Microsoft Word Az?rbaycan Milli m?tbuat?
Yüklə 3,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
~ 6 ~ man onun o canlı xatirələrini dinlədikcə, mənim içimdə elə daxili bir fəxarət hissi yaranırdı, elə bil, elə mən özüm də bu adamları gör- müşəm, hətta onlarla oturub-durmuşam. Şəhərdə yaşayan yerli ziyalılar, o cümlədən, ilk növbədə də Firidun Şuşinski tez-tez İlyas Əfəndiyevlə, Fikrət Əmirovla görüş- mək üçün, yığışıb bir yerdə hansı br bulaq başına (İsa bulağına, Sə- kili bulağa, Daşaltma, Turşsuya...) getmək üçün «Yazıçılar Evi»nə gəlirdi və hərdən Xudadat bəylə söhbətlərin üstünə çıxırdı. İlyas Əfəndiyev: – Firudin, – deyirdi, – bunları yaz!.. Bilmirəm, Firudin Şuşinskinin arxivində bu barədə hansısa qeydlər var, ya yox? O da heç vaxt yadımdan çıxmayacaq yeniyetməlik xatirələ- rimdən biridir ki, Cek London o zaman mənim ən çox sevdiyim ya- zıçılardan biri yox, birincisi idi və bir dəfə İlyas Əfəndiyevlə söhbət zamanı Xudadat bəy «Martin İden»i xarıladığı üçün, bu ötəri xatır- lama mənə elə təsir etdi ki, Şuşa kitabxanasına gedib (yay aylarında oranın daimi oxucusu idim), «Martin İden»i götürdüm və üçüncü, ya dördüncü dəfə təzədən oxumağa başladım. Bu gün isə, Xudadat bəy Əzizbəyovun tərtib etdiyi «Azərbaycanca-rusca lüğət» – bizim ən yaxşı lüğətlərimizdən biri! – nəşr olunduğu 1965-ci ildən etbarən mənim yazı mizimin üstündəki lüğətlərin arasındadır. Rəşad Nəsirovun kiçik oçerk həsr etdiyi yalnız bir Şuşa ziyalı- sı – Xudadat bəy Əzizbəyov – oxucu kimi mənim daxilimdə, elə bil, həmişəlik bir keçmişdə qalmış işıqlı xatirələr oyatdı və o xatirələri bu günə gətirdi. Mən şübhə etmirəm ki, Rəşadın kitabı mətbuat tarixçiliyimizi zənginləşdirdiyi kimi, bir çox xatirələrin də, həm də adi yox, dedi- yim kimi, işıqlı xatirələrin də mənbəyi olacaq. Və o xatirələrin daimi işıqlı məkanı da Şuşadır. Elçin, Xalq yazıçısı 21 fevral 2018 ~ 7 ~ “Şuşa Azərbaycanın demək olar ki, böyük bir tarixi abidəsi, eyni zamanda əgər bunu şeirlə desək, incisidir” – Heydər Əliyev GİRİŞ Azərbaycanın əzəli torpağı olan Qarabağ, onun dilbər guşəsi sayılan Şuşa şəhəri hər zaman öz tarixi mədəniyyəti ilə öndə olub. Möhtərəm prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, "Şuşa Azərbaycanın unikal mədəniyyət mərkəzlərindən biridir... Təbii gö- zəllikləri ilə seçilən bu şəhər milli memarlığımızın və orta əsrlər şəhərsalma sənətinin qiymətli abidəsidir. Milli-mənəvi dəyərlərimi- zi və musiqi ənənələrimizi daim yaşadan Şuşa mühüm iqtisadi, siya- si və mədəni əhəmiyyətə malik şəhər kimi təşəkkül tapanadək zən- gin yol keçmiş, Qarabağ xanlığının mərkəzi olmaqla xalqımızın hə- yatında özünəməxsus rol oynamışdır. Qasım bəy Zakir, Xurşidbanu Natəvan, Mir Möhsün Nəvvab, Nəcəf bəy Vəzirov, Yusif Vəzir Çə- mənzəminli, Firidun bəy Köçərli, Əhməd bəy Ağaoğlu