Microsoft Word Berdenin siyasi tarixi Sonuncu doc
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 95 olan Asim ibn Yəzid ibn Abdullah əl-Hilalini Azərbaycana və Arrana öz yerinə canişin təyin edərək, adamları ilə Şama yola düşdü (34, s.55). Mərvan ibn Məhəmməd (744-cü ildə) hakimiyyəti ələ keçirdi. Lakin o, xəlifə olan kimi Azərbaycan və Arranda iğtişaşlar başlandı (34, s.55). Yerlərdə Xilafət əleyhinə, onun əmir və canişinlərinin, amillərinin soyğunçu, qarətçi, zülmkar hərəkətlərinə qarşı üsyanlar qalxdı (34, s.55; 154, k.2I, f.16; 174, s.21). Bu iğtişaşlardan biri Beyləqan sakini Müsafir ibn Kəsirin rəhbərliyi altında başlanmış üsyan idi (34, s.55). Ölkədəki iğtişaşları yatırmaq, üsyançılara divan tutmaq üçün hərəkətə gəlmiş ərəblər üsyan ocaqlarından olan Beyləqan şəhərinə gəldilər. Qoşunun qalan hissəsi əmir Asim ibn Yəzid əl-Hilalinin başçılığı altında Bərdə şəhərinə çəkildi (34, s.55; 27, s.19; 174, s.81). Əl-Kufi həmin hadisəni ətraflı təsvir edərək bildirir ki, «qiyamçılar Asimin buradakı canişinini tutub onunla birlikdə zindanın qapılarına yaxınlaşdılar, qapıları açdılar və (üsyan başçıları) Qüteybə ibn Sədəqəni və Aban ibn Məmunu azad etdilər. Bundan sonra qiyamçılar Beyləqanı tam ələ keçirdilər. Bütün ətraf və nahiyələrdən Beyləqana adamlar axışdı. Tezliklə burada nəhəng bir ordu toplandı. Müsafir ibn Kəsir əl-Qəssabın rəhbərliyi altında onlar Beyləqandan çıxıb (Bərdəni tutmaq məqsədilə – Q.H.)… gəldilər. Asim ibn Yəzid əl-Hilali bundan xəbər tutdu, tərəfdarlarını topladı və döyüşçülərini Bərdə şəhərinin qapıları yanında, Tərtər çayı boyunca yerləşdirdi…» (34, s.56). Əl-Kufi nəql edir ki, «bu vaxt Bərdə nahiyəsindən olan bir adam onlara (qiyamçılara) yaxınlaşdı. Qiyamçılar onu tutub öz başçıları Müsafir ibn Kəsirin yanına gətirdilər. Müsafir ondan soruşdu: haradan gəlirsən? O, cavab verdi: Bərdədən. Müsafir soruşdu: Bilirsənmi indi Asim ibn Yəzid harada olar? O dedi: bilirəm. O, indi Tərtər Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 96 çayının sahilində yoldan bir qədər kənarda, filan yerdədir. Müsa- fir ona dedi: Onun ordusuna aparan yolu göstərə bilərsənmi? O, cavab verdi: Əlbəttə …» (34, s.56). Əl-Kufi sonra yazır: «Müsa- fir ibn Kəsir öz əsgərlərini yığıb bu adamla yola düşdü. Onlar gecənin zülmətində yola çıxmış, sübh çağı Asim ibn Yəzidin mövqeyinə çatmışdılar. Onları görən qiyamçılar «Allahu əkbər» sədaları ilə hücuma keçərək dəhşətli qırğın törətdilər. Bərdənin əmiri Asim ibn Yəzidi və onun xeyli əsgərini öldürdülər. Asimin Zəfər adlı oğlu ordunun qalıqları ilə döyüş meydanından qaçaraq çox acınacaqlı vəziyyətdə özünü Bərdəyə çatdırdı» (34, s.56). Müsafir ibn Kəsir və onun silahdaşları Asim ibn Yəzidin adamlarının yerdə qalan hissəsini mühasirəyə alıb onları tutdular və Beyləqan şəhərinə apardılar (34, s.56). Əl-Kufi