Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
7 tələbatı-maddi-mənəvi aləmi” birləşdirir. İnsan maraqları “xalq-əhali” vəhdətini yaradır və bütün sahələri əhatə edir). Bu baxımdan da hesab etmək olar ki, beynəlxalq münasibətlər və dövlətin daxili siyasət münasibətləri daxili münasibətlər baza olmaqla, bir-birini şərtləndirən və vahid mərkəzə xidmət edən iki şaxədir. Dövlət (burada dövlət hakimiyyəti) özünü siyasətlə sübut və təsdiq edir, gerçəkləşdirir. Dövlət özü bir hərəkət strukturu və mexanizmisidir, sistem vahidi və enerji mənbəyidir, təsiredici, nizamlayıcı və bunlardan irəli gələrək, idarəedici bir mexanizmdir. Dövlət öz bütöv enerjisini strukturlarının fəaliyyətinin cəmindən forma- laşdırır. Dövlət siyasəti ilə özünü təmin edir (resursların qarşılıqlı vəhdəti və birlikdə fəaliyyəti dövləti yaradır), inkişafa məruz qalır və bütün inkişaf proseslərində özünü qoruyur. Bu prinsipdən çıxış edərək hesab etmək olar ki, dövlətin inkişaf və müdafiə qabiliyyəti vardır və bu, həm daxili, həm də xarici fəaliyyətdə özünü göstərir. Dövlət bu iki fəaliyyət sahəsi arasında da birləşdirici inkişafı və müdafiə funksiyasını formalaşdırır. Bu baxımdan da dövlət onun strukturların qarşılıqlı birləşmiş vəhdət təşkil edən canlı bir orqanizm kimi qəbul olunur. Dövlət resursları hərəkət vəziyyətində saxlayan və resursların hərəkətindən zamanla faydalanan və resursların hərəkəti üçün ardıcıl trayektoriya yaradan bir qurumdur. Bu prinsipdən irəli gələrək hesab etməliyik ki, xarici siyasət dövləti lazımi resurslarla təmin edən və qoruyan fəaliyyətdir. Dövlətin cəmiyyəti inkişaf etdikcə, resurslara da tələbat artır. Dövlət resurslarla zəngin olan bir ictimai-siyasi qurumdur. Dövlət əslində cəmiyyətə xidmət üçün təşkil edilən, onu mühafizə edərək inkişaf etdirən bir qurumdur. Cəmiyyət müstəqil (nisbi olaraq və müəyyən anlarda mütləq formada) şəkildə inkişaf edən və öz-özünü daxilən tənzimləyən və dövlət hakimiyyəti vasitəsilə kənardan müşahidə edilən bir 8 bütövdür. Cəmiyyət-dövlət hakimiyyəti münasibətləri ümumilikdə insan maraqlarının “doymasına” xidmət edir. Cəmiyyət-dövlət hakimiyyəti münasibətlərinin möhkəmliyi və sərbəstliyi ümumilikdə dövlətin və onun mənbəyi olan əhalinin güclənməsinə və tərəqqisinə xidmət edir. (Qeyd: dövlətin siyasəti dedikdə, ölkə daxilində -buraya dövlət hakimiyyətinin və vətəndaşların qarşılıqlı münasibətlərini tənzim edən hərəkətlər başa düşülməlidir. Xaricdə dövlət siyasəti dedikdə isə, dövləti beynəlxalq aləmdə təmsil edən dövlət hakimiyyətinin fəaliyyəti nəzərdə tutulmalıdır. Beynəlxalq aləmdəki xalqlararası rəsmi münasibətlərdə dövlətləri tərəf kimi onların hakimiyyətləri təmsil edirlər. Vətəndaşların təmsilçiliyi isə “xalq diplomatiyası” adlanır. Vətəndaşların təmsilçiliyi də onların dövlətlərinin hakimiyyətləri vasitəsilə yerinə yetirilir. Buradan da belə bir məntiqi nəticələrə gəlmək olur ki, dövlət siyasətində əsas aparıcı tərəf dövlət hakimiyyətidir. Vətəndaş tərəfi isə dövlət hakimiyyətini təmin etmək üçündür, mənbədir). Dünya siyasətinin və beynəlxalq münasibətlərin (beynəl- xalq