Microsoft Word Berdenin siyasi tarixi Sonuncu doc
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 11 dövr Bərdə şəhərinin yaranma, formalaşma, inkişaf mərhələlərini əhatə edir. Şəhərin yarandığı və fəaliyyət göstərdiyi antik və orta əsrlər dövrü tarixinin tədqiqinə qanunauyğun bir maraq oyanır. Bu baxımdan qeyd olunan xro- noloci çərçivə daxilində Bərdənin ümumi tarixini elmi əsasda tədqiq etmək mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda şəhər tarixinin tədqiqinə son dövrlərdə başlanılmışdır. Bu, hər şeydən əvvəl ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin vaxtilə verdi-yi göstəriş və qərarları ilə bağlıdır. Ulu Öndərin imperativ şəkildə dediyi «Azərbaycanın qədim şəhərlərinin tarixi öyrənilməlidir» fikri tarixçiləri ruhlandırdı, onların qarşısında böyük məsuliyyət qoydu, bu səpkidə mövzuların tədqiqinə diqqəti artırdı. Bu baxımdan Ulu Öndər Heydər Əliyevin «Tariximizin hər səhifəsi bizim üçün əzizdir», «Xalq gərək daim öz kökünü xatırlasın» aforizmlərinin də böyük təsiri oldu. Azərbaycanın qədim və orta əsr şəhərlərinin müxtəlif aspektdə öyrənilməsi şəhər tarixşünaslığımızın bir çox problemlərinin üzərinə işıq salmışdır. Azərbaycan tarixçiləri arasında şəhər tarixi problemi ilə məşğul olan böyük bir alimlər ordusu formalaşmışdır (S.B.Aşurbəyli, M.X.Heydərov, H.Ə.Ciddi, Q.M.Əhmədov, S.M.Onullahi, İ.A.Babayev, N.M.Vəlixanlı, V.H.Əliyev, T.M.Məmmədov, A.B. Nuriyev, Ş.F.Fərzəlibəyli, R.İ.Məmmədov, İ.M.Cəfərzadə, İ.N.Əliyev, F.V.Qədirov, R.M.Vahidov, E.Q.Mirzəyeva və b.). Onların əsərləri, arxeoloji qazıntılar, yazılı mənbələr əsasında apardıqları elmi tədqiqatları həm bütövlükdə tarixşünaslıq, həm də Azərbaycan şəhərlərinin öyrənilməsi baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Həmin əsərlər sırasına daxil olan İ.M.Cəfərzadənin «Köhnə Gəncənin tarixi-arxeoloji oçerki», İ.H.Əliyev və F.V.Qədirovun «Qəbələ», H.Ə.Ciddinin «Orta əsr Şamaxı şəhəri IX-XVII əsrlərdə», R.M.Vahidovun «Mingəçevir Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 12 III-VIII əsrlərdə», M.X.Heydərovun «Şəhərlər və şəhər sənətkarlığı», «XIII-XVII əsrlərdə Azərbaycan şəhərlərində so- sial-iqtisadi münasibət və sənətkarlıq təşkilatları», S.B.Aşur- bəylinin «Bakı şəhərinin tarixi», Q.M.Əhmədovun «Orta əsr Beyləqan şəhəri», «Qədim Beyləqan», S.M.Onullahinin «XIII- XVII əsrlərdə Təbriz şəhərinin tarixi», İ.B.Babayevin «Qafqaz Albaniyasının antik şəhərləri», V.H.Əliyevin «Qədim Naxçıvan», R.İ.Məmmədovun «Naxçıvan şəhərnin tarixi oçer- ki», F.Ə.