Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
10 Bütün insanlar eyni və oxşar məzmunlu və formalı xüsusiyyət- lərə malik olduğundan onların yaratdıqları qurumlar da eyni və oxşar məzmunlu siyasəti rellaşdırırlar. Bu baxımdan bütün dövlətlərin fəaliyyətlərinin bazasında, təşkilati funksiyalar yerinə yetirməklə, xidmət amili üzərində siyasəti reallaşdır- maq dayanır. Buna görə də dövlətlər siyasət qurumlarıdır. Dünya dövlətlərinin eyni məzmunları və oxşar formaları onlar arasında uyğunluğu (fəaliyyət və struktur baxımından) və eləcə də fərqliliyi, yəni, dövlətlərin güclərinin müxtəlifliyi baxımından meydana gələn fərqləri yaradır. Kiçikli-böyüklü bütün dövlətlər öz hərəkətlərini (beynəlxalq münasibətlərdə dövlətlərin hərəkətlərini onların hakimiyyəti həyata keçirir), siyasi fəaliyyətlərini maraqlar üzərində qururlar. Dövlət maraqları qruplaşdıran (həm daxildə, həm də beynəlxalq sferada) və bu maraqları fərdi və universal qaydada (mərkəzi və regional istiqamətli əsaslarla) təmin edən əsas qurum kimi əhəmiyyət kəsb edir. Buradan da dövlətlərin siyasi fəaliyyət- lərinin təsnifatı (dərəcələnməsi məsələləri) ortaya çıxır. Təsnifat həm daxildə görülən işlərdə özünü göstərir, həm də beynəlxalq aləmdə müəyyən olunur. Dünya dövlətləri öz aralarında olan münasibətləri “dövlət” olduqlarına görə, dövlət ideyası mərkəz olmaqla, yaradırlar, tərəflər arasında əlaqələri təşkil edirlər. Əlaqələri təmin edən, münasibətləri nizama salan dövlət ideyasının da bazasında və dövlətin fəaliyyətinin əsasında öz xalqına xidmət amili durur. Xidmət müsbət məzmuna malikdir. (Qeyd: dövlət mahiyyət etibarilə ədaləti təmin edən, ədalətin ardıcıl olaraq mövcud- luğunu qoruyan bir qurumdur. Dövlətin daxilində siyasətin dərəcələnməsi iyerarxiyanı meydana gətirdiyindən bağlılıq ortaya çıxır. Bağlılıq zamanı ziddiyyətlərin tam şəkildə ortaya çıxmaması üçün və nisbi əsaslarla hüquqi bərabərliyi təmin etmək məqsədilə dövlət daxilində tərəflər arasındakı münasibətlərdə “mənim sənin hüququnu təmin etmək hüququm vardır” ideyası əsas mərkəzi ideya kimi qəbul 11 edilməlidir. Bu anda nisbi bərabərlik (özündə mütləqliyi əks etdirməklə) və sabitlik, eləcə də vahid enerjilik ortaya çıxa bilir. Dövlətin fəaliyyəti həm sabit və loyal olaraq yerinə yetirilir, həm də burada funksiyanın icrası zamanı gərginliklər və qeyri-sabitliklər üzə çıxır. Dövlətin (burada dövlət hakimiyyətinin güc tətbiqi nəzərdə tutulur) zorakı məzmunu da vardır. Zorakı aparat kimi fəaliyyəti insanlar arasında onun mənfi və qəbul edilməyən xüsusiyyətlərini ortaya çıxarır. Dövlət hakimiyyəti zor tətbiq edir. Bu anda öz maraqlarını güdür. Dövlət hakimiyyəti həm də özünün siyasi forma kimi mövcudluğunu qorumaqda maraq nümayiş etdirir və təhlükə yarandıqda güc tətbiqinə əl atır. Dövlət hakimiyyəti gücün tətbiqini də o halda reallaşdırır ki, həm dövlətin tərkib elementi olan vətəndaşlarını qorusun, həm də özünün siyasi qurum kimi fəaliyyətini təmin etsin. Zorakılıq dövlətin formasını qorumaq baxımından və tərkib element- lərini