Microsoft Word Beynelxalq munasibetler doc

 
19 
 
-beynəlxalq  münasibətlərdə  ərazi  məsələsi  və  sərhəd-
lərin  müəyyən  olunmasının  əsasları-sərhəd  rejimlərinin 
əsasları; 
-beynəlxalq 
münasibətlərdə 
sərhədlərin 
keçilməsi 
qaydaları, ölkələr arasında gediş-gəliş məsələləri; 
-beynəlxalq  münasibətlərdə  “beynəlxalq  ərazilər” 
məsələsi;  
 -beynəlxalq münasibətləri və xarici siyasəti zəruri edən 
şərtlər,  bu  nöqteyi-nəzərdən  zərurətin  əsasları-ehtiyaclar, 
tələbatlar; 
-beynəlxalq 
münasibətlərdə 
dövlətlərin 
tanınnası 
məsələləri; 
-beynəlxalq mübahisələr və onların həlli yolları; 
-dövlətlərin  xarici  siyasətini  formalaşdıran  istiqamət-
lərin nəzəri əsasları; 
-beynəlxalq  münasibətlərdə  dövlətlərin  vəzifə  və 
funksiyaları, hüquq və səlahiyyətləri, öhdəlikləri; 
-beynəlxalq  münasibətlərin  dövlətdaxili  münasibətlərlə 
əlaqələndirilməsi; 
-beynəlxalq  vəziyyətlərin  əsasları,  o  cümlədən  sülh 
məsələləri; 
-beynəlxalq  münasibətlərin  və  əlaqələrin  qurulmasının 
məzmunu-ədalətli münasibətlər; 
-beynəlxalq  münasibətlərdə  demokratik  qaydalar  və 
prinsiplər-tarazlaşdırılmış münasibətlər; 
-beynəlxalq  münasibətlərdə  insan  hüquqlarının  təmin 
olunmasının əsasları;  
-beynəlxalq 
münasibətlərdə 
dövlətlər 
arasında 
əlaqələrin təşkil olunmasının əsasları; 
-beynəlxalq münasibətlərdə silahsızlaşdırma məsələləri; 
-beynəlxalq təhlükəsizliyin təmin olunması məsələləri; 
-beynəlxalq  münasibətlərin  qruplaşdırılması  və  təşki-
latların yaranmasının əsasları;  

---

 
20 
 
-beynəlxalq  münasibətlərdə  dövlətlərin  güclərinin 
əsasları  və  sülhün  təmin  edilməsində  dövlət  gücünün 
əhəmiyyəti; 
-beynəlxalq 
münasibətlərin 
regionlar 
üzrə 
formalaşdırılması: regional və qlobal münasibətlər; 
-beynəlxalq münasibətlərin gücləndirilməsinin əsasları-
istifadə olunan çoxsahəli resurs amili; 
-beynəlxalq münasibətlərdə hüquqi varisliyin əsasları; 
-beynəlxalq 
münasibətlərdə 
əxlaq  qaydaları  və 
dövlətlərin davranmalarının əsasları; 
-beynəlxalq münasibətlərdə xalqların psixologiyası; 
-xarici  siyasətin  həyata  keçirilməsində  dövlət  və 
hökumət rəhbərlərinin rolu və s.  
Ümumiyyətlə,  istiqamətlər  çoxdur,  hər  bir  istiqamət 
özündə  ümumi  və  xüsusiliyi,  eləcə  də  başlanğıcı  və  nisbi 
sonluğu  əks  etdirir  və  belə  hesab  etmək  olar  ki,  beynəlxalq 
münasibətlərin tədqiq olunmasını aşağıdakı mühüm ümumiləş-
dirici istiqamətlərlə həyata keçirmək olar: 
-dövlətin münasibət yaratmaq qabiliyyəti və səlahiyyəti 
baxımından; 
-dövlətlərin təşkilatçılıq funksiyasını yerinə yetirmək və 
resursları istifadə etmək qabiliyyəti baxımından; 
-dövlətlərin qaydalara və normalara əməl etmək, riayət 
etmək və icra etmək funksiyaları baxımından; 
-dövlətlərin  ümumilikdə  sistemləşdiricilik  funksiyaları 
baxımından.  
Bütün bu istiqamətlər təbii ki, sistemləşdirici əhəmiyyət 
kəsb  etməklə,  dövlətlərin  tənzimləmə  funksiyasına  aiddir 
ki, bu da özlüyündə idarəetmənin tərkibidir. Bu baxımdan 
da  belə  hesab  etmək  olar  ki,  beynəlxalq  münasibətlər, 
beynəlxalq  siyasət  elə  dövlətlərin  daxili  siyasətlə  əlaqəli 
olaraq,  beynəlxalq  sferada  idarəetmə  qabiliyyətidir, 
funksiya  və  səlahiyyətidir.  Onu  da  nəzərə  almaq  lazımdır 
ki,  bu  sistemləşdirmə  özündə  mütləqliyi  əks  etdirməklə 

