Microsoft Word bir omrun qelpeleri doc
Yüklə 484,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
54 görmüşdür. Ədəbiyyatımıza, milli tariximizə və ənənatımıza, yaradıcı gəncliyə himayədarlıq Seyid Hüseynin həyat amalına çevrilmişdir. Bu yöndəki çalışmalarını o, nəinki inqilaba qədərki dövrdə, həmçinin sovet Azərbaycanı dövründə də davam etdirmişdir. “Yaşıl qələm” ədəbi cəmiyyətinin məqsədlərini yalnız Süyid Hüseyn deyil, bütün cəmiyyət üzvləri özlərinin müqəddəs amallarına çevirmişlər. 1922-ci il martın 17-də buraxılmış və M.Ə.Sabirə həsr olunmuş “Yaşıl yarpaqlar” məcmuəsi, təşkilatçılarından biri yazıçı Ə.Haqverdiyev olan və 1923-cü ildən fəaliyyətə başlayan “Azərbaycanı öyrənmə cəmiyyəti” “Yaşıl qələm” ədəbi cəmiyyətinin məramlarını həyata keçirmək yolunda ardıcıl atılan addımlar idi.
Ədəbiyyatın qanunauyğunluqlarından biri budur ki, söz insan həyatının tempinə uyğun bir tərzdə söylənir. Müasir oxucunu yüksək poetik təsvirlərlə, fəlsəfi yorumlarla təəccübləndirmək olmur. Birbaşa deyilmiş söz çağdaş ədəbiyyatın ən optimal ifadə vasitəsidir. İnsan təfəkkürü bir ömrün məhsulu olmayıb qərinələrin sınağından çıxmış, mədəniyyətlərin tapdağı altında yoğrulmuş tarixi yaddaşın məhsuludur. Buna görə də çağdaş oxucu birbaşa deyilmiş sözün arxasındakı bütün mətləbləri şərhsiz də anlamaq qabiliyyətindədir. Azərbaycan ədəbiyyatı artıq 20-ci əsrin 90-cı illərindən etibarən köhnə stereotiplərdən imtina edərək yeni ifadə üslubları aramaq dönəminə daxil olmuşdur və bu axtarış günümüzdə də davam etməkdədir. Çox maraqlıdır ki, ömrünün böyük hissəsini – 61 ilini (1929 – 1990-cı illər daxilində ) sovet sosialist rejiminin ictimai-siyasi şərtlərinin insan təxəyyülünün hər bir sahəsinə diqtəsi altında yaşayan yazıçı Qumral Seyid Hüseyn qızı Sadıqzadənin yaradıcılığı ədəbiyyatın məhz bu müasirlik tələblərinə cavab verməsi cəhəti ilə aktualdır. Qumral xanım Sadıqzadənin ömrünün ən bəhrəli bir dövrü eynilə atası Seyid Hüseyn kimi bir ictimai-siyasi formasiyanın digəri ilə əvəzlənməsi amili qarşısında
55 qalır. Bu baxımdan onlarln yaradıcılığında müxtəlif sosial-psixoloji aspektlərdən paralellər aparmaq mümkündür. Bu müqayisənin diqqəti çəkən ən önəmli cəhətlərindən biri odur ki, Seyid Hüseynin əsərlərində yeni quruluşun doğurduğu dəyişiklik qarşısında çaşqınlıq, tərəddüd qabarıq şəkildə özünü göstərirsə, Qumral Sadıqzadənin ədəbi-bədii düşüncəsi sovet buxovlarından qurtulmuş təfəkkürümüzün mental təbəddülatına hazırıymış kimi görünməkdədir. Əlbəttə ki, hər iki təzahür mü h əlliflərin yaşadığı ortamda təbiidir. Seyid Hüseyn Şərq mədəniyyəti ilə, islami-türkoloji dəyərlərlə yoğrulmuş qosqoca bir tarixin cərəyanının tamamilə yeni bir istiqamətə döndərildiyinin şahidi kimi çıxış edir. Qumral Sadıqzadə isə bu tarixi yaddaşın buxovlandığı süni stereotipləri itirməklə öz milli-irsi dəyərlərinə qovuşacağı ümidindədir. Hər iki yazıçı keçid dövrünün sosial-psixoloji, mənəvi böhranını yaşamış və öz əsərlərində bədii ifadə vasitələri ilə bu böhranın fəlsəfəsini yaratmışlar. Azərbaycan ədəbi mühitində “Son mənzili Xəzər oldu” adlı üç hissəli romanı, maraqlı povest və hekayələri və iri həcmli elmi-publisistik məqalələri ilə tanınan Qumral xanım Seyid Hüseyn qızı Sadıqzadə 1929-cu ildə Bakı şəhərində İçərişəhərdə həyatın hər cür acılarına