Microsoft Word Berdenin siyasi tarixi Sonuncu doc
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 122 s.210; 256, s.215; 265, s.28-34; 310; 332, s.81; 355; 381, s.71; 395). Bərdəyə rusların gəlişi haqqında ən mötəbər məlumat verən ərəb müəllifi ibn Miskaveyh bildirir ki, «mənbələrdə «rus» adlanan tayfalar təbiətinin və sərvətinin zənginliyinə görə, Qafqazın mirvarisi hesab edilən Bərdə şəhərinə hücum etdilər» (265, s.28-34). İbn Miskaveyh həmin hadisəni təfsilatı ilə belə nəql edir: «332 (943/44). Bu ildə Azərbaycana «ər-Rus» adı ilə tanınan bir xalqın ordusu hücum etdi, Bərdəyə gəldi, onu işğal etdi və onun sakinlərini əsir aldı». Sonra müəllif onların xüsusiyyət və davranışları haqqında yazır: «Ruslar döyüşkəndirlər. Onlarda hər kəsin silah gəzdirməsi adətdir və öz üzərlərində sənət alətlərinin çoxunu gəzdirirlər – balta, mişar, çəkic və digərlərini. Onlar döyüşdə nizə və qalxandan istifadə edirlər, ehtiyat üçün qılınc, əmud, xəncərə oxşayan silahlar da götürürlər. Onlar piyada döyüşürlər, əsasən də bunlar (Azərbaycana gələnlər)» (265, s.28). İbn Misgaveyh məlumat verir ki, «onlar öz ölkələri tərəfdən dənizlə üzərək Azərbaycan ərazisindən axıb həmin dənizə tökülən, Kür adı ilə tanınan böyük çaya qədər gəldilər. Bu çay Bərdə çayıdır, onu pələnglə müqayisə edirlər. Onlar Kürdən çıxan kimi, onları Mərzbanın yerli idarəçilik üzrə nümayəndəsi Bərdə hakimi qarşıladı. Onunla üç yüz nəfərə qədər adam var idi. O, sadə xalqa çağırışla müraciət etdi və beş min nəfər könüllü ilə onlarla (ruslarla) inamla döyüşə girdi. La- kin yaxşı silahlanmış ruslar şəhərə girdilər və ona sahib oldu- lar…. onlar car çəkib elan etdilər: «Şəhər əhalisindən heç kim şəhərdə qalmamalıdır». Onlara elan olunan gündən sayılmaqla 3 gün möhlət verdilər. Dördüncü gün ruslar qılıncı işə saldılar, saysız miqdarda adam qırdılar və bundan sonra bir neçə min əsir götürdülər. Qadın və oğlanları ruslar şəhər içərisində, onların Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 123 yerləşdiyi şəhristanda olan qalada yerləşdirib, onların möhkəmləndiyi düşərgəni dağıtdılar. Bundan sonra, onlar (rus- lar) kişiləri məscidə topladılar, qorxu altında saxladılar və dedilər: «Özünüzü satın alın. Ruslarla yerli əhali arasında vasitəçilik edən ibn Samun adlı bir xristianın əldə etdiyi razılığa görə, hər bir adam 20 dirhəm verməklə canını qurtara bilərdi. Pulu ödəyənlərə möhürlü gil parçası verirdilər. Xristian Samun- dan şübhələndikləri üçün bu danışıqlarla razılaşmadılar. Bundan sonra, pulu ödəyənlərdən və məscidin su arxı ilə qaçıb canını qurtaranlardan başqa hamını qılıncdan keçirdilər» (265, s.28- 30). İbn Miskaveyh yazır ki, «Beləliklə, (ruslar) bu (şəhərdən) ölçüsü və qiyməti çox böyük olan, külli miqdarda sərvət əldə etdilər. Bundan sonra (Bərdədə – Q.H) yoxsulluq həddini aşdı və onlar haqqında müxtəlif ölkələrin