---

 
21 
 
nisbi  xarakterə  malikdir.  Belə  ki,  hər  bir  ümumidən 
xüsusini yaratmaq mümkündür. Eləcə də ümumi xüsusinin, 
xüsusi  də  ümuminin  içərisindədir.  Ümumi  və  xüsusi  (fərdi 
və  konkret)  məsələsi  də  idrak  təfəkkürünə  bağlıdır  və 
yanaşma tərzindən asılıdır. Ümumi və xüsusi parçalanaraq 
tərkib hissələrə ayrılandır.  
Son  zamanlarda,  qloballaşma  dövrünü  xarakterizə  edən 
postmodernizmdə, hadisələrin gedişatı onu göstərir ki, istənilən 
dövlət  və  xalq  qloballaşma  proseslərinin  sürətlə  inkişaf  etdiyi 
mövcud  mərhələdə  bir-birilərindən  təcrid  olunmuş  vəziyyətdə 
yaşaya  bilməz.  Beynəlxalq  səviyyədə  dövlətlər  və  xalqlar 
arasında  əlaqələrin  qurulması,  münasibətlərin  formalaş-
dırılması  məhz  dövlətlərin  və  xalqların  özlərinə  xidmət  edir. 
Xalqlar və insanlar birlik əsasında qloballaşan dünyanın tərkib 
elementlərinə  çevrilməyi  qarşılarına  məqsəd  kimi  qoyurlar. 
Xalqlar,  ümumilikdə  insanlar  bəşəri  dəyərləri  qoruyub 
saxlamaq  və  bu  dəyərləri  daha  da  inkişaf  etdirmək  məqsədilə 
birləşmək,  bu  baxımdan  regional  və  qlobal  miqyasda  əlaqələr 
yaratmaq 
niyyətində 
və 
məcburiyyətindədirlər. 
Burada 
məcburiyyətdən,  yaşamaq istəklərindən xoşməramlı  niyyətlər 
(tələbatların  mülayim  yollarla,  sülh  yolu  ilə  ödənilməsinin 
əsaslar) formalaşır. Dünyanın bütün dövlətləri və xalqları birgə 
yaşamaq  istəklərindən  öz  maraqlarını  da  təmin  etməyə 
çalışırlar.  Maraqların  təminatı  üçün  subyektlərin  (əsas 
subyektlər qismində dövlətlər iştirak edirlər. Son zamanlarda 
Avropa  İttifaqını  da  əsas  subyekt  kimi  qəbul  etmək  olar) 
gücləri amili mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Subyektlər çalışırlar 
ki,  öz  güclərindən  istifadə  edərək  potensiallarını  zəngin-
ləşdirsinlər  və  beynəlxalq  sferalarda  resursların  mübadiləsi 
hesabına (ötürücülük həyata keçirməklə) çatışmazlıqları aradan 
qaldırsınlar.  Maraq  təminatı  məsələsi  də  məhz  subyektlərin 
güclənməsi  zərurətini  ortaya  çıxarır.  Onu  da  nəzərə  almaq 
lazımdır  ki,  dünyanın  ümumi  siyasi  sistemi,  münasibətlər 
sferaları və konkret sahələr üzrə strukturlar ayrı-ayrı dövlətlərin 

---