şahid olmuş Uzun Seyidlər adı ilə məşhur olan bir nəslə məxsus, Şirvanşahlar sarayına bitişik ikim m ərtəbəli qədim bir evdə dünyaya göz açmışdır. Qumral xanım iki nəcib nəslin, iki aydın vətəndaşın – Seyid Hüseyn və Azərbaycanın ilk ziyalı xanımlarından biri olan lirik şairə Ümmgülsüm Sadıqzadənin övladıdır. Amma təəssüf ki, həyat bu nəcibliyə qarşı öz mərhəmətini əsirgəmişdir. Ya bəlkə də nəciblik elə həyatın acı sınaqları nəticəsində qazanılır. Ailənin davamının bugünkü vəziyyəti də məhz belə bir qənaətə gəlməyimizə əsas verir. Seyid Hüseyn və Ümmgülsümün övladları Oqtay Sadıqzadə, Toğrul Sadıqzadə və Qumral Sadıqzadə öz istedadları, ziyalı tövrləri ilə ictimaiyyətə məlum şəxsiyyətlərdir. Qumral Sadıqzadə 1947-ci ildə Bakı Energetika texnikumunu, 1952-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirmişdir. 1960 – cı ildən etibarən dövri mətbuatda rus dilindən tərcümələri ilə çıxış etmişdir. Yazıçını ədəbi dairəyə tanıtdıran ilk əsəri iri həcmə malik olan “Son mənzili Xəzər oldu” 56 adlı tarixi-publisistik romanı oldu. Qumral xanım özü əsəri haqqında belə məlumat verərək yazır: “Kitab iki hissədən və epiloqdan ibarətdir. Birinci hissə nəslin tarixindən başlayaraq Seyid Hüseynin həyatının 1920-ci ilədək – Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulanadək olan dövrünü əhatə edir. Kitabın ikinci hissəsi Seyid Hüseynin tarixən qısa bir müddət ərzində - ömrünün son on yeddi ilinin yaddaşlarda yaşayan, xatirələrdə qalan, nəslimizdə bizdən yaşlıların, vaxtilə atamı yaxından tanıyanların söhbətləri, eləcə də rəsmi sənədlər, faktlar əsasında yazılmışdır”. Yazıçının 2002-ci ildə nəşr etdirdiyi “Mənim nakam qardaşım” əsəri də bu nəslin tarixinin davamı kimi görünür və Seyid Hüseynin ailəsinin 37-ci il repressiyasından sonrakı dövrünü əhatə edir. Əsər Seyid Hüseynin ağır xəstəlik nəticəsində dünyasını erkən dəyişmiş ikinci övladı Cığatayın yaşadığı ağrı və acılara, eləcə də bütün ailənin bununla bağlı çəkdiyi iztirablara həsr olunmuşdur. Filologiya elmləri doktoru, professor Nizami Cəfərov yazdığı ön sözdə əsəri “əvvəlki iki romanın davamı” kimi qəbul edir və tövsiyyə edir ki, “sənədli romanın əvvəlki iki cildinin satışda olmamasını nəzərə alaraq müəllif imkan tapıb üç kitabı birlikdə böyük bir cild kimi çap etdirə bilsin”. Görkəmli alimin arzusu həyata keçirilərsə, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi çox maraqlı və yüksək dəyərə malik sənədli trilogiya qazanmış olacaqdır. “Bu kitabı həm Seyid Hüseynin həyatı, fəaliyyəti ilə əlaqədar olan, lakin zaman keçdikcə unudulub yaddan çıxacaq az-çox əhəmiyyətli faktları bir yerə toplamaq, həm də onun böyük nəsli haqqında ətraflı məlumat vermək məqsədilə” (Qumral Sadıqzadə) yazan yazıçı Azərbaycan ədəbiyyatına gözəl bir töhfə bağışlamaqla yanaşı , ədəbiyyatşünaslıq tədqiqatları və ictimai həyatımızın öyrənilməsi sahəsinə də önəmli bir mənbə bəxş etmişdir. Nizami Cəfərov da bu baxımdan əsəri yüksək qiymətləndirir: “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində repressiya illəri mövzusunda bir neçə əsər yazılmışdır. Lakin Qumral Sadıqzadə həmin ağır dövrü çox dəqiq, real və inandırıcı şəkildə qələmə almış və bu iş onun böyük nailiyyəti kimi qiymətləndirilməlidir”.
Yüklə 484,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|