və digər gör- kəmli şəxsiyyətləri ilə tarixə düşən bu şəhər dünyada Azərbaycan muğamının beşiyi olaraq tanınır" Cəsarətlə deyə bilərik ki, Azərbaycan xalqının görkəmli oğlu, böyük dövlət xadimi, misilsiz maarifçi-pedaqoq, publisist Ə.Haq- verdiyev, onun dövlətçilik və elmi, ədəbi irsinə müxtəlif dövrlərdə bəslənilmiş münasibətin necə təkamülə uğradığını, doğma Azərbay- canın qurucularından biri kimi onun tarixi xidmətlərinin obyektiv elmi mövqedən işıqlandırılması baxımından bu əsərə olduqca ciddi materiallar daxil edilmişdir. Müəllifin böyük aхtarışlar və zəhmət sayəsində yazıb oхucuya təqdim etdiyi "Azərbaycan Milli mətbuatının inkişafında şuşalı zi- ~ 8 ~ yalıların rolu" kitabı şuşalı ziyalıların talelərindən bəhs edən dəyərli araşdırmalar toplusudur. Kitabın üstün cəhətlərindən biri də oradakı şuşalı publisistlə- rin həyat fəaliyyətini zənginləşdirən faktların çoxluğudur. Kitabın ruhundan sezilən belə bir cəhət də maraqlıdır ki, müəl- lif Şuşa ziyalılarını məhəllələşdirməmiş, orada yaşanan hadisələri və şəxsiyyətlərin fəaliyyətini ümumazərbaycan kontekstində təhlilə cəlb etmişdir. ~ 9 ~ I FƏSİL ŞUŞA MƏDƏNİ MÜHİTİ Qarabağ xanlığı dönəmində mədəniy- yət daha çox İbrahimxəlil xan Pənahəli xan oğlu Sarıcalı-Cavanşirin (1763-1806) haki- miyyəti çağında inkişaf etmişdi. İbrahimxəlil xan abadlıq işləri ilə məşğul olur, digər mən- təqənin xanları ilə münasibətini genişləndirir, ədəbiyyat və mədəniyyət xadimlərini ruhlan- dırmağa çalışırdı. Hər tərəfdən şairləri, sənət adamları və uzaqgörən siyasətçiləri sarayına dəvət edirdi. Necə ki, «Məftun» təxəllüslü Əbdürrəzzaq bəy Dünbülü yazır: «Bir neçə səhər və axşam Qarabağ valisi İbrahimxəlil xanın yaxşı söhbətlərin- dən şadiman oldum». O sonra yazır: «Qarabağda hakimiyyətdə oldu- ğu müddətdə o əsrin şair və fazillərindən olan, «qəza məhkəməsində geniş imkanlı fəqih, ağıl və zəkanın vəsfində həqiqəti söyləməkdə yüksəkdə dayanan, kəlamları nəsihət və vəz'də (çıxışında) kədərli ürəklərə şəfa bəxş edən, fazillərin padşahı, fəzilət dünyası qiymətli gövhərinin altında qalan» Molla Rza Səfai Təbrizi Qarabağa gəlir və ondan xahiş edir ki, onu İbrahimxəlil xana tanıtsın. Qarabağ xanı Aran (Qarabağ) yaylağında idi. Dünbili Mövlananın xahişini nəzərə alıb orada bir məktub yazır. İbrahimxəlil xan Şuşa qalasına qayıtdıq- dan sonra göstəriş verir ki, Mövlananı çox böyük ehtiram və təzimlə qarşılasınlar...» İbrahimxəlil xan zamanında Azərbaycanın ədəbiyyat və sənəti inkişaf edib yeniləşdi. Şeir, nəsr, musiqi, nəqqaşlıq, xəttatlıq, me- marlıq sahələrində qiymətli əsərlər yarandı. Şifahi xalq ədəbiyyatı öz sürətli inkişaf axarına düşdü. Görkəmli aşıqlar meydana çıxdı ki, sonralar digər aşıqların ustadı və ilhamvericisi oldular. Bu illərdə Yüklə 3,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|