bildirir ki, «bu hadisə Şamda olan xəlifə Mərvan ibn Məhəmmədə çatdı. Xəbər onu çox sarsıtdı. Lakin bir qədər sonra o, özünün Şamdakı sərkərdələrindən Əbdü-l-Məlik ibn Müslüm əl-Üqeylini yanına çağırıb tabeliyinə nəhəng bir ordu verdi, özünü də Azərbaycan və Arrana vali təyin etdi. Ona əmr etdi ki, o, oralarda müharibə aparıb əhalidən xərac vergisini toplasın. Xəlifə qiyamçılarla döyüşə girməyi də ona əmr etdi» (34, s.57). Əbdü-l-Məlik ibn Müslüm nəhəng bir ordunun başında Şamdan yola düşüb, tezliklə Bərdəyə gələrək orada yerləşdi. Sonra o, bundan əvvəl qiyamçıların darmadağın etdiyi qoşunla Bərdədən çıxaraq «Cisr əl-Hicara» («Daş körpü») adlı yerdə düşərgə saldı və köməkçi qüvvələrin gəlməsini gözlədi. Sonra o, üsyançılara qarşı hərəkət etdi (34, s.57). Mənbələr bildirir ki, tərəflər Bərdə şəhəri yaxınlığında üz- üzə gəlib döyüşə başladılar. Əbdü-l-Məlik ibn Müslüm bu döyüşdə öldürüldü, ordunun başına onun Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 97 qardaşı İshaq ibn Müslüm əl-Üqeyli keçdi (34, s.57). İshaq ibn Müslümlə üsyançıların döyüşü xeyli davam etdi. Mənbədə yazılır: «İshaq ibn Müslümlə, Müsafir ibn Kəsir əl-Qəssab və onun qiyamçıları arasında olan döyüşlər Xorasanda Əbu Müslümün rəhbərliyi altında qara bayraqlıların (əl-musavvada) meydana çıxmalarına qədər davam etdi» (34, s.57). Abbasilərin ilk xəlifəsi Əbü-l-Abbas əs-Səffah (750-754) Məhəmməd ibn Sul adlı şəxsi vali təyin etdi. O, ordu ilə Azərbaycana gəldi (34, s. 57). Bu zaman, Azərbaycanda Müsafir ibn Kəsir əl Qəssab ağalıq edirdi. O, Məhəmməd Əbu Sulun 100 minlik ordu ilə yola düşdüyünü eşidib «əl-Kilab» qalasında («Sərt qala») möhkəmləndi. Sulun qoşunu onları mühasirəyə aldı, uzun müddət döyüşlər getdi, nəhayət, Müsafir və döyüşçüləri məhv edildi (34, s.57). Ərəb əmiri Məhəmməd ibn Sul üsyançılara ağır divan tutdu. O, Müsafir ibn Kəsirin və onun silahdaşlarının kəsilmiş başlarını əs-Səffahın hüzuruna göndərdi. Özü isə ordusu ilə Beyləqan şəhərinə gəlib bir neçə gün orada qaldı. Sonra o, Bərdə şəhərinə yola düşüb, uzun müddət burada qalaraq ölkəni idarə etdi (34, s.58). 752-ci ildə Bizans Xilafətdə başlanmış qarışıqlıqdan istifadə edərək ərəblərə tabe olan ərazilərə doğru irəlilədi. Xilafətə qarşı siyasi, diplomatik fəaliyyətini genişləndirməyə başladı (174, s.48). Xəzərlər isə 737-ci il məğlubiyyətində gözləri qorxduğuna görə, hələlik seyrçi mövqeyi tutmuşdular (136, k.2I, f.18; 15, s.111; 174, s.48). Xəlifə Əbu Cəfər əl-Mənsur (754-775) Yəzid ibn Üseyd ibn Zəfir əs-Sulamini Arrana hakim təyin etdi (752/53) (34, s.56; 174, s.48). Əl-Kufi məlumat verir ki, «Yəzid ibn Üseyd İraqdan Arrana yola düşüb, Bərdə şəhərinə gəldi, burada yerləşib ölkənin hər yerinə öz vergiyığanlarını (amil) göndərdi» (34, s.58). Hələ də şimaldan Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|