münasibətlər dünya siyasətinin tərkibidir, dünya siyasətinin vahid tərkibinin iki istiqamətindən biridir. Digər tərkib isə dövlətlərin (hakimiyyətlərinin) öz daxillərində baş verən, dövlətlərin öz sərhədləri daxillərində-daxili məkanla- rında, həyata keçirdikləri siyasətdir) əsas iştirakçıları olan və siyasəti formalaşdıran, münasibətlər və əlaqələr sistemini meydana gətirən dövlətlər (beynəlxalq münasibətlərdə dövlət hakimiyyəti yox, dövlət anlayışı işlənməlidir. Çünki tərəf kimi dövlət bütöv olaraq tanınır. Dövlət hakimiyyəti xalqını beynəlxalq münasibətlərdə təmsil edir) güclərinə görə bir- birilərindən fərqlənirlər. Fərqlənmə sayəsində dövlətlər arasında təsir, əks təsir, qruplaşma və qrup formasında təsir (fərdi və kollektiv təsir) prosesləri meydana gəlir ki, bu da öz- özlüyündə dünya bütövlüyünü yaradır. Dövlətlərin bu və ya digər formada asılılığını ortaya çıxarır. Bu əks olunma qaydası 9 və forması real dünya siyasətinin əsaslarını, şərtləndirici bazasını və istiqamətlərini meydana gətirir. Reallıqdan maraqların təmin olunması məsələləri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Məlumdur ki, dünyanın siyasi xəritəsi müxtəlif gücə malik olan dövlətlərin (müxtəlif rənglərdə təsvir olunan sərhədlərlə) birliyindən formalaşıbdır. Bu formalaşmada tarixi proseslər coğrafi amillərlə vəhdət təşkil edərək coğrafi məkan- larda siyasi proseslərin formalaşmasını zəruri edibdir. Siyasi xəritədə olan fərqlənməni (ərazi böyüklüyünə görə) dövlət- lərin siyasi gücləri və potensial imkanları baxımından “növlərə ayrılmaları” (dövlətlərin güclərinə görə təsnif olunmaları) kimi də adlandırmaq olar. Hər bir dövlət həm xalqına (millətlərinə, etnik tərkiblərinə) görə özünəxas xüsusiyyətə (burada cəmiyyətlərin də fərqli olması labüd şərtlərə çevrilir), həm də forması (burada əhalinin sayı, ərazinin böyüklüyü və ya da kiçikliyi baxımından) nöqteyi-nəzərdən fərqli tərkibə və ölçüyə malikdir. Lakin bütün dövlətlər, formalarına baxmaya- raq (burada ərazi ölçüsü və əhali sayı baxımından), oxşar və eyni məzmunlu fəaliyyətə malikdirlər. Dövlətlər irli-xırdalı “dövlət” məfhumu prinsipləri ilə fəaliyyət göstərirlər. Dövlət öz vətəndaşlarının hüquqlarını müxtəlif sahələr üzrə təmin etməkdə və qorumaqda borcludurlar. Məhz dövlətlərin mahiy- yətində, onların quruluşunun məğzində bu amil dayanır. Bütün dövlətlər insanlardan və onların toplusundan meydana gəldik- lərindən, təbii proses olaraq eyni məzmunlu fəaliyyət göstər- mək məcburiyyətində qalırlar. Bu da insanların təbii qurulu- şundan və genetik maraqlarından ortaya çıxan bir zərurətlə bağlıdır. Buradan da belə bir məntiqi nəticə əldə olunur ki, dövlətin bir qurum kimi fəaliyyəti təbii qanunauyğunluqlardan ibarətdir. Dünya dövlətlərinə bütün dünya insanlarının vahid maraqlarını təmin edən ayır-ayrı vasitələr kimi baxılmalıdır. Maraqların təmin olunması istiqamətində görülən işlər bütün dünyada insanların təbiətində özünü əks etdirir. Bu oxşarlıq da dövlətləri beynəlxalq aləmdə bir araya gətirməyə məcbur edir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|