mühafizə etmək zərurətindən irəli gəlir. Zor tətbiq etmək də dövlətin leqal, qanuni (onun hüququdur) hərəkətinin əsaslarını yaradır. Dövlət hakimiyyətinin güc tətbiq etmək hüququ onun öz sistemini qoruması istəklə- rindən irəli gəlir. Burada bir məsələni xüsusi olaraq, nəzərə almaq lazımdır ki, siyasət dövlət hakimiyyətinə aid olan məsələdir. Çünki idarəetmədir. Dövlət hakimiyyəti ilə yanaşı mətndə dövlət sözünü də işlətəmk mümkündür. Bu halda dövlət hakimiyyəti başa düşülməlidir. Dövlət hakimiyyətinin siyasəti düşüncələrdə elə dövlət siyasəti kimi qəbul olunur. Dövlət hakimiyyətləri öz siyasətlərini dövlət adından həyata keçirirlər. Lakin onu da nəzərə almaq lazımdır ki, dövlət hakimiyyəti ilə vətəndaşlar, yəni cəmiyyət birlikdə dövlətin tərkib komponentidir və bir-birinə bağlı olan iki şərti strukturdur. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, dövlət rəhbəri ilə hakimiyyət rəhbərləri anlayışları arasında həm oxşar, həm də fərqli məzmunlar vardır. Dövlət rəhbəri özündə dövlətin 12 bütün komponentlərini, yəni hakimiyyətlərini və cəmiyyətini vəhdət şəkilində əks etdirir. Hakimiyyət rəhbərləri isə ayrı- ayrı qolların rəhbərləri olaraq dövlətin müəyyən etdiyi siyasət istiqamətlərini icra edirlər. Oxşarlıq isə onunla izah oluna bilər ki, dövlət rəhbərləri də qərar qəbul etmək və icraya yönəltmək funksiyasını yerinə yetirirlər). Dövlət xarici siyasəti ona görə həyata keçirir ki, vətəndaşlarının daxili (əsas) və beynəlxalq maraqlarını (şaxələnən) təmin etsin. Bu nöqteyi-nəzərdən dövlətin “dövlət” məzmununa (əvvəlcə qeyd olunduğu kimi, burada həm də dövlət hakimiyyətini dövləti təmsil etməsi zamanı) həm də daxildə və xaricdə münasibətləri təşkil etmək, tənzimləmək və maraqları təmin etmək aiddir. Eyni və oxşar məzmunlu əsaslarla (ərazi, əhali, hakimiyyət, dövlət mülkiyyəti-burada həm də şəxslərin şəxsi mülkiyyətləri; dövlət rəmzləri-gerb, bayraq, himn; atributları - milli pul vahidi, hakimiyyəti- idarəetmə aparatı) mövcud olan siyasi birləşmələri-vəhdətdən meydana gələn kompleksi ümumi anlayış, ümumi məfhum olaraq “dövlət” adlandırırıq. (Qeyd: dövlət və özəl mülkiyyət dedikdə, bu bölgüyə mütləq ölçülərlə yanaşı, həm də şərti aspektlərdən yanaşmaq lazımdır. Rəsmi-hüquqi anlamda dövlət mülkiyyəti tərəflərə mənsub olmaq baxımından dövlətə aid edilən mülkiyyət kimi başa düşülür və onun üzərində dövlətin, yəni dövlət hakimiyyətinin, sərəncam vermək hüququ qəbul olunur. Dövlətin mülkiyyətinə həm də vətəndaşların (fiziki və hüquqi şəxslərin) malik olduqları özəl mülkiyyəti aid etmək olar. Çünki vətəndaş dövlətin daxilindədir. Geniş anlamda düşündükdə, dərk edə bilmək olur ki, dövlət mülkiyyəti və vətəndaş mülkiyyətindən ibarət olan dövlətin mülkiyyəti əslində elə vətəndaşların fərdi və ümumi qaydada istifadə etdikləri mülkiyyətdir və onlara məxsusdur). Bu baxımdan da bu birliklər, yəni dövlətlər beynəlxalq sferada (regional və regiondan kənar məkanlar üzrə) öz aralarında münasibətləri tənzim etmək və Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|