Microsoft Word Berdenin siyasi tarixi Sonuncu doc
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 64 Alban hökmdarı öz dövlətinin iqtisadi-siyasi qüdrətini qo- rumaq, xalqı uzun müddət davam edən üzücü müharibələrdən xilas etmək üçün o dövrdə böyük gücə malik Bizans imperiyasına arxalanmağı üstün tutdu. O, Bizans imperatoru Konstant Avqusta məktub göndərdi, onunla ittifaq bağladı. Bu uzaqgörən siyasət Bizansın gələcəkdə Albaniya üzərinə basqın etmək ehtimalını da aradan qaldırdı (136, k.2, f.22). Həmin dövrün siyasi hadisələrinin mürəkkəbliyini nəzərə çatdıran M.Kalankatlı yazır: «Cavanşir erməni sərkərdəsi ilə itti- faq bağlayıb onu Bizans imperatoruna tabe olmağa razı saldı. Sonra müttəfiq olduğu Bizans imperatoruna məktub göndərdi» (136, k.2, f.12). Cavanşirin Bizans imperatoru Konstanta göndərdiyi məktubuna böyük maraq göstərən imperator «Sənə – hökmdar Cavanşirə, Girdman sahibinə və Albaniya şahına – apoipata və proton patrikə və Şərqin hökmdarına» – sözləri ilə başlayan ca- vab məktubu göndərərək, ona böyük rütbə və ənam verdi (136, k.2, f.13; 126, s.166). Beləliklə, Albaniyanın çarı kimi Cavanşir İberiya sərhədlərindən Dərbəndə və Araz çayına qədər olan torpaqların hamısını idarə edirdi (136, k.2, f.13). Cavanşir Bizans imperatoru II Konstant ilə iki dəfə – 654- cü ildə (indiki İran ərazisində) və 660-cı ildə (Vaqarşapat şəhərində) görüşmüş, hər dəfə də onun tərəfindən imperatorlara layiq bir şəkildə qarşılanmışdır (136, k.2, f.13; 15, s.75; 126). Cavanşir imperator İraklinin oğlu Konstantın hakimiyyəti illərində Bizansla əlaqələr saxlayaraq öz torpaqlarının bütövlüyünü və hakimiyyətini saxlaya bildi. Sasani imperiyasına qarşı daim mübarizə aparan şimal ölkələri ilə əlaqəni kəsməmək, Cavanşir kimi uzaqgörən və tədbirli dövlət xadimi xüsusiyyətlərinə malik müttəfiqlə əlaqələri Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 65 itirməmək üçün Bizans imperatorları Alban hökmdarına həddindən artıq yaxınlıq göstərirdilər (136, k.2, f.13; 15, s.75; 126, s.266). M.Kalankatlı yazır ki, Cavanşir «imperator kimi təntənə ilə Konstansın sarayına daxil oldu. Cavanşiri görən kimi, Konstans onu qucaqladı və bütün əyanlarından yuxarıda əyləşdirdi. Bu gün başqa günlər içərisində onun üçün daha uğurlu oldu, hər yan təmtaraqlı olub, qızıl və gümüş içində par- par parıldayırdı. İmperator əmr etdi ki, Cavanşirin qabağına çara layiq olan süfrə açsınlar. Bundan başqa, imperator Cavanşirin belinə öz babası İraklinin və ulu nənəsi Niketanın çar kəmərini bağladı, çiyninə öz əbasını saldı və iki bayraq bağışladı, Cavanşirin iki gənc oğlunu da patrik rütbəsinə layiq gördü. O, Albaniyanın ilk çarlarına məxsus bütün kənd və mülklərini Cavanşirə irsən, nəsildən-nəsilə keçmək şərtilə bağışladı və çar kimi bütün Şərq xalqına hökmran təyin etdi. Belə bir imkana