Microsoft Word Berdenin siyasi tarixi Sonuncu doc



Yüklə 2,9 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə28/71
tarix30.12.2017
ölçüsü2,9 Kb.
#18486
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   71

Бярдя  шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 
 
 
 
92
burada yerləşdi. Buradan Məsləmə  əl-Həraşiyə yazdı ki, 
Şirvandan çıxıb onun yanına gəlsin.  Əl-Həraşi Bərdəyə, 
Məsləmənin hüzuruna yetdikdə o, əl-Həraşini xəzərlərlə 
müharibəyə girdiyinə görə günahlandırdı  və  Bərdə zindanına 
saldırdı. Tezliklə bu xəbər xəlifə Hişam ibn Əbdü-l-Məlikə 
(724-743)  çatdı. O, öz qardaşı  Məsləməyə çox qəzəbləndi və 
ona məzəmmətedici məktub yazdı (34, s.37). 
Əl-Kufi bildirir ki, «Xəlifənin məktubunu oxuyub əl-
Həraşiyə verdiyi zülmə görə Məsləmə peşman oldu. Onun elçisi 
Bərdəyə  gəlib  əl-Həraşini zindandan buraxdırdı. Onu Xəlifə 
Hişamın yanına göndərdi» (34, s.38).  
Yuxarıda bəhs etdiyimiz məsələ ilə  əlaqədar onu da 
bildirmək lazımdır ki, ərəblərin arasında baş vermiş  həmin 
hadisələr  ərəb mənbələrində birtərəfli izah edilmişdir. 
Tədqiqatlar isə həmin hadisələrin məğzində vəzifə, şan-şöhrət və 
var-dövlət hərisliyi ilə dolu münaqişələr durduğunu düşünməyə 
əsas verir (34, s.54; 174). Fikrimizcə, bunun əlavə sübuta 
ehtiyacı yoxdur. 
Ərəb qoşunlarının Albaniyanın  şimalına doğru hərəkətini 
əl-Kufi ardıcıllıqla təsvir edir: «Məsləmə ibn Əbdü-l-Məlik 
Şirvan torpaqları ilə irəliləyərək Heyzan qalasına çatdı, qalanın 
müdafiəçilərini aman verəcəyi vədlə aldadaraq hamısını 
öldürtdürdü, belə ki, 1000 nəfərin 999-nu öldürdü. Oradan 
Dərbəndə doğru hərəkət etdi». Müəllifin  şərhinə görə, «gərgin 
döyüşlərdən sonra o, Dərbəndə yaxınlaşdı  və müxtəlif üsullar-
dan istifadə edərək Dərbənd şəhərini tutub ona tam sahib oldu. 
Bundan sonra Məsləmə  əsgərlərindən Kərir ibn Süveyd əs-
Sələbi adlı birisini yanına çağırıb onu əl-Bab şəhərinə vali təyin 
etdi» (34, s.38). 
Mərvan ibn Məhəmməd (744-750) qışı Bab əl-Əbvab 
şəhərində keçirdi. Yazda xəlifə Mərvan ibn Məhəmmədə xəbər 
göndərdi ki, o, valilikdən kənar edilir və  Şama qayıdıb  şəxsən 
onun yanına gəlməlidir. Xəlifə, Səid ibn Əmir  


Бярдя  шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 
 
 
 
