Microsoft Word berk senaye tul docx
Yüklə 0,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
prosesinin çətinlikləridir. Tullantıların toplanması, onların sortlaşdırılması, ayrılması, təmizlənməsi və s. eləcə də təkrar emal üçün xüsusi avadanlıqların olmaması emalın çətinlikləri hesab olunur. Ona görə hal-hazırda polimer tullantıların əksər hissəsin ya yandırılır, yaxud da onlar üçün ayrılmış xüsusi torpaq sahələrində basdırılır. Bu isə torpağın və torpaq sularının toksiki maddələrlə çirklənməsinə səbəb olur, ətraf mühitə hiss olunacaq dərəcədə zərər vurulur, ekoloji durum daha da kəskinləşir. Azərbaycanda polietilen materiallara olan tələbat onun istehsalını üstünləyir. Hesablamalar göstərir ki, ümumilikdə polietilen tullantıların 20-25%-ni təkrar emal etməklə xalq təsərrüfatının polietilen materiallara olan tələbatını ödəmək mümkün olar. Lakin hazırda yalnız tullantıların 2-3% təkrar emal olunur. Tələbatı ödəmək üçün PE tullantıların toplanması və ondan istifadənin səviyyəsi yüksəldilməlidir. Çox təəsüflə qeyd etməliyik ki, Azərbaycanda polimer tullantıların təkrar emalı yox dərəcəsindədir. Belə tullantılar və başqa bərk sənaye tullantıları yandırılır. Bu isə atmosferin, torpağın zəhərli toksiki maddələrlə çirklənməsinə səbəb olur. Bakı və Abşerondakı tullantıların tərkibində xüsusi yer tutan linoleum, divar kağızları, pəncərə-qapı çərçivələri (PVC), elektrik avadanlıqları və plastik butulkaların hazırlandığı xammalın-polixlorbifenellərin 1 kq-nın yandırılması zamanı 50 milliqram dioksin əmələ gəlir. Bu miqdar 50 min laboratoriya canlısında xərçəng şişlərinin əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Insan orqanizmi üçün dioksinin maksimum səviyyəsi fərdi xüsusiyyətlərdən asılıdır və dəqiq müəyyən olunmayıb. Dioksinlər daha çox insanın ümumi sisteminə və reproduktiv sağlamlığına təsir göstərməklə ətraf mühitə çirkləndirən təhlükəli çirkləndirici hesab olunur.
EMAL TEXNOLOG YALARI VƏ ALINAN MƏHSULLAR 2.1.Metalo-lomların təkrar emal texnologiyası alınan məhsullar
I fəsildə qeyd edildiyi kimi metallurgiya və maşınqayırma sənayesinin tullantıları və istismar müddəti başa çatmış metal avadanlıqlar metal tullantılarına (metalo-loma) çevrilirlər. Bu tullantılar icazə verilmiş və yaxud icazə verilməmiş zibilxanalara atılaraq, ətraf mühiti çirkləndirərək böyük ekoloji problemlər yaratmaqla yanaşı, onların tərkibində olan qiymətli metallar istifadəsiz qalır. Halbuki bu tullantıların tərkibindəki qiymətli metallar böyük xammal bazası ola bilər. Odur ki, belə tullantıların təkrar emalı dövrümüzün ən aktual problemi sayılır. Azərbaycanda metalların təkrar emalı demək olar ki, yox səviyyəsindədir. Qara metalın tullantılarını təkrar emal etmək üçün “Bakı Steel Company” şirkəti fəaliyyət göstərirdi, onlar da fəaliyyətini saxlayıblar. Qara və əlvan metalların tullantılarını təkrar emal texnologiyaları bir-birindən fərqlənir [ 26]. Lazımi tərkibdə təkrar emal poladı və ərintiləri istehsal etmək üçün xüsusi üsullar yaradılmışdır. Bunlar vakkum elektrik-qövs, sobalarında ə ritmə, elektrik-posa ilə təkrar əritmə. Istənilən təkrar emal poladın tərkibində O, N, H, P, S kimi elementlər olur. Bu elementlər təkrar emal poladın tərkibində müxtəlif oksidlər, sulfidlər, nitridlər, fosfidlər və sair birləşmələr şəklində olur və onun fiziki-kimyəvi xassələrinə mənfi təsir göstərir. Bu səbəbdən bəzi hallarda sənayenin bir sıra sahələrində zərərli sayılan elementlərə görə yüksək təmizliyə malik polad və ərintilərin tətbiq edilməsi tələb olunur. Tullantı materialların (şixtənin) növü və onların şixtənin tərkibindəki miqdarı istehsal ediləcək təkrar emal poladın kimyəvi tərkibinə görə təyin
edilir. şixtə materialları elə seçilməlidir ki, əritmə prosesi zamanı ayrı-ayrı elementlərin yaranmasını da nəzərə almaqla şixtənin kimyəvi tərkibi alınacaq poladın kimyəvi tərkibinə uyğun olsun. Elektrik-qövs sobasında poladəritmədə şixtənin tərkibinə daxil ola bilən materiallar cədvəl 2.1-də verilmişdir. Cədvəl 2.1 Ş
Ş ixtənin tərkibinə daxil olan materiallar Materialın şixtədə miqdarı, % Polad tullantıları : 1.Məxsusi istehsal tullantıları 2.Satınalma məhsul tullantıları Təkrar emal çuqunları Ferromanqan Ferrosisisium Texniki dəmir
30-40
20-60 40
0,8-1,0 0,8-1,00 10-30
Karbonun qıtlığını azaltmaq üçün texniki dəmir vurulur. Istifadə olunan polad tullantıları məxsusi və satınalma istehsal tullantısı olmaqla iki qrupa ayrılır. Satınalma istehsal tullantısı özü də kimyəvi tərkibinə görə A və B kateqoriyalarına uyğun olaraq legirlənmiş və adi polad tullantıları aid edilir. Ş ixtənin tərkibinə daxil olan polad tullantılarının və digər materialların kimyəvi tərkibi və miqdarı cədvəl 2.2-də verilmişdir. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|