Microsoft Word bir omrun qelpeleri doc
Yüklə 484,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
60 orta cərgədə oturmuş yetmiş yaşlı ağ saçlı qadın zənbilindən sellofana bükülmüş köhnə “Əmək veteranı” kitabçasını çıxarıb çətinliklə ayağa qalxdı, qapıya tərəf getdi.” Təsvir olunan səhnə kimliyindən asılı olmayaraq qadının mənəvi tənhalığından xəbər verir. Halbuki o, ömrünün qırx ilini müəllimliklə keçirən, üç dürüst övlad böyüdüb onlara təlim və təhsil verən, ərini itirdikdən sonra iki övladını təkbaşına layiqincə evləndirən qayğıkeş bir anadır. Münəvvər diqqətcildir, başa düşəndir, adət və ənənələri qoruyub saxlayır. Kiçik oğlu Nazimi evləndirdikdə toy günü evinə getməyib bir-iki günlüyə qardaşıgildə qalmağa üstünlük verir. “...İki gün sonra axşama yaxın Münəvvər evə qayıdanda qapını gəlinin anası açdı. Arvad təəccüblə içəri keçdi: -
Ay Nərgiz xanım, nə əcəb səndən, bir şey olub? – deyə həyəcanla soruşdu. -
Necə yəni nə əcəb səndən? Qızımın yanına gəlmişəm də... Olmaz? -
Olar, niyə olmur? Xoş gəlmisən. Ancaq biz görmüşük ki, qız gəlin gedəndən heç olmasa bir həftə keçsin gərək. Sonra oğlan anası el qaydası ilə bir balaca məclis düzəldib qız anasını, yaxın adamlarını qonaq çağırır...” Müəllif bu qısa dialoqla hər iki personajın xarakterini açır. Iki tərs mütənasib xarakterlər üz-üzə durur. Bundan sonra Münəvvərin sakit həyatı məcrasından çıxır və o, övladlarının qapıları arasında qalır. Lakin heç birində rahatlıq tapa bilmir. Tərbiyə verib böyütdüyü övladlar da onun müşkülünü həll etməyə qadir deyillər. “Xeyli götür-qoydan sonra Münəvvər kəndə, qaynının boşalmış otağına köçməyi qərara aldı. ... Münəvvər kəndə köçməsinin əsl səbəbini açıb deməyə xəcalət çəkirdi. İstəmirdi ki, ona yazıqları gəlsin, Nazim barədə pis rəy yaransın. O, ürəyinin dərinliyində başa düşürdü ki, əslində evdən çıxmasının əsl səbəbi, Nərgizdən çox, Nazimin özüdür. Oğlu ilk günlərdən arvadının, Nərgizin tələbləri ilə razılaşmasaydı, qaynanasını yerində oturtsaydı, iş bu yerə gəlib çıxmazdı.” Əsəri oxuduqca ana fədakarlığının hər sətirdə məğlubiyyətə uğramasını müşahidə etmək çox ağrılıdır, lakin təəssüf ki, bu reallıqdır. Müəllif aşağıdakı sətirlərdə insan eqoizmi qarşısanda tərksilah olunmuş təmənnasız fədakarlığın obrazını yaratmışdır: “...Bu şəhərin küçələrində ağ saçlı, nurani simalı, xəstəhal,
61 zənbili əlində ayaqlarını sürüyə-sürüyə, nəfəsi təngiyə-təngiyə yol gedən bir anaya bəlkə siz də rast gəlirsiniz.” “Təranə” və “203 nömrəli palata” povestlərində də yazıçı maraqlı xarakterlər yaradır, onların da hər biri vəziyyətlərdə açılır. Bu əsərlərdə də insan eqoizminin qurbanları və öz xasiyyətləri, iddiaları ilə ətrafındakıların həyatını zəhərləyən insanların мяняви