93
əl-Həraşini çağırıb onu vilayətin valisi vəzifəsinə təyin etdi (34, 
s.39).  «Səid ibn Əmir  əl-Həraşi … vali sifətilə  Şamdan yola 
düşdü. O, əl-Bab şəhərinə gələrək orada yerləşdi» (34, s.49). 
Səid ibn Əmirlə xəzərlər arasında qızğın, arasıkəsilməyən 
vuruşmalar başlandı.  Əl-Kufi bildirir ki, Səid ibn Əmir «gecə-
gündüz xəzərlərə qarşı səfərlərə çıxır, atının yəhəri heç vaxt qu-
rumurdu» (34, s.49). 
Xəlifə Hişam Səid ibn Əmiri xəstələndiyinə görə, azad 
edib  Mərvan ibn Məhəmmədi Azərbaycana vali təyin etdi və 
göstəriş verdi ki, o, xəzərlərlə müharibəyə başlasın (34, s.49).  
Əl-Kufi bildirir ki, «Mərvan  Şamdan 120 minlik ordu ilə yola 
düşdü və tezliklə Arrana gəldi. O, Bərdədən 40 fərsəx və 
Tiflisdən 20 fərsəx aralı olan Qazaq (Qazax) adlı yaşayış 
məntəqəsində dayandı. Ərazidə olan bütün qalaları fəth etdi, … 
əl-Baba da xəbər göndərdi ki, əsgərlər xəzər torpaqları ilə 
Səməndərə doğru irəliləsinlər» (34, s.49; 174, s.44). 
Mərvan ibn Məhəmmədin başçılığı ilə  ərəb qoşunları 
şimalda geniş miqyaslı döyüşlər apardı, xəzərləri sıxışdıraraq 
Xəzər ölkəsindən keçib, Dunaya qədər gedib çıxdılar (34, s.49; 
100, s.145). 
Əl-Kufi xəzərlərlə  ərəblər arasında gedən bu döyüşlərdə 
ərəblərin qələbələrindən və döyüşlərin nəticəsindən bəhs edərək 
yazır ki, «Mərvan Xəzər xaqanını öz taxtında padşahlığını idarə 
etmək üçün saxladı. Sonra onunla həmdəm olub din qardaşı ki-
mi vidalaşdı və ondan hədiyyələr qəbul etdi. Mərvan geriyə – əl-
Bab  şəhərinə qayıtdı. Bu vaxt onunla qırx mindən artıq  əsir 
alınmış kafir (müsəlman olmayan- Q.H.) var idi. Mərvan onları 
Samur çayının sahilboyu torpaqlarında və Kür çayının hər iki 
sahilində olan düzənliklərdə yerləşdirdi» (34, s.49). Başqa ərəb 
müəllifi isə həmin xəzərlərin Samur və Şabran çayları arasında  


Бярдя  шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 
 
 
 
94
yerləşdirildiyini bildirirlər (174, s. 44; 209, s.18). Tədqiqatçılar 
qeyd edirlər ki, sonra öz başçılarını öldürüb qaçmaq istədikləri 
üçün Mərvan onların hamısını qırmışdır (174, s.49).  
Ərəblərin  şimaldakı  qələbəsindən (737-ci ildə) sonra 
Arranın digər ucqarlarındakı vilayətlərə qarşı tədbirlər görüldü. 
Mərvanın qoşunu qışı Qazaxda qaldıqan sonra 738-ci ildə Kürü 
keçdi, Şəki və digər ərazilərdə xeyli qala və şəhəri ələ keçirərək  
dağıtdı, vuruşaraq ölkəni talan etdi (34, s.49; 174, s.44-45).  
Davam edən döyüşlər, baş vermiş bütün hadisələr barədə 
əmir xəlifəyə xəbər verir, yığdığı qənimət və sərvətin beşdə biri-
ni də ona göndərirdi (34, s.50). Davam edən müharibələr, həm 
də  ağır vergilər xalqı çox çətin vəziyyətə salmışdı (100, s.145; 
174, s.45; 358, s.101). 
Əl-Kufi yazır ki, «bu əhvalatlardan sonra Mərvan 
Azərbaycan (Cənubi)  ərazisinə daxil olub, Muğan, Gilan, əl-
Bəbr və Talaqan əhalisinə qarşı yürüş etdi. O, bu yerlərdə çoxlu 
adam qırdırdı və 10 mindən çox arvad-uşağı əsir etdi…. Bundan 
sonra o, daha irəli gedərək çox keçmədən Bərdəyə yetişdi. O, 
bütün Azərbaycanı və başqa bir çox yerləri fəth etdi. Amma heç 
kəs onun hakimiyyətinə qarşı çıxmadı» (34, s.54). 
Valid ibn Yəzid (743-744) xəlifə olan zaman Məhəmməd 
ibn Mərvanı (744-750) Azərbaycan və Arrana vali təyin etdi (34, 
s.55). Lakin Xilafətin mərkəzində baş verən hadisələr Arrandakı 
tədbirləri müvəqqəti olaraq dayandırdı (34, s.55; 174, s.45). 
Bu zaman hakimiyyətə gəlmiş Yəzid İbn Valid ibn Əbdü-
l-Məlik Mərvan ibn Məhəmmədi Azərbaycan və Arrana vali 
təyin etdi (34, s.55). Xilafətdə hakimiyyətin Yəzidin qardaşı 
İbrahim ibn Validin (744-cü ildə)  əlinə keçməsindən xəbər 
tutmuş Mərvan ibn Məhəmməd öz silahdaşlarından  


Yüklə 2,9 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   71




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə