Microsoft Word berk senaye tul docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OLUNMASININ QT SAD S ƏM ƏR ƏL Y V Ə ƏTRAF MÜH T N SA ĞLAMLA ŞDIRILMASI 3.1.T əkrar emal metallardan ma
7. Ölçüləri 10 mm olan rezin ovuntuları əsasında kənd təsərrüfatı fermalarında və quşçuluq fabriklərində döşəmənin örtülməsində istifadə olunur. Belə örtüklər sanitar normaların təmin olunmasında əvəzolunmaz materiallardır. 8. Rezin ovuntularından neft quyularının tamponlaşdırılmasında istifadə olunur.
MƏHSULLARINDAN SƏNAYEN N MÜXTƏL F SAHƏLƏR NDƏ ST FADƏ OLUNMASININ QT SAD SƏMƏRƏL Y VƏ ƏTRAF MÜH T N SAĞLAMLAŞDIRILMASI 3.1.Təkrar emal metallardan maşınqayırma və başqa sənaye sahələrində istifadə olunması onun iqtisadi səmərəliyi
Qara və əlvan metalların tullantıları başqa sənaye tullantılarından tərkiblərində çox qiymətli xammalın olması ilə fərqlənirlər. Hal-hazırda metallolomlar metallurgiya sənayesi üçün qiymətli xammal bazası hesab olunur. Elektrik enerjisinin sərfinin metalların istehsalının bahalaşması səbəb olmuşdur. Ona görə də təkrar emal məhsullarından xammal kimi istifadə olunmasına üstünlük verilir. Tərkibində əlvan metallar olan faydalı qazıntıların çıxarılması və onun emalı nəticəsində alınan məhsullar ilə metal tullantılarının yaxud metallomoların təkrar emalının müqaisə göstərir ki, təkrar emala sərf olunan enerji çox azdır, alınan məhsul isə keyfiyyətinə görə təbii xammaldan alınan məhsuldan geri qalmır. Metal tullantılarından istifadə təbii faydalı qazıntılardan məhsul istehsalı prosesinin bir çox mərhələlərini aradan qaldırır və buna görə də enerji sərfi azalır. Aşağıda faydalı qazıntılardan istifadə etmək ə vəzinə metallomlardan istifadənin elektrik enerjisinə nə qədər qənaət edilməsinin faizlərlə miqdarı verilmişdir. Cədvəl 3.1 Metal tullantılarından istifadə zamanı elektrik enerjisinə qənaət Metallar Elektrik enerjisinə qənaət, % Alüminium Mis Sink
Qurğuşun Polad
95 83
60 64
74
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hal-hazırda təkrar emalın istehsalına qoyulan kapital həcmi metalın faydalı qazıntıdan istehsalına qoyulan xərclərindən 10 dəfə azdır. Bu sahədə ABŞ sənayesi daha irəlidə gedir. Belə ki, istehsal olunan alüminiumun yalnız 31% faydalı qazıntıdan alınır. Qara metalların təkrar emalından alınan ikinci xammaldan maşınqayırma sənayesinin müxtəlif sahələrində istifadə olunmasının faizlərlə miqdarı cədvəl 3.2 göstərilmişdir. Cədvəl 3.2 Sənaye sahələri Enerjiyə qənaət, % Avtomobil və ştamplama sənayesi Aviasiya sənayesi Bərkidici istehsal edən sənaye sahəsi Gəmiqayırma Maşınqayırma Elektrotexnika sənayesi Məişət cihazları və gündəlik tələbat əşyaları Dəmiryolu sənayesi Kənd təsərrüfatının maşınqayırma sənayesi Ş tamplama sənayesi Neft və qaz sənayesi üçün dəzgahlar istehsal edən sənaye Təmir daxil olmaqla tikinti sənayesi 30,8 31,6
29,3 25,9
23,7 27,8
22,7 15,3
18,1 25,7
26,3 4,6
Ikinci xammal kimi xrom paslanmayan polad tullantılarının (lomlarının) emalından alınır. Xromun ikinci xammal kimi miqdarının artması hər şeydən ə vvəl tullantıların tərkibindəki metalların növündən və miqdarından asılı olur. Sonradan belə xromlardan paslanmayan polad istehsalında istifadə olunur. Dünyada metal tərkibli tullantılardan ikinci xammal kimi kobalt yalnız Almaniyada emal olunur. Hər il Almaniyaya 500 ton skrap (metal tullantı) ixrac
edilir. Yaponiyada kobaltdan ikinci xammal kimi neftkimya və neftçıxarma sənayesi üçün katalizatorlar istehsal edilir. Ə lvan metalların skrapindən emal edilən volfromdan spirallar və elektronikada istifadə edilən məmulatlar istehsal edilir. Son 15-20 ildə əlvan metalların tullantılarının təkrar emalı genişlənmiş alınan ikinci xammalın texniki-iqtisadi göstəriciləri yüksəlmiş, mis, alüminium, civə, manqan və başqa əlvan metalların keyfiyyəti və emal miqdarı daha da yüksəlmişdir. Sənayenin yeni sahələrinin inkişafı ilə əlaqədar əlvan metalların xüsusən mis, nikel, maqnezium, titan və s. metalların metallurgiyası sürətlə inkişaf edir. Məlum olduğu kimi, tullantıların emal prosesi poliqonlardan başlayır və istehsal proseslərinə qədər davam edir. Metallar tərkiblərinə görə fərqli olduqlarına görə onlar sortlaşdırılır, çünki mis və çuqun tərkibli metalların sıxlıqları və yanma istiliyi müxtəlif olduqları üçün onlar eyni texnoloji proses ilə emal oluna bilməzlər. Bu isə təkrar istehsalın prosesinin çətinlikləridir. Metal tullantıların təkrar emalının məqsədi əsasən ətraf mühitin mühafizəsi və iqtisadi gəlirləridir. Hal-hazırda istifadə olunan hər bir texniki avadanlıqlar və metal məmulatları bir neçə mərhələdən keçərək hazır məmulat halına salınır. Onların tətbiq sahələri isə əsasən metalın xüsusiyyətlərindən asılı olaraq dəyişir. Təkrar emal alüminiumdan təyyarə və kosmik sənayesində, polad tərkibli ikinci xammallardan isə gəmiqayırma və avtomobil istehsalında istifadə olunur. Bundan əlavə tikinti, dəmir yollarının tikintisində, maşın və avadanlıqların hazırlanmasında, radiotexnikada və başqa sənaye sahələrində ikinci metal xammallardan istifadə edilir.
Metal tullantıların təkrar emalının iqtisadi səmərəliyi və ətraf mühitin mühafizəsindəki rolunu aşağıdakı kimi qiymətləndirmək olar: 1.Köhnə metal məmulatlardan ikinci xammalın alınması prosesinə sərf olunan elektrik enerjinin miqdarı təbii xammaldan metal məmulatların istehsalına Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|