Baba ocağı
11
Dadaş bayaqdan əlində oynatdığı açarı damın
üstünə atdı. Nə vaxt qayıdarsa, açarı götürmək çətin
olmayacaq. Kimsə də qorxusundan onun evinə yaxın
düşə bilməzdi. O, bu şəhərdə ad çıxarmışdı, onu
barmaq ilə göstərirdilər. Şəhər deyəndə, yəni Dadaş
üçün fərq eləmirdi, bu şəhərdi, ya kənddi. Əsas
adamlar idi. Sadəcə burada adamlar çoxdu və təbii
ki, bu adamların içində çoxlu da alçağı vardı. O
alçaqları incitməkdən Dadaş xüsusi ləzzət alırdı.
Dadaş şəhərə gələndən sonra xeyli dəyişilmişdi. Da-
daş əslində kimsəyə sataşmazdı, amma yumurtanı
düz oynamayanlar onu məcbur edirdilər və Dadaşın
qəzəbinə gələnlərin halı fəna olurdu. Bu arada
Abuzər kişinin sözləri də yadına düşdü. Abuzər kişi
bir qədər ağızdan pərtov idi, yəni söyüş söyəndi. Hər
dəfə də kimisə söyəndə deyərdi ki, “vallah, mən heç
kəsi söymürəm, özü gəlib girir …mə, daha neyniyi-
m?” Dadaş da elə beləcə idi. İndi Dadaş gedirdi,
bəlkə bu şəhərin də, elə Dadaşın də canı qurtarırdı.
Darvazanı aralayıb bayıra çıxdı, küçənin sağına
baxdı, qara camaatı gördü, soluna baxdı, yenə də
həmən adamlardı, bir tikə çörək üçün harasa
tələsirdilər, birdən qulağının dibində fısıltı eşitdi:
- Genəl, genəl, tezliklə gen dünyanı sizə dar
edacayık…
Nizami Muradoğlu
12
Dadaş dönüb geriyə baxdı, Stepanı gördü.
Stepanın nə dediyini eşitməsə də, səhər-səhər
erməninin lap sarsağına rast gəlməsi qanını qaraltdı,
öz-özünə pıçıldadı:
- İlanın zəhləsi yarpuzdan gedər, o da gələr
bitər yuvasının qabağında. Nədi, Stepan?..
- Kirva, deyirəm elə… Sən belə tezdən durmaz-
san, xayır ola?..
- Domkomsan? Yoxsa məni izləyirsən?
- Elə, kirva, mazhab haqqı səni gördum,
sevindim.
Stepanın başında çoxbucaqlı, brezent kepka
vardı. Dadaşın gözləri Stepanın
kepkasına sataşınca istər-istəməz dodağı qaçdı,
içindən keçən fikri dilinə gətirdi:
- Sənin bu kepkan var ha, Stepan…
- Var ha, kirva…
-Lap oğraş kepkasına oxşayır.
-Ela demə, kirva…
Stepan kepkasını başından çıxarıb əlində o yan-
bu yana çevirdi. Sanki kepkasına baxıb Dadaşın de-
diyi sözlərin nə dərəcədə həqiqət olduğunu görmək
istəyirdi. Sonra yenə kepkasını başına qoyub
Dadaşın üzünə baxdı.
-Stepan…
-Bali, kirva…
-Gedirəm, Stepan, mən burdan gedirəm, get
əlinə xına yax, sənin kimilərin canı qurtarır.
Baba ocağı
13
-Haraya, kirva?
- Vətənə gedirəm.
- Ela, kirvə, man da Vatana getmax istərəm.
-Yəni sənin Vətənin var?
-Ela, kirva, manım Vatanım odey uzaxlarda...
-Ara, get də, get. Nə ilişmisən it arısı kimi
burada qalmısan?
-Gedajam, kirva, gedejam.
- Stepan, əslində bura da mənim Vətənimdi.
Amma mən Əylisdə doğulmuşam. Əylis eşitmisən?
-Akulis...
-Akulis yox, Ağ-ulus. Bilirsən, Stepan, bu kən-
din qədim adını bilən yoxdur. Mənim bu intiligent
tayfasıynan o qədər də aram olmaz. Amma bir dəfə
birinə irast oldum. O, bizim kəndimiz haqqında ət-
raflı danışırdı, kəndimizi məndən də yaxşı tanıyırdı,
halbuki Əylisdə bir dəfə də olmamışdı. Deyirdi ki...
Dadaşın xəyalında ötən günlər canlanırdı,
intiligent dediyi adam Əylis haqqında danışırdı.
Dadaş deyilənləri tamamilə dərk etməkdə çətinlik
çəksə də adamın danışığı xoşuna gəlirdi.
Bu kənd Elxanilərin hakimiyyəti dövründə
xanədan mənsublarının, hətta, ondan öncəki xanə-
danların, daha sonra Səfəvilərin, Qacarların istirahət
düşərgəsi olubdur. O zamanlar xanədan mənsubla-
rına ağuluslular, ağevlilər deyirdilər. Cəmiyyətdə
təbəqələşmə getmişdi; Ağuluslular, bozuluslular,
qarauluslular. Yüksək hakimiyyət təmsilçiləri, onla-
Nizami Muradoğlu
14
rın ailələri, qohum-əqrabaları ağuluslular adlanırdı.
Bu kəndin abü-havası, təbii gözəlliyi, meyvə-
tərəvəzinin əvəzsiz tamı ağulusluların diqqətini cəlb
etmişdi. Buraya istirahətə gələn ağuluslular çox
böyük mədəniyyət yaratmışdılar. Dövrümüzə qədər
gəlib çatan mədəni irs orta əsrlərin tarixi yadigar-
larıdır. Bu kənddə movcud olan məbədlər, məsci-
dlər, üç günbəzli hamam, kəhrizlər sistemi, su-
kanalizasiya təsərrüfatı böyük intibahdan xəbər
verir. XVII-XVIII əsrlərdə Əylis Şərqin ən qabaqcıl
şəhərləri sırasına daxil edilmiş, burada ipəkçilik
xüsusi inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuşdu. Bura-
da yetişdirilən kənd təsərrüfatı məhsulları, meyvə-
tərəvəz yüksək keyfiyyəti ilə fərqlənirdi. Bilirsiniz,
ümumiyyətlə, Ordubad mahalı çox böyük bir ərazini
əhatə edirdi, Zəngəzurun, demək olar ki, yarısı bu
mahalın tərkibinə daxil idi. Buraya Səfəvilərin
hakimiyyəti dövründə xüsusi önəm verilirdi. Hətta,
Şah Abbasın vəziri Mirzə Hatəm bəy də ordubadlı
idi. Mənbələrin verdiyi məlumatdan aydın olur ki,
Şərqin ən böyük alimlərindən olan Nəsirəddin Tusi
də ordubadlı imiş. Şah Abbas Ordubad bölgəsinin
vergilərdən azad edilməsi haqqında fərman ver-
mişdi.
Yadıma düşmüşkən deyim ki, Hülaki xanın
zövcəsi Doqquzxatun xanım yay istirahətini çox
zaman Əylisdə keçirirmiş. Əylis də o zaman bir kənd
idi. Kəndin ortasından Əylisçay keçir. Çayın sağ
Dostları ilə paylaş: |