Əliyevin «XVIII əsrin ikinci yarısında Azərbaycan şəhərləri» və Ş.F.Fərzəlibəylinin «Quba tarixi» Azərbaycan tarixşünaslığında mühüm yer tutur (adı çəkilən əsərlərə dair mənbə və ədəbiyyat göstəricisində kifayət qədər məlumat verilmişdir). Bərdə şəhərinin tarixinin problem olaraq tarixşünaslığını araşdırmağa başlamamışdan öncə əvvəldə qeyd etdiyimiz bir məsələni təkrarən diqqət mərkəzinə çəkmək istərdik. Bu da on- dan ibarətdir ki, son vaxtlara qədər yazılı mənbələrin azlığı və arxeoloji tədqiqatların kifayət qədər aparılmaması səbəbindən Bərdə şəhərinin tarixi dərindən öyrənilməmiş, elə bu səbəbdən də Bərdə elmi ədəbiyyatda orta əsr şəhəri kimi təqdim edilmişdir. Odur ki, biz problemin öyrənilmə dərəcəsini təhlil edərkən tarixşünaslığın araşdırılmasında təkcə yazılı mənbələrlə kifayətlənməmiş, təhlili ilk dəfə olaraq yazılı mənbələrdə əldə edilən məlumatlardan, Bərdə şəhərinin arxeoloji materiallarından və qlobal şəhər probleminin öyrənilməsi təcrübəsindən istifadə etməklə aparmışıq. Bu baxımdan mono- qrafiyada təkcə Azərbaycanın deyil, keçmiş SSRİ məkanına daxil olan şəhərlərin, eləcə də Asiya və Avropanın bir çox şəhərlərinin tarixinə dair əsərlərə, o cümlədən Yaxın və Orta Şərq ölkələrinin şəhər problemlərinə dair elmi ədəbiyyata geniş nəzər yetirilmişdir. Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 13 Bərdənin tarixinin öyrənilməsinə son dövrlərdə təşəbbüslər göstərilsə də hərtərəfli tədqiqatlar aparılmamış, yalnız müxtəlif səpkidə kiçik həcmli bir sıra əsərlər çap edilmişdir. Həmin əsərlər şəhərin arxeoloji tədqiqinə həsr edilmiş kitab (322), tarixi-arxeoloji oçerk (154) və orta əsrlər dövrünə aid dərs vəsaitindən (90) ibarətdir. Bərdə şəhərinin ta- rixi probleminə bir namizədlik dissertasiyası həsr edilmişdir ki, burada da əsasən şəhərin gil qab məmulatı öyrənilmişdir (9). A.B.Nuriyevin «Orta əsr Bərdə şəhəri» kitabı Bərdə şəhərində 1984-1985-ci illərdə arxeoloqun özünün rəhbərlik etdiyi arxeo- loji ekspedisiyanın aşkarladığı materiallar əsasında yazılmışdır (322). Həmin kitabda Bərdənin orta əsrlər tarixinə qısa şəkildə toxunulmuş, əsasən qazıntı zamanı müxtəlif mədəni təbəqədən aşkar edilmiş arxeoloji məmulatların təsnifatı verilmişdir. Bərdənin sonuncu arxeoloji tədqiqatlarına həsr edilmiş əsər A.B. Nuriyev və Ə.H.Babayevin birgə yazdıqları «Bərdə şəhərinin tarixi-arxeoloji oçerki»dir (2001-ci il). Əsər Bərdənin arxeoloji tədqiqini əks etdirmək baxımından əhəmiyyətlidir (136). Son dövrlərdə özlərinə vətən tarixi yaratmaq istəyən erməni «tarixçiləri» Bərdəni də uydurma «böyük Ermənistan»a, «Şərqi Ermənistan»a daxil etmiş, guya onlara məxsus qədim yaşayış məskəni olması barədə iddialar irəli sürmüşlər. 2006-cı ilin iyun ayında yaradılmış ekspedisya (bax: səh.8-9) Bərdə şəhərinin qədim yeri hesab edilən «Şortəpə» abidəsində arxeoloji tədqiqat işləri apardı. 100 kv.m sahədə aparılan qazıntı 5 metr dərinliyə qədər davam etdirilərək mədəni təbəqənin stratiqrafiyasını müəyyənləşdirdi. Arxeoloji tədqiqat işləri zamanı Bərdə şəhərinin antik dövr tarixini öyrənmək baxımından maraqlı maddi mədəniyyət materialları aşkar edildi. Belə ki, qədim dövrə aid təbəqədə Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|