4
Xarici siyasətdə balanslaşdırma (tarazlaşdırma) və
sülh amili ............................................................................. 150
Xarici siyasətdə əxlaq qaydaları və davranış ............ 152
Dövlətin xarici siyasətinin müəyyən olunmasında
və formalaşmasında dövlət rəhbərinin rolu..................... 154
Dövlətin xarici siyasətində xalqların psixologiyasının
təsiri ..................................................................................... 159
Beynəlxalq münasibətlərin sistemləşdirilməsi .......... 160
Beynəlxalq münasibətlərdə siyasi hərəkətlər ............ 164
Xarici siyasət, beynəlxalq münasibətlər və insan
hüquqlarının təmin olunması ............................................ 166
Xarici siyasətdə və beynəlxalq münasibətlərdə
istifadə olunan sənədlər ..................................................... 170
II FƏSİL
XARİCİ SİYASƏTİN HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ
VASİTƏLƏRİ VƏ DİPLOMATİYA ......................... 179
Diplomatiyanın əsasları .............................................. 179
Konsulluğun əsasları ................................................... 196
Xüsusi missiyaçılıq ...................................................... 198
Beynəlxalq təşkilatlarda təmsil olunma .................... 199
Diplomatların təyin edilməsinin və qəbul
olunmasının əsasları ........................................................... 200
Diplomatik immunitet və imtiyazlar .......................... 202
Persona non grata və şəxslərin qəbul edilməməsi .... 209
Diplomatk rütbələr və dərəcələr ................................ 211
Xalq diplomatiyası ....................................................... 216
Diplomatik danışıqların əsasları ................................ 219
Dövlətin diplomatiyasının gücü .................................. 221
5
III FƏSİL
BEYNƏLXALQ MÜNASİBƏTLƏR
SİSTEMİNDƏ DÖVLƏTLƏRİN
GÜCLƏRİNƏ GÖRƏ TƏSNİFAT ............................ 224
Güc, siyasət və dövlət .................................................. 224
Beynəlxalq münasibətlərdə dövlətin gücünün
yaranmasının əsasları ........................................................ 235
Dövlətin güc vasitəsi kimi fəaliyyətinin əsasları və
siyasi fəaliyyətin dalğalanmaları-beynəlxalq aləmdə
inkişaf dalğalarının əmələ gəlməsi .................................... 243
Dövlət gücünün təsnif olunmasının əsasları.
Kiçik dövlət, orta gücə malik olan dövlət, böyük gücə
malik olan dövlət və super gücə malik olan dövlətlərin
təsnifat xüsusiyyətləri ........................................................ 245
Super (qlobal) və regional güc mərkəzləri ............... 246
Regional gücün formalaşması .................................... 250
Qlobal gücün formalaşması. Super və regional güc
mərkəzləri (dövlətlər) arasında rəqabət .......................... 253
Rəqabətdə təsiretmə və təzyiq vasitələri.................... 260
Güc mərkəzlərinin (dövlətlərin) təşkilatlanmaları
və qruplaşmaları ................................................................ 266
Dövlətlərin siyasi qruplarının əldə saxlanılması
vasitələri .............................................................................. 275
Dövlətlərin siyasi qruplaşmalarında
“güc mərkəzləri”nin iqtisadi-siyasi maraqları ................ 277
Dövlətlərin qruplaşmalarında maraqların
toqquşması və ittifaqlar ..................................................... 279
“Güc mərkəzləri”nin beynəlxalq münasibətlərdə
davranışları ......................................................................... 304
Dövlət gücünün beynəlxalq münasibətlərdə sülhün
təmin edilməsində əhəmiyyəti ........................................... 306
Nəticə ............................................................................ 311
İstifadə olunmuş mənbə və ədəbiyyat ........................ 313
6
GİRİŞ:
Siyasət fərdi və kollektiv formalı və insanlara təbii
formada məxsus olan məqsədlərdən, maraqlardan irəli
gələn bir hərəkətdir. Məqsədlərin qarşıya qoyulması və
maraqların
təmin
edilməsi
bir
istəkdir,
həm
də
məcburiyyətdir, zərurətdir. Deməli, siyasət bir forma və
məzmun prosesi və vəziyyəti olaraq, istək və zərurətdən
irəli gələndir və ortaya çıxan fəaliyyətdir. Xarici siyasət
dövlət siyasətinin tərkibidir. Bu baxımdan da xarici siyasət
də istək və zərurətdir, daxili maraqları təmin etmək üçün
məcburi fəaliyyətdir. Burada obyekt və predmet daxili
siyasətin obyekt və predmetindən fərqlidir. Hər iki
istiqamətdə-dövlətdaxili və xarici istiqamətdə- siyasəti icra
edən tərəflər -subyektlər kimi dövlət hakimiyyətinin
strukturları çıxış edirlər. Dövlətin daxili və xarici siyasətini
birləşdirən amil və vasitə ehtiyac və tələbatlara söykənən
daxili maraqdır. Maraq iki siyasət istiqaməti arasında
uyğunlaşdırıcı, uzlaşdırıcı və bağlayıcı vasitə kimi çıxış
edir. Bu iki istiqaməti dövlətin vətəndaşlarının (əhalisinin,
xalqının)
maraqları,
xalqın,
sakinlərin
maraqları
birləşdirir. (Qeyd: əhalinin maraqları ilə xalqın maraqları
arasında həm vəhdətlik və eynilik vardır, həm də bir qədər
fərqlilik mövcuddur. Belə ki, əhalinin maraqları dedikdə,
burada daha çox maddi-mənəvi əsaslı sosial və məişət
məzmunlu maraqları nəzərə almaq lazımdır və maraq anlayışını
bu prizmadan anlamaq daha yaxşıdır. Xalqın maraqlarına isə
çox geniş aspektlər aid olunmalıdır. Bu nöqteyi-nəzərdən,
xalqın
maraqlarına
insanların
(əhalinin)
maddi-mənəvi
maraqları ilə yanaşı, onların mədəni, siyasi, sosial, dövlətçilik,
dünya subyektlərinin mənbəyi olmaq, vahid dünyanın tərkib
hissəsi olmaq və s. kimi maraq sahələri aid edilməlidir. Xalqın
maraqları bütövlük və vəhdətlik təşkil edir. Əhali maraqları ilə
xalqın maraqlarını “insan və onun həyat tərzi, istəyi, ehtiyac və
Dostları ilə paylaş: |