müsəlmanları eşidib, bir- birini ümumi hərəkata çağırdılar» (265, s.30). İbn Miskaveyh bildirir ki, «Mərzban ibn Məhəmməd öz qoşununu yığıb əhaliyə çağırışla müraciət etdi və onların yanına bütün ucqarlardan könüllülər gəlməyə başladılar. O, otuz min adamla hərəkət etdi, lakin xeyli qüvvə toplanmasına baxmaya- raq, rusların qarşısında dura bilmədi. Onlara az-çox təsir edə də bilmədilər. Onlarla səhər və axşam vuruşdular, ancaq hər dəfə əzilərək qaytarıldılar. Onlar arasında müharibə bu qaydada xeyli davam etdi və qırılanlar həmişə müsəlmanlar oldu» (265, s.30). İbn Miskaveyhin məlumatında bildirilir ki, «Ruslar Bərdəyə yiyələndikdən sonra, orada çoxlu növ meyvələrdən yeyib xəstələndilər. Onların arasında epidemiya əmələ gəldi, ona görə ki, onların ölkəsi çox soyuqdur və orada meyvə ağacları bitmir, onlara az miqdarda meyvə yalnız başqa ölkələrdən gətirilir. Onların sayı azaldı» (265, s.32). Бярдя шящяринин ъоьрафи, сийаси вя мядяни тарихи 124 Rusların Bərdəyə basqını barədə digər müəlliflər də məlumat verir. Əl-Hüseyninin «Zinət-ül məcalis» əsərində bildi- rilir ki, «ruslar Xəzər dənizindən Kür çayına keçib Bərdə şəhərinə gəldilər. Orada çoxlu meyvə yeyib diş xəstəliyinə düşdülər. Buna görə şəhəri tərk etdilər» (90, s.53; 265, s.33). Xəstəliklərin ruslara təsir etməsinə baxmayaraq onların müqaviməti səngimirdi. Onlara qarşı mübarizə də getdikcə güclənirdi. İbn Miskaveyh bildirir ki, «Mərzbanın qoşunu ruslar- la müharibəni onları mühasirədə saxlayıb gücdən salanadək da- vam etdirdi» (265, s.33). Mərzbanın qoşunu tərəfindən uzun müddət mühasirədə saxlanması rusların vəziyyətini ağırlaşdırmış, yerli əhalinin köməkliyi ilə davam etdirilən ardıcıl döyüşlər onların müqavimətini zəiflətmişdi (265, s.33). İbn Miskaveyh yazır: «Mərzban danışırmış ki, deyləmlər onlarla kişi kimi vuruşdular və onlardan 700 nəfərini, o cümlədən onların rəisini öldürdülər. Sağ qalanlar yalnız şəhərdə yerləşib yığdıqları böyük miqdarda var-dövləti, ehtiyatları və əsirləri saxladıqları Şəhristan adlı şəhər qalasında gizlədənlər oldular» (265, s.33). İbn Miskaveyh göstərir ki, «rusların sayı azaldığından, bir gün gecə ikən qiymətli əşyaları, özlərinə məxsus olan paltarları, nəyi vardısa, hamısını götürüb arxalarına bağladılar, yerdə qalanını yandırdılar və yerləşdikləri qalanı tərk etdilər. Kürə tərəf yola düşdülər. Orada hazır qayıqlar dayanmışdı, onlar öz ölkələrindən onlarla gəlmişdilər; qayıqlarda matroslar və qənimətin bir hissəsini böldükləri üç yüzə qədər rus adamı var idi. Onlar qayıqlara minib, üzüb getdilər …» (95, s.34). İbn Miskaveyh həmin hadisəni qısa, yığcam şəkildə təkrar edir: «(944/45). Həmin ildə xəbər yayıldı ki, Xəzər ölkəsinin arxasında yaşayan, «rus» adı ilə tanınan xalq Azərbaycana sox- ulub və Bərdəni ələ keçirib. Bu xalqın dini Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|