xəstəliklərinin хцсусиййятляри öyrənilir. Qumral Sadıqzadənin hekayə və povestləri şirin təhkiyə üsulu ilə yazılmışdır. Bədii dili sadə və lakonikdir, yazıçı hadisələrin təsvirində təfərrüata varmır. Əsərlərinin hər birində ideyadan kənar ştrixlərə mümkün qədər yol verməməyə çalışır. Yazıçı sanki həyatı bir psixaoloq kimi müşahidə edir, buna görə də onların hər biri lirik-psixoloji əsərlərdir. Qumral Sadıqzadə ədəbi ictimaiyyətdə yalnız tərcümələri və bədii əsərləri ilə deyil, həmçinin elmi-publisistik məqalələri ilə də tanınır. Onun “Seyid Hüseyn” və “Şairə Ümmgülsümün qəbri tapıldı”, “Anamın nadir əlyazmaları” adlı məqalələri yüksək elmi dəyərə malikdir. “Seyid Hüseyn” adlı məqaləsi A.Zamanov, A.Hüseynov və N.Cabbarov tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş və nəşri üçün rəylər yazılmışdır. Nizami Cəfərovun qeyd etdiyi kimi, “Son mənzili Xəzər oldu” adlı sənədli romanları çapdan çıxanda müəllifin ilk qələm təcrübəsi olan bu kitablar həm ədəbiyyatçılar, həm də geniş oxucu kütləsi tərəfindən böyük rəğbət və maraqla qarşılandı. Çox keçmədən o, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə üzv oldu və 2000-ci ilin mart ayında bu kitabların müzakirəsi keçirildi”. Qumral Sadıqzadənin dövri mətbuatda ən çox çıxışı “Ədəbiyyat” qəzetində görünür ki, bu da onun hekayələrinin oxunaqlığından irəli gəlir. Yazıçı ədəbi-bədii fəaliyyətinə görə prezident təqaüdinə də layiq görülmüşdür.Ümumiyyətlə, Qumral Sadıqzadənin filoloji fəaliyyəti haqqında hələ çox söz söyləmək də mümkündür. Filologiya elmləri doktoru Nazif Qəhramanlının haqlı olaraq qeyd etdiyi kimi, Seyid Hüseyn “öz dövrünün bədii salnaməsini yaratmağa, ictimai-sosial tarixi bədiiləşdirməyə nail olmuşdu” və biz də tərəddüdsüz deyə bilərik , nə xoş ki, bu salnamə kağızlar 62 üzərində yarımçıq qalıb saralmamış, yazıçının ədəbi irsinin varisləri tərəfindən qorunub təzələnərək davam etdirilir.
SEYİD HÜSEYN: ARZULAR, ÜMİDLƏR İZTİRABLAR Əbədiyyətə qovuşmuş etiraf Yaxud, Ağrıyan vicdanın səsi
Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivində Seyid Hüseyn Sadıqzadənin fondunda 1928-ci ildə qələmə aldığı “Həqiqət illüzyonu” adlı bir əlyazması saxlanılır. “Həqiqət İllüzyonu” adlı avtobioqrafik əsər gözəl bir bədii nümunə olmaqla yanaşı, həm də yaradıcılığın psixologiyasıdır. Ədəbi yaradıcılıq Seyid Hüseyn üçün özünü dərk etmək, insanları anlamaq və anlatmaq istəyidir. “Həqiqət illüzyonu” əsərinin məzmunundan göründüyü kimi, yazıçının gündəlik janrında yazmağı nəzərdə tutduğu əsər, sadəcə, bir ədəbi məktuba çevrilmişdir. Yazıçı nə üçün qəlbinin odunda bişirdiyi bir mətahı süfrəyə gətirməkdən imtina edir? Yenə sadəcə, sağlam təfəkkür Seyid Hüseynin yaradıcılıq ehtirasına üstün gəlir. “Həqiqət illüzyonu “ yaratmaq istəyən yazıçı sənətlə həyatı üz-üzə qoyur və özü həyatı seçir. Yazıçının öz əsərindən imtinası emosional yaşantı kimi deyil, soyuq ağlın mühakiməsi kimi qiymətləndirilməlidir. Yüksək insani duyğularını hətta sənətinə qurban verməyən Seyid Hüseyn bu məktubla özü canlı və mükəmməl bir sənət əsərinə çevrilir. Və deyə bilərik ki,
Yüklə 484,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|