəhətdən mənalı faktlarla zəngindir. Ulu rəhbər yaxşı bilirdi ki, xalqın milli-mənəvi kökləri
mədəniyyətin əsas yolları olan elm, ədəbiyyat və incəsənət kimi sahələrdən daha dərindən
qaynaqlanır. Ona görə də Azərbaycanın Ümummilli Lideri ölkənin müasir inkişaf yolunda
və yeni dünyaya qovuşmasında öz milli-mənəvi simasını saxlamasını ən önəmli şərt hesab
edirdi. Bu işdə isə İslam dəyərlərini ən güclü amil kimi dəyərləndirirdi. Heydər Əliyev
cənablarına görə, VII əsrdən başlayaraq Azərbaycan xalqının mədəniyyətinin təşəkkül və
təkamül prosesi böyük İslam sivilizasiya məkanında baş vermiş, bu mədəniyyət həmin
nəhəng sivilizasiyanın tərkib hissəsi kimi mövcud olmuşdur. Azərbaycan milli
mədəniyyətini ümumislam və ümumbəşəri sivilizasiyadan təcrid olunmuş şəkildə təsəvvür
etmək olmaz
.
109
Dostları ilə paylaş: |