malik olan Cavanşir ölkədə «xalqın tikmək, əkmək, əmin- amanlıqda yaşaması üçün əmrlər verdi. Özü çoxlu saraylar tik- dirdi» (136, k.2, f.13). M.Kalankatlı qeyd edir ki, «hətta Türküstan çarı da ondan əmin-amanlıq və dostluq gözləyirdi. Cavanşirə hədiyyə olaraq seçmə atlar, nökər və xadimlər və sürünən heyvanların gönünü göndərirdi. Suriyadan, Atropatakandan, İberiyadan və hətta Hindistandan adamlar gəlirdi ki, ona baxıb, onun səsini eşitsinlər» (136, k.2, f.13). Xilafət mərkəzində hakimiyyət uğrunda (Əməvilərin hakimiyəti ələ keçirməsi) gedən mübarizə ilə əlaqədar yaranmış vəziyyətdən istifadə edən xəzərlər 661/62-ci ildə Albaniya ərazisinə daxil oldular. Cavanşir Kür çayını keçərək xəzərlərə hücum etdi və döyüşdə qalib gələrək onları geri çəkilməyə məcbur etdi (136, k.2; 15, s.76; 126, s.267). M.Kalankatlı yazır ki, Cavanşir «özü ilə katolikosu, onun yepiskoplarını və öz əyanlarını götürüb, onlarla birlikdə Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 66 Firuz-Qubad şəhərindən şimalda, bir günlük yolda yerləşən vəngə gəldi… Bundan sonra Cavanşir gözəl və ilahi təbriklərlə öz qış iqamətgahı olan Firuz-Qubad (Bərdə) şəhərinə qayıdıb orada bütün ili əmin-amanlıqda keçirdi» (136, k.2, f.28). Cavanşir yaranmış nisbi sakitlikdən istifadə edərək Bərdədə iki il müddətinə böyük bir kilsə tikdirdi (136, k.2, f.26). 664-cü ilin qışında xəzərlər yenidən Albaniyaya gəldilər. Onlar Kür çayının o biri tayına keçib Albaniyada və Sünikdə xeyli qoyun və mal-qara sürülərini öz düşərgələrinə apardılar (136, k.2, f.29). M.Kalankatlı bildirir ki, «bundan sonra hunlar çarı (Xəzər xaqanı – Q.H.) Cavanşiri görmək istədi və Cavanşirin yanına öz qardaşlarını göndərərək, onların vasitəsilə görüş istədi ki, aralarında qardaş məhəbbəti yaransın» (136, k.2, f.29). M.Kalankatlı Cavanşirin qüdrət və şücaətindən danışaraq qeyd edir ki, «bu vaxtadək heç bir Sasani hökmdarı Türküstan çarı ilə üzbəüz çıxmağa cəsarət etmirdi, lakin igid və mərd Cavanşir ondan heç qorxmadı, …bütün əyanları ilə onun yanına getdi. Hunlar çarı da qayıqla çayın (Kür – Q.H.) sərin suları ilə bu sahilə gələrək Cavanşirin qabağına çıxdı. Onlar öz aralarında sülh sazişinə gələrək, ixtilaflara son qoyub qardaşlıq, dostluq haqda razılaşdılar. Müqavilə imzalayıb hər ikisi öz evinə qayıtdı» (136, k.2, f.29; 15, s.77). Lakin xəzərlərin basqın etmək təhlükəsi aradan qalxmamışdı. Cavanşir Xəzər xaqanı Alp İlitverin qızı ilə evlənməklə bu təhlükədən ölkəni xilas etdi. Ərəblərə qarşı mübarizə aparmağın çətin olacağını görən Cavanşir xəzərlərlə müqavilə bağlayaraq şimal qonşusunun təhlükəsindən xilas ol- maq üçün bu addımı atmışdı (136, k.2, f.29; 15, s.77). Bu barədə M.Kalankatlı məlumat verir: «Amma görün mənim igid sahibim ertəsi gün necə hünər göstərdi! Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|